بررسی اهداف حکومت دینی از دیدگاه نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دانشگاه معارف اسلامی.

چکیده

حکومت دینی، حکومتی است که در آن مدیریت خرد و کلان جامعه بر مبنای احکام، فرامین و ارزش‌های دینی انجام ‌گردد. اهداف یک نظام، اموری کلی است که دستیابی به آنها در آن نظام مطلوب است. این مقاله بر آن است تا با جستاری در آموزه‌ها و سیره سیاسی و رفتاری امام علی(ع)‌ اهداف کلان حکومت اسلامی را در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی ـ امنیتی بررسی نماید. در یک نگاه اهداف حکومت از منظر آن حضرت را می‌توان به اهداف غایی و میانی تقسیم نمود. حکومت دینی در اهداف غایی و بلندمدت به‌دنبال انسان‌سازی و هدایت انسان به قرب الهی است و در اهداف میان‌مدت در جهت مدیریت بر مبنای قوانین الهی، حاکمیت دادن شایستگان، ارتباط بهینه با دیگر حکومت‌ها، اجرای عدالت همه جانبه، تامین نیازمندی‌های همگانی و گسترش رفاه عمومی، ترویج و توسعه اندیشه‌های ناب دینی، گسترش مرزهای دانش در میان مردم، افزایش توان اقتصادی شهروندان، آبادسازی و عمران کشور، توسعه و ترویج تجارت، صنعت و زراعت، تامین امنیت عمومی برای همه شهروندان، کشف توطئه‌ها و پیشگیری از وقوع آنها و مدیریت بحران‌های اجتماعی ـ سیاسی می‌کوشد.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

الف) کتاب‌ها
ـ نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، تصحیح صبحی صالح، قم، دارالهجره، بی‌تا.
ـ اوزر، آتیلا، دولت در تاریخ اندیشه غرب، ترجمه عباس باقری، تهران، نشر پژوهان فرزان، 1386.
ـ برقی، احمد بن محمد بن خالد، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342 ق.
ـ تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، تهران، دار الکتب الاسلامیه،‌ 1426 ق.
ـ تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام، قم، آل البیت علیهم‌السلام ، 1385.
ـ جعفری، محمدتقی، حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران، موسسه نشر آثار علامه جعفری، چاپ پنجم، 1386.
ـ حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، قم: آل البیت لاحیاء التراث، 1409 ق.
ـ دلشاد تهرانی، مصطفی، رخساره خورشید، تهران، دریا، 1391.
ـ شریف رضی، محمد بن حسین، نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، دار الهجره، بی‌تا.
ـ شوشتری، محمدتقی، بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، امیرکبیر،‌ 1418 ق.
ـ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1362.
ـ عالم، عبدالرحمن، بنیادهای علم سیاست، تهران، نشر نی، 1384.
ـ غضنفری، علی، حکومت اسلامی در نهج‌البلاغه، قم، طاووس بهشت، 1379.
ـ فاضل لنکرانی، محمد، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه‌السلام ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفتم، 1379.
ـ مازندرانی، محمد بن علی بن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب علیه‌السلام ، قم، علامه، 1379.
ـ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم‌السلام ، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، 1403 ق.
ـ مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، تهران، صدرا،‌ 1372.
ـ نادم، محمدحسن، خاستگاه فرهنگی نهج‌البلاغه، قم، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، 1383.
ـ هادوی تهرانی، مهدی، ساختار کلی نظام اقتصادی اسلام، قم، خانه خرد، 1388.
ب) مقاله‌ها
ـ دشتی، محمد، 1380، «مدیریت بحران در حکومت امام علی علیه‌السلام »، دانش انتظامی، شماره 1، ص 53 ـ 38، تهران، دانشگاه انتظامی.
ـ شاه‌آبادی، ابوالفضل و زینت زرین لعل، «رعایت اصول حکومت علوی بسترساز تحقق اهداف حکومت اسلامی»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 10، همدان، دانشگاه همدان، 1394.
ـ فوزی، یحیی و مسعود کریمی، «تفاوت‌شناسی اهداف حکومت‌های سکولار و حکومت اسلامی»، علوم سیاسی، شماره 51، ص 40 ـ 7، قم، دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام ، 1389.
ـ  «اهداف حکومت اسلامی»، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 25، ص 152 ـ 137، قم، دانشگاه معارف اسلامی،‌ 1390.
ـ مصباح یزدی، محمدتقی، «مدیریت اسلامی و نظام ارزشی»، مصباح، شماره 19، 1375.
ـ نیازی، احمدعلی، «اهداف و وظایف حکومت دینی»، معرفت سیاسی، شماره 3، ص 179 ـ 149، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389.