2024-03-29T10:05:46Z
https://www.nahjmagz.ir/?_action=export&rf=summon&issue=18164
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
فهرست وشناسنامه
2021
02
19
1
5
https://www.nahjmagz.ir/article_131429_d4f8adf52795850855bdd916ccfb97d4.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
سخن مدیر مسؤول
2021
02
19
7
10
https://www.nahjmagz.ir/article_131430_20ce11f9ccb19ac8da8f57413912f118.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
آموزههای رفتاری کارگزاران از منظر امام علی علیه السلام در نهج البلاغه بایسته های مدیریت اسلامی
حسین
تاج آبادی
علی
بنایی
کوروش
بروجی
جهان اسلام همواره پایبند به اصولی است که رعایت آنها لازمۀ اقتدار و بقای جامعه اسلامی است. سیاستمدران و اندیشمندان، این اصول را همواره در مکتب اهل بیت علیهم السلام جستجو میکنند. در این میان اندیشه و آموزههای امام علی علیه السلام پیوسته راهگشای بشریت در همه دوران بوده است. بنابراین چنانچه ملّتی سیمای شخصیتی حضرت علیه السلام را آنگونه که شایسته است بشناسد و به تعالیم ایشان معرفت پیدا کند، سعادت دنیوی و اخروی خود را تضمین کرده است. در مکتب علوی، اصلاح جامعه و مردم منوط به اصلاح زمامداران است و میان این دو مؤلفه روابط متقابل وجود دارد. از این رو در نهجالبلاغه که بعد از قرآن کریم، از مهمترین اسناد اعتقادی عموم مسلمانان و خصوصاً شیعیان است، شاهد تعالیم راهبردی و ارزنده امام علی علیه السلام در زمینه وظایف رهبری زمامداران و جنبههای رفتاری ایشان هستیم. در این پژوهش با نگاهی توصیفی- تحلیلی به موضوع و با توجه به تعالیم حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه، به شیوه کتابخانهای در کنار سیمای مدیریت علوی به روش تحلیل محتوا به تجزیه و تحلیل آموزههای رفتاری ایشان در عرصه مسئولیتپذیری و مدیریت پرداختهشده است که شرح نتایج آن در قالب چکیده نمیگنجد.
آموزههای رفتاری
جامعه اسلامی
مدیریت اسلامی
گزینش
کارگزاران
امام علی علیه السلام
نهج البلاغه
2021
02
19
11
36
https://www.nahjmagz.ir/article_131468_89b2b57aac6f1f79298a2dd661062012.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
بازتاب اندیشه ومنش سیاسی امام علی علیه السلام در آیینه "خطبه شقشقیه
محمدحسین
جمشیدی
الناز
پروانه زاد
نسبت سنجی بین خطبه شقشقیه وکلیت میراث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان علیه السلام، سنت فرهنگی اسلام را در قالب معرفت سیاسی امامت و ولایت پدیدار میسازد. این داوری از آن رو اهمیت مییابد که "خطبه ناتمام شقشقیه" را از سویی میتوان آیینه تمام نمای مهمترین تحولات سیاسی و اجتماعی دانست که نه تنها در جامع نهجالبلاغه که در کلیت میراث خاندان عصمت بازتاب یافته است و از سویی دیگر، میتوان آن را به مثابه تصدیق کننده راستین مسائلی دانست که زوایایی از فکر و فلسفه راستین زندگانی را در علم و عمل دینی- حکومتی امام علی علیه السلام ترسیم میکند. بدین سان، درمسیر اولیه ارائه پاسخ به این پرسش که وجود تقارن معنایی وتناسب محتوایی در بین میراث فرهنگی امامj و خطبه سوم نهج البلاغه در خصوص آسیب شناسی حکومت پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و تحولات جامعه عصر آن حضرت حامل چه پیامی است؟ امکان این فرضیه فراهم میشود که امیرمؤمنان علیه السلام در اندیشه سیاسی و کنشهای سیاسی و اجتماعی خود دارای ملاحظاتی اساسی و تعیین کننده بود که از جهان بینی توحیدی، عقلانیت مدنی و درایت سیاسی آن حضرت ناشی شده و براساس "آموزههای اسلام" مبتنی بر قرآن کریم و سنت پیامبر اکرمk قوام یافته و بیانگر نگاه متعالی و انسانی او به سیاست و رهبری جامعه و ارتباط صیانت ذات حضرتش با آن است. چنین فرضیهای رساننده این معناست که وحدت نظر و عمل در همه شئون اعتقادی و سیاسی امیرالمؤمنین جریان یافته و در قالب "سیاست متعالی" و"صیانت ذات"1 که بدون تردید مهمترین ارکان رهبری و حکمرانی راستین در یک جامعه دینی محسوب میشود متجلی گردیده است. در مسیر اخذ این معنا روش تفسیری "هرمنوتیک عام" را به منزله چارچوب روشی این نوشتار برگزیدهایم تا به واسطه آموزههای شلایرماخر بتوانیم عمل تفسیر متن (خطبه شقشقیه) را در تبیین موقعیت زیست دینی- سیاسی گوینده آن، معطوف به شرایط زمینهای متن به کار گیریم.
