فعالیت جهادی زنان در سنت علوی(شاخص ها و اشخاص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری نهج البلاغه دانشگاه پیام نور تهران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه پیام نور

چکیده

چکیده
زنان به مثابه نیمی از پیکره اجتماع انسانی، می توانند با عطف توجه به ظرفیت ها و ظرافت های وجودی ای که دارند، در جامعه انسانی تأثیرگذار باشند و به تناسب توانائی های خویش، همپای مردان در فعالیت های اجتماعی سهیم گردند. این رویکرد مبنی بر یک پیش فرض است و آن اینکه زن مانند مرد، موجود درجه اول، دارای کرامت خاص انسانی و مخاطب آموزه های ادیان است و با آنکه در کانون خانواده، تحت قیمومیت مردان است، از استقلال وجودی برخوردار بوده و به همین جهت، در برابر رفتارهای خویش شخصا مسئول و پاسخگوست. از زبان قرآن، زنان با مردان همتراز خوانده شدند و پیامبر هم به آنان حرمت نهاد. هر چند در عصر خلافت، وقفه ای در این منزلت بخشی به زنان پدید آمد، اما باتصدی امام علی(علیه السلام)، مجددا زنان منزلت خویش را إحیاء شده یافتند و به صلاحدید حضرت، در عرصه های اجتماعی، مشارکت و فعالیت داشتند. گزارش تاریخ از فعالیت ها نشان می دهد، نگاه حضرت به زنان همان نگاه قرآنی و انسانی و در امتداد سیره رسول الله بوده است و برجسته سازی این گزارش ها، می تواند خوانش ها را در پاره ای از روایات از زبان امام و درباره زنان، با درک و درنگ تازه ای همراه سازد.
این مقاله به روش کتابخانه ای و به شکل توصیف و تحلیل می کوشد با برجسته کردن فعالیت جهادی زنان در سنت علوی، نشان دهد، حضرت پایگاه اجتماعی زنان را محترم شمرده و منزلت و موقعیت آنان را هیچگاه مخدوش نساخته است.

