مراحل استکمال نفس، از منظر نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مجتمع آموزش عالی محلاتی قم

2 دانش آموخته سطح 3 فلسفه اسلامی جامعه الزاهرا(ص) قم

چکیده

شناخت کمال و سعادت و رسیدن به آن از اصیل‌ترین خواسته‌های بشر است و کشف ساحت‌های وجودی انسان، مقدمه‌ی اصطیاد آن است. انسان به طورکلی دارای دو بعد جسمانی و روحانی است. ازاین‌رو بر اساس اصالت بخشیدن به هر یک، مبانی حرکت به سوی کمال متفاوت خواهدبود. از نگاه نهج‌البلاغه اصالت انسان،  با بعد روحانی آن است و کمال آن در قرب به خدا و رسیدن به مقام خلیفةاللهی است. این مقاله با روش تحلیل کیفی، محتوای کلام امیرمؤمنان و استنتاج از آن در پی شناخت انسان، با تأکید بر بُعد کمالی او و نوع طی نمودن مراتب آن است. دراین نگاه، روح بر اساس تعارض عقل و هوا، حالتی سیال  بین قوس نزولی و قوس صعودی می‌پیماید. شناخت درست از مراتب انسان برای رشد بعد روحانی  ضرورت دارد؛ همچنین ضمن بیان غایت  بعد کمالی‌، به بیان مراتب و چگونگی طی منازل هفتگانه‌ی قوس صعودی و راهکارهای ارتقای نفس به سمت  نقطه‌ی کمال می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


   قرآن کریم
نهج‌البلاغه ترجمه علی شیروانی، نشرمعارف،1390ش
   ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبة آیةالله مرعشی نجفی، 1404ق.،ج5
 احسان‌بخش، صادق، آثار الصادقین، نشر صادقین،چ2،1371ج24
ابن فارس بن زکریا، احمد، مقایس لغه، پژوهشگاه حوزه ودانشگا،1387 ش
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ادب الحوزه، 1405 ق، 
جوادی آملی،عبدالله، 1383،صورتوسیرت انسان درقرآن،قم،نشر اسرا
خمینی، روح الله، چهل حدیث، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 1372.
رضی الدین علی بن موسی، ابن‌طاوس، اقبال الاعمال، مکتب اعلام اسلامی، 1416ق.
سعادت پرور، علی، جمال آفتاب، شرحی بر دیوان حافظ، احیاء کتاب، 1380.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی،منیةالمریدفی آداب المفیدوالمستفید، نشر اسلامی جامعه مدرسین، 1363.
طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، مرتضوی،1363
قمی، شیخ عباس،مفاتیح الجنان،ترجمه موسی کلانتری،انتشارات محدث، 1378.
محمدی، سید کاظم و دشتی،محمد، المعجم المفهرس لالفاظ نهج‌البلاغه با پیوست نهج‌البلاغه،ترجمه ی آشتیانی،محمدرضاوامامی،محمدجعفر، نشر امام علی(ع)، 1369.
محمدی اشتهاردی،محمد،عبدوس،محمدتقی،آموزه های اخلاقی رفتاری امامان شیعه،بوستان کتاب،1388
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مکتب اعلام اسلامی، 1362.ج6
مصباح یزدی، محمد تقی، خودشناسی برای خودسازی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1390.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، جلد23،صدرا، 1389 .
هاشمی خویی،میرزاحبیب الله،منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه،داراحیاءالتراث العربی،1424ه،ج14