امیر مؤمنان امام علی علیه السلام
خطبه شقشقیه
نهجالبلاغه
امامت
سیاست متعالی
صیانت ذات
2021
02
19
37
68
https://www.nahjmagz.ir/article_131467_446282e06af4bfbd99a9b817f36de808.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
تحلیل آثار خداشناسی در هدایت فردی انسان از دیدگاه نهج البلاغه در پاسخ به نظریّه اخترشناسان
ثریا
سقا
کامران
اویسی
خداوند سبحان جهان را آفرید و انسان را بر اساس اهداف خلقت در زمین سکنی گزید تا به اهداف عالیه خلقت که همانا رهسپار شدن به سوی خالق خویش از طریق فطرت و کسب معرفت دست یابد. برای تحقق این امر اسباب و وسایل مورد نیاز از جمله عقل، حس و قلب را در اختیار انسان قرار داد تا بتواند به آسانی راه را پپیماید و چون این ابزار محدود هستند فلذا خداوند متعال بر انسان منت نهاد و در راستای اهداف خلقت پیامبران و اولیای خود را به همراه کتاب آسمانی قرآن فرستاد تا از این طریق به سبیل سعادت دست یابد، البیته نظریه دیگری در مقابل این معارف، نظریه ای مبنی بر تصادفی بودن جلقت جهان آفرینش است که اخترشناسان آن را ارائه دادهاند. پژوهش حاضر به صورت اسنادی و تحلیلی از کتاب گراسنگ نهج البلاغه که توسط سیدرضی گردآوری شده به عنوان کتاب انسان ساز در همه اعصار و ازمان بوده است و به وسیله آن آثار ثابت خواهیم کرد که جهان بر اساس اهداف متعالی خلق شده و نظریه فوق بی اساس بوده و هست از جمله آثار به معنادار بودن زندگی، کنترل نفس، معنادار بودن مبارزه و جهاد که هر یک از مطالب فوق رابطه تنگاتنگی با مسئله خداشناسی دارد.
تحلیل
معرفت
هدایت
نهج البلاغه
2021
02
19
69
104
https://www.nahjmagz.ir/article_131523_8174a234b17d28a29193083a9eb6233d.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
تحلیلی برمعناشناسی «علم خداوند» از راه نسبت سنجی مفاهیم همنشین آن در نهجالبلاغه
حمزه علی
بهرامی
ریحانه
عنایتی
یکی از کاربردیترین مفاهیم در نهج البلاغه مفهوم علم خداوند است. یکی از روشهای کشف معنی علم خدا ، توجه به مفاهیم همنشین است که نقشی تعیین کننده و تکمیل کننده، در مقصود حضرت علیj در ارتباط با مفهوم علم الهی دارد. این رویکرد سعی دارد، با ملاحظه سیاق و با توجه به مجاورت کلمات و تکیه بر مجموعه کلی نهجالبلاغه، انسجام و پیوستگی معارف آن را بیان کند. پژوهش پیش روی با روشی اسنادی- تحلیلی در نهجالبلاغه در پی پاسخ به این سؤال است که حضرت امیر j در تببین و تحلیل صفت ذاتی علم الهی از چه صفات همنشین و هم معنایی استفاده کرده است و در پایان به این نتیجه میرسد که واژگان و صفاتی نظیر محیط، مبتدع، حکیم، سمیع و بصیر بیشترین فراوانی آماری و نقش همنشینی در صفت علم الهی را دارند. به دیگر سخن احاطهی باریتعالی بر همهی امور، نوآوریاش در آفرینش، حکمت و دیدن و شنیدنش؛ نشانهای از آگاهی و علم ذاتی خداوند بر همهی اشیاء و موجودات است.
