بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
بررسی منظورشناختی افعال کنشی و قطعی در نهج البلاغه
9
32
FA
علی
قهرمانی
استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
d.ghahramani@yahoo.com
رضا
تواضعی
دانشجوی زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
tavazoei2011@gmail.com
نظریه کنش کلام یکی از مهمترین نظریاتی است که بر دو حوزه فلسفه زبان و زبان دین تأثیر گذاشته است؛ این نظریه در تکوین، تکامل، تحلیل کلام و به تبع آن نقشهای فعل و پیرو آن جملهها، نقش بهسزایی دارد؛ به این صورت که فعل در موارد بسیاری تنها تبادل اطلاعات نمیکند، بلکه معادل خود عمل است. این جستار با روش توصیفی ـ تحلیلی، منظورشناختی کنشهای کلامی انشایی و اخباری فرازهایی از چند خطبه و نامه نهجالبلاغه امام علی(ع) را بر اساس نظریه «کنشگفتار» آستین و الگوی کنشی «پنجگانة» سرل مورد مطالعه قرار داده و تأثیر قدرت معنایی ـ منظوری کلام امام (ع) را در مخاطب تبیین میکند. برخی نتایج بهدست آمده نشاندهنده آن است که در خطبهها و نامههای بررسیشده، پارهگفتارهای دارای کنش اظهاری وجه غالب آن بوده و کاربرد کنش ترغیبی بیش از کنش عاطفی و کنشهای اعلامی و تعهدی در مرحله پایینتری قرار دارند. دلیل کاربرد زیادِ کنشهای اظهاری و ترغیبی را میتوان در شرایط سیاسی و اجتماعی روزگار ولایت امیرمؤمنان(ع) جستجو کرد.
زبان,نهج البلاغه,کنشهای کلامی,کنش گفتار,الگوی کنشی
https://www.nahjmagz.ir/article_61028.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61028_53ae99c5dab37a610a5ee62e5963af3b.pdf
بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
تبیین نقش و کارکرد ساختواژهها در ترجمه خطبههای نهجالبلاغه
33
50
FA
سید مهدی
مسبوق
orcid 0000-0003-0739
دانشیار دانشگاه بوعلیسینا، همدان
smm.basu@yahoo.com
رسول
فتحی مظفری
دانشآموختۀ دکتری دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلیسینا، همدان.
fathirasoul65@gmail.com
اگر ترجمه و برداشت معنا از متن را به مثابه فرآیندی سلسلهوار در نظر گرفته شود، شناخت و تحلیل معنای واژگانی متن بهعنوان گام نخست در این حوزه شناخته میشود. در این مرحله، متناسب با نوع و غنای امکانات زبانی، تغییر و تحولاتی که در ساختار واژگان به وقوع میپیوندد، بر پویایی و در عینحال کارایی زبان صحّه میگذارد. این تغییرات ساختاری موجود در بین واژگان یک زبان، نویدبخش تولید معانی متنوعی است که افزون بر اینکه در رشد زبان تأثیر مثبت میگذارد، راهگشای چالشهای پرشماری است که صاحبان یک زبان در فرآیند بیان تأملات و افکار خود با آن مواجه هستند. در این میان، شناخت تأثیر تغییرات ساختاری واژگان بر دامنۀ معنایی آن و در نتیجه فهم معنای دقیق متن، مسئلهای است که از ضروریات فن ترجمه بهشمار میرود. در این جستار تلاش شده تا با واکاوی برخی از مؤلفههای ساختاری واژگان خطبههای نهجالبلاغه به تغییرات معنایی حاصل از این مولفهها پرداخته شود. تحلیل پنج ترجمه فارسی از این خطبهها، حاکی از آن است که در برخی موارد، به دلیل نادیده گرفتن چنین تغییراتی از سوی مترجمان، شاهد برابرنهادهای غیردقیق و نادرست در ترجمههای نهجالبلاغه هستیم.
