گونه‌شناسی پاسخ‌ها و اجابت درخواست‌ها در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری دانشگاه کاشان

چکیده

عقل و تفکر وجه بارز امتیاز انسان است. گوهر عقل با پرسش‌گری بارور می‌شود. از این رو در آموزه‌های اسلامی در روند معرفت‌افزایی انسان، روحیه کنجکاوی و پرسش‌گری او مورد تشویق قرار گرفته است. مفهوم عباراتی نظیر: «سل تفقها  و لا تسال تعنتا» و «سلونی قبل ان تفقدونی» در نهج البلاغه، از یک‌سو بیانگر ضرورت پرسش‌گری در کنار انگیزه سؤال وی است و از سوی دیگر  پاسخ‌گویی شایسته به پرسش‌ها را مورد تاکید قرار داده است. این پژوهش، نحوه و گونه‌های پاسخ امام× را معطوف به ارتقاء جایگاه انسانی و در راستای تربیت وی برای نیل به مراتب کمال می‌داند و در یک نگاه کلی مواجهه امام× را در چنین مواردی، پاسخ به حس کنجکاوی برخاسته از فطرت آدمی پرسش‌گران و به رسمیت شناختن خصوصیت حق‌طلبی آدمیان می‌داند. در نظر داشتن مؤلفه‌هایی نظیر ویژگی‌های شخصیتی پرسش‌گر و فضای پرسش و باورهای حاکم بر آن و موضوع مورد سوال، امام× را بر آن داشته تا گاهی به سوال‌ها، پاسخی شفاف بدهد و زمانی بنا به مصالحی از پاسخ‌گویی امتناع ورزد، همان‌گونه که گاهی پاسخ‌ها اجمالی و زمانی تفصیلی و همراه با تحلیل، اقناع و اتمام حجت و روشنگری است.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

ـ قرآن کریم.
ـ نهج‌البلاغه، تحقیق صبحی صالح، 1387 ق، بیروت.
ـ ابن‌أبی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، 1959 م، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه.
ـ ‌زرکشی، محمد بن عبدالله، 1376 ق، البرهان فی علوم القرآن، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیه.
ـ زمخشری، محمود بن عمر، 1412 ق، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، بیروت، مؤسسه اعلمی.
ـ عاملی، سید جعفر مرتضی، 1388، الصحیح من سیرة الامام علی علیه‌السلام ، قم، ولاء المنتظر.
ـ عسکری، و هلال، 1384 ق، جمهرة الأمثال، بیروت، دار الجیل.
ـ قزوینی، خطیب، 1411 ق، الإیضاح فی علوم البلاغه، قم، دار الکتاب الاسلامی.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب، 1407 ق، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
ـ کوفی، احمد بن اعثم، 1411 ق، الفتوح، بیروت، دار الاضواء.
ـ مجلسی، محمدباقر، 1403 ق، بحار الأنوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهارعلیهم‌السلام ، بیروت، مؤسسه الوفاء.
ـ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، 1414 ق، الفصول المختاره، بیروت، دار المفید.
ـ منقری، نصر بن مزاحم، 1382 ق، وقعة صفین، قاهره، المؤسسه العربیه.
ـ موسوی بجنوردی، محمدکاظم، 1379، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
ـ هاشمی خویی، میرزاحبیب‌الله، بی‌تا، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه، قم، بنیاد فرهنگ امام المهدی عج‌اللّه تعالی فرجه‌الشریف.
ـ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، بی‌تا، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر.