تحلیلی بر مدل سیاسی حکومت در عصر غیبت (با تکیه بر آموزه‌های نهج‌البلاغه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی‌دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی

چکیده

موضوع حاکمیت و مدل سیاسی در اسلام از دو منظر و در دو برهه قابل بررسی و ملاحظه است:  1)عصر حضور امام معصوم و 2)عصر غیبت امام معصوم. در عصر حضور، حاکمیت بر اساس نظام «امامت»‌(به معنای خاص) استوار است بدین معنا که در یک سازوکار اصطفایی- ماورایی حق حاکمیت به معصومان تفویض می‌شود. در عصر غیبت این امر با گونه‌ای ارتباط و پیوند با مدل و نظام جامع امامت ارتباط می‌یابد. این پژوهش ثابت کرد که  آموزه‌های نهج‌البلاغه، از جمله خطبه 40 و نامه 62، با بیان برهانی و استدلالی، مدل سیاسی عصر غیبت را نظام دینی‌(نه فقط نظام دینداران) دانسته و حاکمیّت آن‌را از آنِ بهترین‌ها از حیث علم و عدل و کفایت قلمداد می‌کند. 

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم

    نهج‌البلاغه

    1. ابن شعبه حرانی، تحف العقول، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1404ق
    2. ابن طاووس، رضی الدین علی بن موسی، کشف المحجة، تهران، کتابفروش تهرانى، 1306ق
    3. ابن میثم بحرانی، علی، شرح نهج‌البلاغه، بی جا ، نشر الکتاب ، 1362 ش
    4. آشوری، داریوش، فرهنگ سیاسی، تهران انتشارات مروارید، ۱۳۵۱ش
    5. امام خمینى، کتاب البیع، قم، موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی‌(س )، 1386ش.
    6. جوان آراسته، حسین، مبانى حکومت اسلامى، قم، بوستان کتاب، 1386ش
    7. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام، 1412ق
    8. خمینی، سیدروح الله، حکومت اسلامی، تهران، موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی‌(س )، 1378ش
    9. خمینی، سیدروح الله، کشف الاسرار، تهران، حجر، بی تا
    10. رفیعى علی و دیگران، تشکیلات نظام جمهورى اسلامى ایران، قم، مرکز تحقیقات اسلامى، 1357ش
    11. شوشتری، محمدتقی، بهج الصباغة فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، امیرکبیر، 1376 ش
    12. صدوق، محمد، کمال الدین و تمام النعمة، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1405 ق.
    13. طلوعى، محمود، فرهنگ جامع سیاسى، تهران، نشر علم، 1372ش
    14. عبادی، کوروش، انگلستان، تهران، وزارت امور خارجه، 1373ش
    15. عسکری، ابوهلال، الفروق اللغویة، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1412 ق
    16. قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران
    17. قدردان قراملکى، محمد حسن، حکومت دینى از منظر استاد شهید مطهرى، موسسه دانش و اندیشه معاصر - تهران، چاپ: دوم، 1379 ه.ش.
    18. کارلتون کلایمری، توتون جیمز آندرسن، کارل کویمبی کریستول، آشنایی با علم سیاست، ترجمه:  بهرام ملکوتی، تهران، سیمرغ ، ۱۳۵۶ش
    19. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، بیروت، دارالاضواء، 1405ق
    20. متقی هندی، علاء الدین، کنزالعمال، بیروت، موسسة الرسالة ، 1409 ق
    21. مصباح یزدی،نگاهى گذرا به نظریه ولایت فقیه، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌(قدس سره)، 1382ش
    22. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج11،تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374ش
    23. مطهری، مرتضی، پیرامون انقلاب اسلامى، تهران، نشر هماهنگ، ۱۳۸۲ش
    24. مطهری، مرتضی، مقدمه ای بر جهان بینى اسلامی،تهران، مرکزآموزش مدیریت دولتی‏، ۱۳۷۲ش
    25. موسوی، سید عباس، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، دار الرسول - دار المحجة البیضاء، 1418ق
    26. میرزایی، نجفعلی، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، قم، دارالثقلین، 1379ش
    27. نظرپور، مهدى، آشنایى با نظام جمهورى اسلامى ایران، تهران، معاونت آموزش نیروى مقاومت بسیج، 1382ش
    28. نوروزی، محمد جواد، فلسفه سیاست، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1378ش
    29. هاشمی، محمد، حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران، تهران، نشر میزان، 1387ش

    مقالات

    1. پوررستمی، حامد، تحلیل راهبردی از امامت در دکترین امام رضا‌(ع)، مجله انتظار موعود، پاییز و زمستان 1389، شماره 33
    2. معرفت، محمّد هادى، ولایت فقیه، فصلنامه کتاب نقد، شماره 7، 1378ش

    لاتین

    D. Novak, The Place of Anarchism in the History of Political Thought, The Review of Politics, Vol. 20, No. 3‌(Jul., 1958), pp. 307-329, Published by: Cambridge University Press