ساختواژه,خطبههای نهجالبلاغه,ترجمههای نهج البلاغه
https://www.nahjmagz.ir/article_61029.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61029_40c0cb369d85b9b848d3632ce3d3f535.pdf
بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
تحلیل آرایههای بدیع در خطبه غراء از منظر سبکشناسی آماری
51
72
FA
هومن
ناظمیان
دانشیار دانشگاه خوارزمی
nazemian@khu.ac.ir
علی
پیرانی شال
دانشیار دانشگاه خوارزمی
pirani@khu.ac.ir
اکبر
رمضانی
دانشجوی دکتری دانشگاه خوارزمی
akbareramazani@yahoo.com
سبکشناسی آماری، پژوهشگر را در تشخیص و تمییز سبکهای مختلف یاری میکند. شیوه پژوهش در سبکشناسی آماری بر اساس معیار کمّی است که محقق باید مؤلفههای این بخش را بر اساس دادههای آماری تحلیل و تجزیه نماید. در این مقاله با رویکرد توصیفی و تحلیلی و آماری، خطبه غرّاء مورد تحلیل و پژوهش سبکشناسی قرار میگیرد. بررسی انجام یافته نشانگر آن است که از میان آرایههای لفظی، سجع متوازی و موازنه به شکل مساوی بیشترین کاربرد را در خطبه مورد پژوهش دارند. سجع و موازنه با توجه به موسیقیای که ایجاد میکنند، ذهن خواننده را برای پذیرش معنا آماده میسازند، از بین آرایههای معنوی نیز تضاد بیشترین کاربرد را داشته است. دلیل کاربرد تضاد توجه نمودن به دلالت التزام و تداعی معانی و فهم بهتر متون در ذهن خواننده است. به نظر میرسد مهمترین هدف امام علی(ع) از کاربرد آرایههای مذکور، جلب توجه و اهتمام مخاطب برای درک بهتر متن باشد. استفاده زیاد و متناوب حضرت از آرایههای متنوع بدیعی، این خطبه را به نزد اهل ادب و فن در جایگاه ادبی ویژهای قرار داده است.
سبکشناسی آماری,خطبه غرّاء,آرایههای لفظی,آرایههای معنوی
https://www.nahjmagz.ir/article_61031.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61031_3ba1fdc5ca2750f6c4bb85c7c59fd8da.pdf
بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
بررسی معنای «حسنان»، «عطفای» و «ربیضة الغنم» در خطبه سوم نهج البلاغه
73
88
FA
حسن
طارمی راد
دانشیار دانشنامه جهان اسلام (بنیاد دائرة المعارف اسلامی)
h_taromi@yahoo.com
مریم
کلوتی
دانشجوی دکتری پژوهشکده نهج البلاغه.
yasin7.kalouti@yahoo.com
واژهشناسان و شارحان نهج البلاغه «حسنان»، «عطفای/ عطافی» و عبارت کنایی «ربیضة الغنم» را دارای معانی مختلفی دانستهاند؛ ازجمله: حسنان را امام حسن و امام حسین (ع)، انگشت شست پا، شانه، بازو و ساعد معنا کردهاند و «عطفای / عطافی» را دو طرف پیراهن یا رداء، دو پهلو و شانه دانستهاند. همچنین «مجتمعین حولی کربیضة الغنم» را کنایه از کمهوشی و کودنی، شدت شادی و کممراعاتی ادب، شدت ازدحام و پناه آوردن به امام (ع) به دلیل به ستوه آمدن از ستمگریهای حاکمان و والیان معنا کردهاند. در این مقاله اقوال واژهشناسان و شارحان در این باره مورد بررسی قرار گرفته و ایراداتی را که برخی از شارحان بر معانی مختلف گرفتهاند، ارزیابی گردیده است. تفسیر برگزیده نگارندگان بدین شرح است که «حسنان» بهمعنای شانه، بازو یا ساعد است. «عطفای» به معنای دو پهلو مناسبتر است و عبارت کنایی «مجتمعین حولی کربیضة الغنم» ناظر به تجمع و ازدحام مردم شائق به امارت امام علی (ع) به دلیل به ستوه آمدن از ستمگری حاکمان به ویژه خلیفه سوم است.
خطبه سوم,خطبه شقشقیه,الحسنان,عطفای,ربیضة الغنم
https://www.nahjmagz.ir/article_61032.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61032_ae35bced0780b505c9c4c564246bca35.pdf
بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
بررسی ظرافتهای لغوی واژۀ «فقیر» در نهج البلاغه و مترادفهای آن بر اساس رابطۀ همنشینی و جانشینی
89
112
FA
حسین
مهتدی
استادیار دانشگاه خلیج فارس
mohtadi@pgu.ac.ir
یکی از مهمترین گروههای جامعه که مورد نظر امام علی (ع) بوده است، گروه فرودستان یا فقرا است. امام (ع) در جایجای نهجالبلاغه، کارگزاران و مسئولان حکومتی و عموم مردم را به رعایت حال آنان و حفظ حقوقشان سفارش میکند. آنچه بر اهمیت این مقاله میافزاید این است که گروه فرودستان و فقرا شامل چه دستهای از افراد جامعه میشود و مسئولان در برابر آنان چه وظایفی دارند؟ در این مقاله دقائق لغوی واژۀ «فقیر» در نهج البلاغه بر اساس رابطۀ همنشینی و جانشینی بررسیی میشود. واژۀ «فقیر» در نهجالبلاغه با واژههایی نظیر مسکین، أهل البؤسی، زَمنی، قانع، معترّ، ضعیف، سائل، مدفوع، غارم، ابن سبیل، همنشین شده است و با واژههایی نظیر أهل الحاجة و محتاجین، أهل الفاقة، غَرثی و سَغَب امکان جانشینی دارد. از این رابطه همنشینی و جانشینی مشخص میشود که در تمام کلمات همنشین با «فقیر» نوعی نیاز و احتیاج به کمک وجود دارد حال یا این نیاز یک نیاز مادی است یا نیاز معنوی همچنین در واژههای همنشین با «فقیر» در شدتِ نیاز آن آنان به کمک تفاوتهایی وجود دارد. از نگاه امام (ع) کمک به فقرا هم وظیفۀ کارگزاران است و هم وظیفۀ مردم و ثروتمندان.