کلیدواژه‌ها


منابع

قرآن کریم
1- ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن ابی الکرم، ، 1285ق، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، مصر، جمعیة المعارف المصریه.
2-  الکامل فی التاریخ، 1387ق ، طهران، کتابخانه اسماعیلیان، نجف، دارالکتب العلمیة.
3- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه لإبن ابی الحدید، 1404ق، محقق: ، محمد ابوالفضل ابراهیم ، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
4- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، العبر( تاریخ ابن خلدون)، 1363ش، ترجمه آیتی، عبدالمحمد، تهران، پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، 1388ق/ 1968م، بیروت، دارصادر.
6- ابن طیفور، ابوالفضل احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، 1420ق ،تحقیق: یوسف البقاعی، بیروت، دارالأضواء.
7- ابن عبد ربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، بی تا، محقق، قمیحه مفید محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه.
8- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفه الأصحاب، 1412ق، بیروت، دارالجیل.
9-  الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، 1415ق، تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه.
10- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، 1415ق، محقق؛ علی شیری، بیروت، دارالفکر.
11- ابن فارس، ابن زکریا ابی الحسین، معجم مقائیس اللغة، 1404 ق، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعالام الاسلامی.
12- ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، 1366ق، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
13- ابن هشام، عبدالملک بن هشام، السیره النبویه، 1375ش، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی ، تهران، کتابچی.
14- اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، 1415ق، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
15- اعلمی حائری، محمد حسین، تراجم اعلام النساء، بی تا، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
16- الامین، السید محسن، اعیان الشیعه، 1403ق، تحقیق : سیدحسن الامین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
17- باقری، خسرو، اصول تربیت اجتماعی در اندیشه امام علی علیه‌السلام ، کتاب تربیت اسلامی، 1389ش، قم، نشرتربیت اسلامی.
18- بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، 1394ق ،تحقیق؛ محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسه الاعلمی لمطبوعات،
19- ثقفی، ابن هلال، ابراهیم بن محمد، الغارات، 1374ش، ترجمه؛ عبدالمحمد آیتی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
20- جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، 1370ش، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
21- الحسون، محمد، اعلام النساء المؤمنات، 1422ق، تهران،انتشارات اسوه.
22- حکیمی، محمدرضا، اعیان النساء عبرالعصور المختلفة، 1403ق، بیروت؛ موسسه الوفاء.
23- حیدری، علی نقی، اصول الإستنباط، 1392ش، ترجمه؛ عباس زراعت و حمید مسجد سرایی، ،نشر حقوق اسلامی.
24- ربانی گلپایگانی، علی، کلام مقارن، 1380ش، قم، دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری در امور اهل سنت بلوچستان.
25- زحیلی، وهبه، اصول الفقه الإسلامی، 1375ق، بیروت، دار احسان.
26- زلمی، مصطفی ابراهیم، خاستگاه های اخلاف در فقه مذاهب، 1391ش، ترجمه حسین صابری، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
27- زهیر المالکی، محمدابوالنور، اصول الفقه، 1412ق، قاهره، مکتبه الأزهریه للتراث.
28- سیاح، احمد، فرهنگ بزرگ جامع نوین، 1390ش، تهران، انتشارات اسلام.
29- شاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات، 1417ق، بیروت، دار ابن عفان.
30- شوشتری، نورالله بن شریف الدین، احقاق الحق و إزهاق الباطل، 1409ق، مقدمه:سید شهاب الدین مرعشی نجفی ، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
31- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، 1414ق، طهران، مؤسسة البعثه.
32- صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، 1403ق، محقق؛ حبیب الرحمن اعاظمی، بیروت، المجلس العلمی.
33-ضبی، عباس بن بکار، اخبار الوفدات من النساء، 1403ق، محقق؛ سکینه الشهابی، بیروت، موسسه الرساله.
34- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ۱۴۰۸ ق، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
35- روابط اجتماعی در اسلام، بی تا، ترجمه محمد جواد حجتی کرمانی، تهران، انتشارات بعثت.
36- طباطبائی حکیم، سید محمد تقی، السنة فی الشریعة الإسلامیة، 1402ق، قم، بنیاد بعثت.
37- الاصول العامه للفقه المقارن، 1979م، بیروت، موسسه آل البیت علیهم‌السلام.
38- طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (طبری)، 1362ش، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات اساطیر.
39- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، 1375 ش، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
40- عکبری بغدادی، ابوعبدالله محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید، الجمل و النصره لسید العترة فی حرب البصره، 1371ش، محقق؛ سید علی میر شریفی، قم؛ مکتب الاعلام الاسلامی.
41- عمید،حسن، فرهنگ فارسی عمید، 1363 ش، تهران، انتشارت امیرکبیر.
42- کحاله، عمررضا، اعلام النساء، 1982م، بیروت، مؤسسه الرسالة.
43-کلینی، محمد بن یعقوب، الفروع من الکافی، 1367 ش، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
44- کوفی، ابن اعثم، محمد بن علی، الفتوح، 1991م، تحقیق علی شیری، بیروت؛ دارالاضواء.
45-قشیری نیشابوری، ابوالحسین مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، 1407ق، محقق ؛ احمد عمر هاشم ، بیروت، موسسه عزالدین.
46- قمی، ابوالقاسم، قوانین، 1430ق، قم، إحیاء الکتب الإسلامیه.
47- قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، 1414ق، قم، دار الاسوه.
48- محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه، بی تا، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.
49- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، 1409ق، محقق؛ یوسف اسعد داغر، قم، دارالهجرة.
50-معصومی جشنی، عبدالله، قبیله همدان و نقش آن در تاریخ اسلام و تشیع (قرن اول هجری قمری)،1389ش، قم، دلیل ما.
51-نورالدین فضل الله، مریم، المرأه فی ظل الإسلام، 1405ق، بیروت، دارالزهراء
52- یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، 1358ق، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.