علم خداوند
معناشناسی
روابط همنشینی
نهجالبلاغه
2021
02
19
105
120
https://www.nahjmagz.ir/article_131524_728048d9ba1b441e0086842c5ead1d98.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
تعالی عقلانی زنان؛ جستاری در خوانش اندیشه و سیره علوی در باب فعالیت فرهنگی زنان
زهره
منصوری
ناصر
محمدی
مهدی
عبادی
از ظاهر اقوال امام علی علیه السلام، نگرشی منفی نسبت به زنان در برخی اذهان شکل گرفته که با بررسی سیره در کنار اقوال، به دست میآید، زن در اندیشه امام علیه السلام برگرفته از نگاه قرآنی بوده و از کرامت انسانی برخوردار است. امام علیه السلام با تصدی حکومت، در پی انقلابی دیگر با همان مبانی و اصول پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برآمد. آنچه برای حضرت در فرصت چندساله حکومت مهم بود، حضور عالمانه و جدی در صحنه فرهنگی بود. امام علیه السلام، برای نیل به اهداف عالی در زمینه فرهنگی، دست به اقدامات زیربنائی زد که زنان در آن جایگاه ویژه و نقش مهّمی ایفا نمودند. مبارزه با جهل عمومی و ارتقای سطح علمی افراد جامعه به خصوص بانوان، مبارزه با سنت های جاهلی احیا شده درباره زنان و در نهایت فعالیت های ایشان به منظور اعتباربخشی به جایگاه انسانی زنان، از جمله فعالیت های فرهنگی علوی در خصوص احیاء مقام و حفظ جایگاه زن قلمداد می گردد. این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و مبتنی بر دادههای تاریخ، خاصه متون مکتوب و صادره از امامj، غبارزدائی از چهره زن و فهمی صحیح از اندیشهها و آموزههای علوی را رسالت خود میداند و میکوشد، اندیشههای حضرت در باب زنان را بازخوانی کند. مهمترین رهاورد این پژوهش، آن است که نگاه امام علیه السلام به زنان، فاقد هر نوع تبعیض نگری جنسیتی بوده و حضرت در سطحی در خور و سزاوار زنان، آنان را در فعالیت های اجتماعی مشارکت داده و نقش آفرین ساخته است و برای مشارکت اجتماعی زنان همواره بسترهای مناسب را در جامعه فراهم نمود تا آنان بتوانند بدون دغدغهای به فعالیت بپردازند.
زنان
اندیشه
سیره علوی
فعالیت اجتماعی
فرهنگ
2021
02
19
121
144
https://www.nahjmagz.ir/article_131525_03623ebf0d4d4236e9a4b9bb90688b4a.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
کاربست مطالعات زبان شناختی بر فهم نوین نهج البلاغه-مطالعه موردی جلوه گفتاری زبان
فاطمه
حبیبی
فتحیه
فتاحیزاده
مطالعات میان رشتهای از موضوعات جدید در علم محسوب میشود که برآیند پیچیدگی مسائل و غیرخطی بودن روابط اجتماعی میان حوزههای مختلف معرفت است که شناخت آنها را از طریق روشهای رشتهای تقریباً غیر ممکن ساخته است. علوم انسانی نیز به جهت آن که غیر خطی بودن روابط در آنها بارزتر است، نیاز بیشتری به استفاده از روش میان رشتهای برای پیشبرد اهداف خود دارد. یکی از این روشها بهرهگیری از مطالعات شناختی و به ویژه زبانشناسی شناختی است. در این رشته، نظریه نوین «استعاره مفهومی» ارائه شده است که میتوان از این نظریه در مطالعات دینی استفاده نمود. در پژوهش حاضر ابتدا به معرفی این نظریه ضرورت کاربست آن در مطالعات نهجالبلاغه پرداخته میشود؛ سپس با بررسی مفهوم «گفتار» در نهجالبلاغه بر اساس نظریه استعاره مفهومی، به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزارههای دینی اشاره میشود. پرسش اصلی این است که مفهوم «گفتار» در نهجالبلاغه، چگونه مفهومسازی شده و بر درک چه حوزههایی از معارف اثرگذار بوده است. به همین منظور ابتدا تمام عبارات مشتمل بر واژه«قول» استخراج و حوزههای مبدأ استعاره مفهومی آن بررسی گردید. بررسی عبارات استعاری مرتبط با این واژه بیانگر آن است که اولاً «گفتار» در نهجالبلاغه، با استفاده از چند مفهوم مبدأ مانند شئ، ظرف مکان و... ساختاربندی شده و با بررسی عبارات استعاری حاوی مفهوم گفتار مشخص شد که این جلوه از زبان در نهجالبلاغه، برای تبیین مفاهیم انتزاعی مانند آثار و تبعات سخن، اطاعت، اهمیت گفتار به موقع، دروغ، مجادله، انطباق قول و فعل و ... به کاررفته است؛ ثانیاً توسیع معنایی درباره مفهوم«گفتار»در نهجالبلاغه در پرتو نظریه استعاره معاصر، رخ داده است.
