استعاره مفهومی گناه در سخنان امام علی (ع) با تکیه بر نهج البلاغه (رویکرد شناختی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز

چکیده

در نگاه زبانشناسی شناختی، استعاره صرفا یک مقوله زبانی نیست، بلکه مرتبط با تفکر و اندیشه انسان است و از گذر آن می‌توان به نوع و چگونه اندیشیدن صاحب سخن پی‌برد؛ بر همین اساس در این جستار سعی شده است تا چگونه اندیشدن امام علی (ع)در خصوص مفهوم گناه که یکی از انتزاعی‌ترین مفاهیم پرکاربرد متون دینی است، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. قطعا این چگونه اندیشیدن به شناخت و درک عمیقی از مفهوم گناه منجر می‌شود که علاوه بر اینکه بر حوزه رفتاری وکنشی صاحب سخن در برابر گناه، تاثیر گذار است، بر رفتار ونحوه تعامل مخاطب با گناه نیز مؤثّر واقع می‌شود.
این جستار با روشی تحلیلی توصیفی و با رویکرد استعاره مفهومی از نگاه زبانشناسان شناختی به تحلیل سخنان امام علی (ع)پرداخته که به دنبال پاسخ به این سوال است که مفهوم گناه در نگاه امام علی (ع)چگونه تصویرسازی و از چه مدلهای شناختی برای مفهوم سازی گناه استفاده شده است؟ در سامان یافتگی و نظام‌های تطابق این مدل‌های شناختی چه ویژگی‌هایی از حوزه مقصد بوسیله حوزه مبدا برجسته سازی شده است؟ نتایج آن نشان می‌دهد مفهوم گناه در سخنان امام علی (ع)در سه سطح وجودی، ساختاری و حرکتی با استعاره‌هایی چون گناه انسان است، گناه حیوان است، گناه بیماری است، گناه گیاه است ، گناه بار است و گناه پایین است به حوزه تجسمی وتعینی راه یافته است و سطح حرکتی از دو سطح دیگر از کمترین بسامد برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


منابع ومآخذ
قران کریم
نهج البلاغه
1- آمدی، عبد الواحد،بی تا،غررالحکم ودررالکلم،ترجمه محمد علی انصاری،چاپ هشتم،تهران.
2- آیتی، عبد المحمد،1378ش،ترجمه نهج البلاغه، چاپ سوم،تهران،دفترنشروفرهنگ اسلامی، بنیادنهج البلاغه.
3-ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، 1363ش،العبر تاریخ ابن خلدون،ترجمه عبد المحمد آیتى، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
4-ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى ،1407 ق،البدایة و النهایة،بیروت، دار الفکر.
5- ابن منظور، محمدبن مکرم،بی تا،لسان العرب،بیروت،دار الفکر.
6-اربلى، على بن عیسى‏،1381‏ ش،کشف الغمة فی معرفة الأئمة،مصحح: سید هاشم رسولى محلاتى، تبریز، انتشارات بنى هاشمى.
7- بحرانی، ابن میثم،1362ش،شرح نهج البلاغه، چاپ دوم،بی جا،دفتر نشرالکتاب.
8- تافلر، آلوین و هایدى،1372ش،جنگ و ضد جنگ،ترجمه شهیندخت خوارزمى، تهران،سیمرغ.
9- ثقفى کوفى، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد ،1353ش، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینى ارموى، تهران،انجمن آثار ملى.
10- جانی پور،محمد ،1390ش،اخلاق درجنگ،تهران،دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
11- جورج جرداق ،1387ش،امام علی صدای عدالت انسانی،ترجمه سیدهادی خسروشاهی، قم‏، بوستان کتاب‏.
12-1379ش،امام علی علیه‌السلام صدای عدالت انسانی،ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران، سوره.
13-چمن خواه عبدالرسول،1379ش، «نامه های امیر المومنین علی علیه‌السلام درنهج البلاغه»کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 41 ،ص32-37.
14- دینوری،ابن قتیبة، أبو محمد عبد الله بن مسلم ،1410ق، الإمامة و السیاسة (تاریخ الخلفاء)، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء.
15-1380ش،امامت و سیاست (تاریخ خلفاء)،ترجمه سید ناصر طباطبایى، تهران: ققنوس.
16- دینورى، ابو حنیفه احمد بن داود ،1409 ق،الاخبار الطوال،تحقیق:عبد المنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال،قم، منشورات الشریف الرضى.
17-1371ش،اخبار الطوال ، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، چاپ چهارم، تهران،نشر نى.
18-راغب اصفهانى، حسین بن محمد،1374ش،ترجمه وتحقیق مفردات الفاظ قرآن.چاپ دوم‏.‏ترجمه: غلامرضا خسروى ،تهران:‏مرتضوی.
19- صلواتی،محمود ،1379ش،جمود وخشونت،تهران،ذکر.
20-طبری، أبو جعفر محمد بن جریر ،1387ق،تاریخ الأمم و الملوک،تحقیق، محمد أبو الفضل ابراهیم،چاپ دوم،بیروت،دار التراث.
21- 1375ش،تاریخ طبرى،ترجمه: ابو القاسم پاینده،چاپ پنجم،تهران،اساطیر.
22- حر عاملى ، محمد بن حسن ،1409 ق،وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
23- فراهیدى، خلیل بن أحمد ،1409ق،کتاب العین،چاپ دوم،قم، نشر هجرت‏‏.
24- کلینی، محمد بن یعقوب ،1407ق،کافی.تحقیق: علی اکبرغفاری ،چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
25-کوثری،محمدعلی،1389ش،حکومت نور،شیراز،لوزا.
26- مفید، محمد بن محمد،1413ق،الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم، کنگره شیخ مفید.
27- 1383ش،الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة،ترجمه، مهدوى دامغانی، محمود،تهران: نشر نى‏.
28- مقدسى ،مطهر بن طاهر،بی تا،البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة.
29-1374ش،آفرینش و تاریخ،ترجمه:محمد رضا شفیعى کدکنى، تهران،آگه.
30- مطهری، مرتضی، 1368ش،جاذبه و دافعه علی علیه‌السلام چاپ نهم،تهران، انتشارات صدرا.
31- مکارم شیرازى‏، ناصر،1386ش،پیام‏ امام ‏امیر المومنین علیه‌السلام،تهران،دارالکتب ‏الاسلامیة.
32-منقرى ، نصر بن مزاحم،1382ق،وقعة صفین،تحقیق عبدالسلام محمدهارون،چاپ دوم، القاهرة،
33-  1370ش، پیکار صفین،ترجمه پرویز اتابکى،چاپ دوم،تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى.
33-1382ق،وقعة صفین،تحقیق عبدالسلام محمدهارون،چاپ دوم، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة.
34- نورى، محدث، میرزا حسین،1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
35-هیثمی، نور الدین علی بن أبی بکر ، 1412ق، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد،بیروت،دار الفکر.
36-یعقوبى، احمد بن أبى یعقوب ، تاریخ الیعقوبى ، بى تا،بیروت، دار صادر.
37- جمعى از محققان پژوهشگاه تحقیقات اسلامى، فرهنگ موضوعى جهاد و دفاع، ، قم، انتشارات زمزم هدایت، 1387 ش.