بررسی تطبیقی شاخص وجدانی بودن شخصیت از منظر نهج‌البلاغه و روان شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار الهیات و فلسفه و کلام ،واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی

2 دانشجوی دکتری الهیات و علوم قرآن و حدیث، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی

3 دانشیار، مرکز تحقیقات مراقبت‌های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی، سمنان

چکیده

وجدانی بودن، استعداد ویژه‌ای است که خداوند در نهاد بشر قرار داده است تا در کنار دیگر تجهیزات، عهده‌دار کنترل، تنظیم و هدایت تکانه‌ها گردد. موضوعی که دو روان‌شناس مک‌کری و کوستا ، در طرح 5 عاملی شخصیت به بخشی از آن تحت عنوان شاخص وجدانی بودن  پرداخته‌اند و رویه‌هایی را جهت شناسایی این شاخص پیشنهاد نموده‌اند. تطبیق دو دیدگاه نهج‌البلاغه و روان‌شناسی می‌تواند چشم‌انداز دقیق و اثربخشی را به وجود آورد.هدف این پژوهش بررسی تطبیقی رویه‌های شاخص وجدانی بودن شخصیت از منظر نهج‌البلاغه و روان‌شناسی است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، شاخص وجدانی بودن از منظر نهج‌البلاغه بر اساس مدل پنج عامل شخصیت مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد جامع‌نگری در تعیین مقیاس‌های این شاخص مهم‌ترین وجه تشابه دو دیدگاه است و مهم‌ترین تفاوت‌ها این است که در نظریه روان‌شناسی، به‌واسطه غفلت از ارتباط انسان با خداوند، نگاهی انسان محورانه ارائه‌شده است و بهزیستی فردی و اجتماعی محور قرار دارد. درحالی‌که نهج‌البلاغه ضمن توجه به بهزیستی مادی، و طرح مسئله در ابعاد وسیع‌تر، نگرشی خدامحورانه دارد و به تعالی روحی و ارتباط با خدا توجه ویژه دارد. با توجه به نتایج تحقیق ارتباط و پیروی از فرامین الهی نه‌تنها کمک‌کار این شاخص است بلکه پشتوانه و ضامن دوام آن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    قرآن کریم

    نهج‌البلاغه سید رضی، محمد بن حسین،بی‌تا، تصحیح: صبحی صالح، چاپ اول، قم: مؤسسه دارالهجرة.

    • ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، 1377ش، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم:کتابخانه عمومی آیة الله مرعشی نجفی.
    • ابن‌بابویه القمی، محمد بن علی، 1400ق، امالی، چاپ پنجم، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
    • ابن‌شعبه حرّانی، حسن بن علی، 1404ق، تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله علیه و آله ، تحقیق: علی‌اکبر غفّاری، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    • ابن منظور، 1408ق، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
    • تمیمی آمدی، عبدالواحد،1366ش، تصنیف غررالحکم و درر الکلم، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    • جعفری، محمدتقی، 1366ش، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    • جوادی آملی، عبدالله،1366ش، کرامت در قرآن، تهران: مرکز فرهنگی رجا.
    • حق‌شناس، حسن، 1395ش ، طرح پنج عامل شخصیت شناسی، چاپ اول، تهران: انتشارات روان‌سنجی.
    • دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، 1385ش، تهران، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا
    • رابینز، استیفن پی، 1374ش، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه: علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، چاپ اول، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
    • ری‌شهری، محمد، 1416ق، میزان الحکمه، چاپ اول، قم: دارالحدیث.
    • شولتز، دوان و شولتز، سیدنی، 1391 ش، نظریه‌های شخصیت، ترجمه:یحیی سیدمحمدی، تهران: انتشارات ویرایش.
    • شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان،1403 ق، الامالی، تحقیق: حسین استاد ولی، علی‌اکبر غفّاری، قم: جامعه مدرسین.
    • فراهیدی، عبدالرحمن‌خلیل‌بن‌احمد،1409ق، العین، تحقیق: مهدی مخزومی، ابراهیم السامرائی، قم، موسسه دارالهجرة.
    • کراجکی، ابوالفتح،1410 ق، کنزالفوائد، چاپ اول، قم: دار الذخائر.
    • کلینی، محمد بن یعقوب،1407 ق، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی،چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    • لورنس ای، پروین، اولیور پی، جان،1389ش، شخصیت: نظریه و پژوهش، ترجمه:محمد­­جعفر جهادی، پروین کدیور، چاپ سوم، تهران: آییژ.
    • مجلسی، محمدباقر،1403 ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الوفا.
    • محمودی، محمدباقر، 1376 ش، نهج السعادة فی مستدرک نهج‌البلاغه،تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • معین، محمد، 1379ش، فرهنگ فارسی، چاپ پانزدهم، تهران:انتشارات امیرکبیر.
    • ورسلی، پیترز، 1378ش، نظم اجتماعی در نظریه‌های جامعه‌شناسی، ترجمه: سعید، معیدفر، چاپ اول، تهران: تبیان.
    • نوری، میرزا حسین، 1408 ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.

    مقالات

    23- اسماعیلی، مریم و یزدانی، مریم، 1396ش، «مطالعه تطبیقی فضائل اخلاقی شش‌گانه در روان‌شناسی مثبت و نهج‌البلاغه»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، س11، ش20.

    24- کشاورز، امیر، شاه نظری، مهدی، کلانتری، مهرداد، 1388ش،«رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی با عمل به باورهای دینی در دانشجویان»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، س11، ش4.