نهجالبلاغه
زبان شناسی شناختی
استعاره مفهومی
توسیع معنایی
گفتار
2021
02
19
145
168
https://www.nahjmagz.ir/article_131526_6297e13ef4fc7dc0605e447c1e6c7dcf.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
معناشناسی واژگان همنشین «حریت» در نهجالبلاغه
بخشعلی
قنبری
افسانه
صبوری
واژهها همواره در بافت کاربردی خود، با یکدیگر ترکیب شده و عبارتهای مختلفی میسازند؛ این ترکیب و ارتباط، در هیچ زبانی، تصادفی و بدون قاعده نیست و روابط معناداری میان واحدهای هر زبان حاکم است. در نهجالبلاغه نیز، هر واژه در سخنان امیرالمؤمنینj، حکیمانه و هدفمند است و با کندوکاو و بررسی ارتباط واژهها با یکدیگر، میتوان مفهوم هر واژه را در ارتباط با دیگر واژگان و در یک نظام معنایی تعیین نمود. پژوهش حاضر، در نظر دارد تا با کاربست نظریه شبکه معنایی در مطالعات نهجالبلاغه، گامی مهم در جهت شناخت مفاهیم نهجالبلاغه و درک روابط معنایی میان واژگان این کتاب ارزشمند بردارد. همنشینی واژگان «عبد، صبر و شکر» و شبکه معنایی آنها با «حرّیّت»، بعد معنوی به آن بخشیده و آن را ترفیع داده است. شخص حرّ، عبد و بندهایست که در زندگی خود تقوا پیشه میکند و در اعمال خود از محرمات پرهیز میکند و دلی خائف دارد. واژه عبد به معنای برده، متقابل حرّیّت واقع میشود. انسان حرّ، کرامت انسانی خود را حفظ مینماید و برده هوای نفس نمیشود. وی، شکرگزاری است که نعمتها برایش تداوم مییابد و افزون میشود؛ با دعاکردن به درگاه خداوند، پیوسته طلب فیض مینماید و در موضع خطا و لغزش، توبه میکند. واژه صبر، با مفاهیمی چون ورع، پایداری و استقامت، دوری از شبهه و نجات، مفهوم حرّیّت را بسیط کرده و ترفیع بخشیده است.
حرّیّت
عبد
شکر
صبر. معناشناسی. نهج البلاغه
2021
02
19
169
191
https://www.nahjmagz.ir/article_131527_aa4847a325bbc16a18b0dfc98219aacb.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
مفهوم شناسی یَفْرُطُ مِنْهُمُ الزَّلَلُ
صغری
اسودی
حیدر
مسجدی
کلام خدا و معصومین علیهم السلام دارای پیوستگی و دقت نظرِ قابل دریافت است. عدم فهم صحیح مراد خداوند و معصومین علیهم السلام منجر به کج فهمی و انحرافات گوناگونی مانند اخلاقی و عقیدتی میشود، البته قرآن و معصومین علیهم السلام بر تفکّر و دقّتنظر نسبت به کلامشان تاکید دارند ، این اصل درباره حضرت علی علیه السلام و کلماتشان– امام اول بودن شیعیان و خلیفه چهارم بودن اهل سنت- دارای حساسیت بیشتری است، و چون ترجمه، خود به تنهایی گویای مفهوم واقعی کلمات قرآن و ائمه علیهم السلام نیست بررسی آنها از منظرهای مختلف، به ویژه دامنه لغت میتواند راهگشا باشد. پرداختن به ظرایف و تفاوت معانی واژگان بر عهده دانش «فروقاللغه» است، این دانش معنای دقیقتر و زوایای پنهان دلالی بیشتری را از واژگان ارائه میدهد. در قسمتی از نامه 53 نهج البلاغه، از ترکیب «یَفرُطُ مِنهُم الزَّلل» استفاده شده است. این بخش از نامه 53 درباره مردم و رفتارهای اشتباه آنها، انواع اشتباهاتشان و نحوه برخورد والی با ایشان را تبیین مینماید. فارغ از نکات بیشمار روانشناسی و جامعهشناسی موجود در این جملات، نکات بینظیر لغوی متعددی در آن رویت میگردد. هدف این پژوهش؛ توجه به معنای دقیق این کلمهها و نزدیک شدن به منظور اصلی حضرت علی علیه السلام از استعمال این واژگان در جمله، برای استفاده کاربردیتر و بهتر از آن است. در نگارش این پژوهش از معاجم، ترجمهها، کتابهای حدیثی و قرآن بهره برده شده است.
علم ترادفات
فروقاللغه
یَفْرُطُ
الزَّلَلُ
2021
02
19
191
208
https://www.nahjmagz.ir/article_131528_81710f4eafeef5c07db5fcdf3d5ab560.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه
النهج
1735-8051
1735-8051
1399
19
4
چکیده انگلیسی
2021
02
19
213
226
https://www.nahjmagz.ir/article_131529_08403c7fb3834d13bc45a1d41c3d0d6a.pdf