اصول و موازین شورانگیزی در خطبه جهاد نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، واحد زاهدان.

2 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

ازجمله خطبه­های بلیغ و فصیح امام علی(ع) در نهج­البلاغه، خطبه­ 28 معروف به خطبه جهاد است. این خطبه تاکنون از ابعاد مختلف مورد بررسی پژوهشگران قرار گرفته ­است. با توجه به اینکه این خطبه با هدفِ واداشتن مردم به جهاد در راه خدا ایراد شده است، یکی از ابعاد مورد توجه در آن، عناصری است که حضرت در راستای ایجاد شور در مردم برای ترغیب آنها به شرکت در جهاد به­کار برده ­است. کیفیت حرکت‌آفرینی و ترغیب مردم به جهادگری در کلام امام(ع) و چگونگی استفاده ایشان از ابزارهای مناسب، اقتضا می­کند که ابعاد شورانگیزی در کلام امام علی(ع) مورد بررسی قرار گیرد. نوشتار حاضر با هدف بررسی این بعد از کلام حضرت، تلاش می­کند اصول و موازین شورانگیزی و کیفیت کاربرد آن­ها را در خطبه، مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. برآیند پژوهش حاضر نشان می­دهد که شورانگیزی در خطبه­ جهاد، به کمک ابزارهای حسّی و استفاده از ظرفیت­های ادبی متن، انجام شده که البته این شور، هم­زمان با شعور نیز همراه است.

کلیدواژه‌ها


  • منابع و مآخذ

    الف) کتاب‌ها

    • نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، ترجمه محمد دشتی، مشهد، به نشر، چ 14.
    • ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، 1388، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ترجمه غلامرضا لایقی، تهران، نیستان.
    • احمدی، فاطمه، 1387، مثل‌ها و مثل‌واره‌ها در نهج‌البلاغه، قم، بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه.
    • ایشانی، طاهره، 1393، «تحلیل خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در کوفه بر اساس نظریه کنش گفتار سرل»، سفینه، ش 45، ص 51 ـ 25، تهران، موسسه فرهنگی نبأ مبین.
    • باستان، سید خلیل، 1389، من معالم الادب فی نهج‌البلاغه، تهران، سمت.
    • پارساپور، زهرا، 1383، مقایسه زبان حماسی و غنایی با تکیه بر اسکندرنامه و خسرو و شیرین نظامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    • رنه لافورگ و رنه آلندی، 1374، نمادپردازی در کتاب اسطوره و راز، ترجمه جلال ستاری، تهران، سروش.
    • ریو، جان مارشال، 1389، انگیزش و هیجان، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، روان.
    • زرقانی، سید‌مهدی، 1388، چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران، ثالث.
    • علی‌زاده، عمران، 1379، مثل‌های مشهور حضرات معصومین علیهم‌السلام ، قم، مکتب اسلام.
    • فتوحی، محمود، 1392، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها، و روش‌ها، تهران، سخن.
    • قائمی‌نیا، علیرضا، 1390، معناشناسی شناختی قرآن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • قمحاوی، محمدصادق، 1381، تجوید قرآن کریم، ترجمه محمدباقر حجتی، تهران، سمت.
    • گولد، جولیوس، ویلیام ل. کولب، 1376، فرهنگ علوم اجتماعی، تهران، مازیار.
    • محمدی ملایری، احمد، 1376، آئین نگارش و سخنوری، تهران، زرّین.

    ب) مقالات

    • آل بویه لنگرودی، عبدالعلی، 1391، «هم‌آیی واژگانی و نقش آن در انسجام خطبه‌های نهج‌البلاغه»، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، ش 3، ص 46 ـ 25.
    • بیگدلی، ایمان اله، زینب ربانی و محمود نجفی، 1394، «رابطه مذهب با سلامت روان؛ نقش میانجی احساس شرم و گناه»، پژوهش‌های روان شناسی بالینی و مشاوره، ش 1، ص 153 ـ 134، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
    • سیدی، سید‌ حسین و فرحناز شاهوردی، 1392، «درآمدی بر زیبایی‌شناسی تکرار حروف در نظم‌آهنگ درونی آیات قرآن»، پژهش‌های قرآنی، ش 1، ص 51 ـ 38، مشهد، دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان.
    • قائمیان، مهدی، 1378، «هم‌حروفی و هم‌آوایی موسیقایی واج‌آرایی آلیتراسیون»، رشد زبان و ادب فارسی، ش 50.
    • الهی، طاهره، الیاس بیگدلی، صدیقه سلیمانی ابهری و صدیقه اشتری، 1392، «خشم در نگاه اسلام و روان‌شناسی»، معرفت، ش ، ص 31 ـ 46، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.