بررسی تحلیلی- مصداقی راسخان در علم و تعارضات فراروی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

موضوع مشترک در آیه 7 سوره آل عمران و خطبه اشباح سخن در مورد راسخان در علم است. ظاهر آموزه های روایی حکایت از آن دارد که مصداق راسخان در علم، تنها معصومین علیهم السلام باشند که نشان می دهد نظر برخی از دانشمندان اسلامی مبنی بر وسعت مصداقی راسخان در علم چندان دقیق نباشد. همچنین علم به تاویل موضوع دیگری است که از ظواهر آموزه های دینی نوعی تعارض ظاهری برمی آید. به عنوان مثال در حالی که ظاهر خطبه اشباح موید این نظر است که راسخان در علم از تأویل آگاهی ندارند، اما قرائنی وجود دارد که با این دیدگاه در تعارض است. در این نوشتار با تفسیر صحیح آیه و آوردن نظرات مخالف و نقد آنها، نظری مناسب ارائه می شود بدین بیان که اگرچه حسب آیه مذکور و خطبه اشباح راسخان، مُشرف به علم تاویل نیستند اما خداوند بر معصومین علیهم السلام این علم را افاضه کرده است. چگونگی این موضوع در مقاله فراروی مورد تحلیل قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


  • منابع:

    قرآن کریم

    کتب:

    • ابن فارس، احمد، 1404ق، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الأعلام الاسلامی.
    • ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    • ابومکارم حسنی، محمود بن محمد، 1381ش، دقائق التأویل و حقائق التنزیل، تهران: نشر میراث مکتوب.
    • ابیاری، ابراهیم، 1405ق، الموسوعة القرآنیة، بی جا: موسسه سجل العرب.
    • بحرانى، سید هاشم، 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
    • بلخی، مقاتل بن سلیمان، 1423ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    7 -درویش، محیی الدین، 1415، اعراب القرآن و بیانه، سوریه: دارالارشاد.

    8- پوررستمی، حامد، 1394ش، سبک زندگی در آموزه های نهج البلاغه، قم : نشر معارف.

    9- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دارالقلم.

    10- شریف رضی، محمد بن حسین، 1414ق، نهج البلاغة، تصحیح ؛صالح صبحی، قم: هجرت.

    11- طباطبایى، سید محمد حسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.

    12- طوسى، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.

    13- عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، 1415ق، تفسیر نورالثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.

    14- عسکرى، حسن بن عبدالله‏، 1400ق، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الافاق الجدیدة.

    15- فراهیدی، خلیل بن احمد، 1409ق، کتاب العین، قم: نشر هجرت.

    16- گنابادی، سلطان محمد، 1408ق، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.

    17- مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، 1414ق، تاج العروس، بیروت: دارالفکر.

    18- مصطفوی، حسن، 1430ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیة، قم: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏‏.

    19- معرفت، محمدهادی، 1386ش، التمهید فی علوم القرآن، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.

    20- مغنیه، محمدجواد، 1424ق، تفسیر الکاشف، تهران: دارالکتب الإسلامیه.

    21- مکارم، شیرازى ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة.

    22- موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، 1409ق، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه اهل بیت علیهم‌السلام.

    23- میبدی، رشیدالدین، 1371ق، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.

    مقالات:

    24- اسعدی، محمد، 1388ش، معناشناسی راسخان در علم با تأکید بر کاربرد روایی، فصلنامه علوم حدیث، شماره 53، صص 48 – 60.

    25- افسردیر، حسین ، فضلی نژاد، مرضیه، 1396 ش، بررسی مصادیق راسخان در علم در نگاه مفسران، حسنا (فصلنامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث) سال ششم، شماره 21، صص 11- 34.

    26- تحقیقی پیرامون راسخان در علم و آگاهی از تأویل،1363 ش، درسهایی از مکتب اسلام، سال 24، شماره 7، صص 6-15.

    27- رستمی زاده، رضا، خزایی، مجید، 1390 ش. متشابه و محکم و راسخان در علم از دیدگاه امام علی علیه‌السلام. فصلنامه دین پژوهی و کتابشناسی قرآنی فدک، دوره 2، شماره 6، صص 73-88.

    28- طیب حسینی، سیدمحمود، 1389 ش، تنزیل و تأویل در معنای راسخان در علم (تحلیلی از دو روایت متعارض از امام علی علیه‌السلام در باب راسخان در علم و دانش آنان به تأویل متشابهات)، فصلنامه علوم حدیث، سال پانزدهم، شماره سوم، شماره 57، صص 22 – 32.

    29- علوی مهر، حسین، 1383 ش، رهیافتی به تأویل (مقایسه دیدگاه آیت الله معرفت و علامه طباطبایی)، بینات، سال 11، شماره 44، صص 82 – 98.

     

    کتابخانه اینترنتی مدرسه فقاهت.

    نرم افزارهای موسسه ی تحقیقاتی نور؛ (قاموس النور، جامع التفاسیر، جامع الاحادیث)