مفردات نهج البلاغه,معناشناسی فقیر,واژگان معادل فقیر
https://www.nahjmagz.ir/article_61033.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61033_1be5100a271d9619e4e401ef062931c8.pdf
بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
بررسی اهداف حکومت دینی از دیدگاه نهج البلاغه
113
134
FA
علیرضا
کمالی
مدرس دانشگاه معارف اسلامی.
kamali@maaref.ac.ir
حکومت دینی، حکومتی است که در آن مدیریت خرد و کلان جامعه بر مبنای احکام، فرامین و ارزشهای دینی انجام گردد. اهداف یک نظام، اموری کلی است که دستیابی به آنها در آن نظام مطلوب است. این مقاله بر آن است تا با جستاری در آموزهها و سیره سیاسی و رفتاری امام علی(ع) اهداف کلان حکومت اسلامی را در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی ـ امنیتی بررسی نماید. در یک نگاه اهداف حکومت از منظر آن حضرت را میتوان به اهداف غایی و میانی تقسیم نمود. حکومت دینی در اهداف غایی و بلندمدت بهدنبال انسانسازی و هدایت انسان به قرب الهی است و در اهداف میانمدت در جهت مدیریت بر مبنای قوانین الهی، حاکمیت دادن شایستگان، ارتباط بهینه با دیگر حکومتها، اجرای عدالت همه جانبه، تامین نیازمندیهای همگانی و گسترش رفاه عمومی، ترویج و توسعه اندیشههای ناب دینی، گسترش مرزهای دانش در میان مردم، افزایش توان اقتصادی شهروندان، آبادسازی و عمران کشور، توسعه و ترویج تجارت، صنعت و زراعت، تامین امنیت عمومی برای همه شهروندان، کشف توطئهها و پیشگیری از وقوع آنها و مدیریت بحرانهای اجتماعی ـ سیاسی میکوشد.
حکومت دینی,اهداف حکومت,اهداف غایی,اهداف میانی,سیاست در نهج البلاغه
https://www.nahjmagz.ir/article_61034.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61034_a3a4887559f4940de54efed868f498e4.pdf
بنیاد بین المللی نهج البلاغه
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
1735-8051
16
3
2017
10
23
واکاوی دوگان آرمان واقعیت در اندیشه و سیره علوی با تاکید بر عزل و نصب حاکمان
135
155
FA
علی
حسین زاده
استادیار دانشگاه کاشان
hoseinzadeh1340@yahoo.com
مسعود
امانلو
دانشجوی دکتری دانشگاه کاشان
m.amanloo64@chmail.ir
در مسیر تغییر جامعه از وضعیت موجود به ایده آل، واقعگرایان در موضعی منفعلانه تسلیم واقعیتهای موجود میشوند. از سوی دیگر آرمانگرایان در هر شرایطی به آرمانهای خود پایبند بوده و کوچکترین عقبنشینی از مواضع آرمانی را محافظهکاری تلقی میکنند. گروه سوم در تزاحم آرمان با واقعیت های موجود، امکانات و مصحلتهای جامعه را نیز در نظر گرفته و مسیر آرمان گرای واقع بینانه را در پیش میگیرند. مقاله حاضر بر آن است تا رویکرد امیرمؤمنان (ع) را در زمینه عزل و نصب حاکمان بر اساس سه رویکرد مذکور نشان دهد. پافشاری امیرمؤمنان(ع) بر عزل معاویه و ابقای ابوموسی اشعری نه بر اساس آرمانگرایی و واقعگرایی، بلکه بر مبنای آرمانگرایی واقعبینانه است. توجه به شرایط متفاوت سیاسی ـ اجتماعی کوفه و شام از یکسو و اولویتبندی در عزل حاکمان ناشایسته سبب اتخاذ چنین رویکردی گردید.
امام علی (ع),آرمانگرایی,واقعگرایی,آرمانگرای واقع بین
https://www.nahjmagz.ir/article_61035.html
https://www.nahjmagz.ir/article_61035_82318819bdb894a036d13f4a8c8ca02c.pdf