حقوق بشر دوستانه در سیره امام علی علیه السلام

نویسنده

استادیار پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

چکیده

یکی از نکات مهم در جنگ‌ها رعایت حقوق زنان، کودکان، سالخوردگان و افراد ناتوان است که از آن با عنوان حقوق بشر دوستانه(Humanitarian Law) یاد می‌شود. سازمان‌ها گروه‌ها و افرادی در نقاط مختلف جهان تحت این عنوان فعالیت می‌کنند.
شناخت جایگاه این قانون در اسلام و تبیین مفاد آن در سیره علوی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رعایت اصول جوانمردانه، خودداری از روش‌های غیرمتعارف در جنگ‌ها، حمایت از زنان و کودکان، حفاظت از افراد ناتوان و پیران و سالخوردگان و منع به‌کارگیری سلاح‌های مخرب از مهم‌ترین نکاتی هستند که در قوانین امروز بر آن تصریح شده و در سیره امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز مورد تأکید قرار گرفته و اجرایی شده‌اند.
این نوشتار بر آن است تا با نگاهی به سیره امام علی علیه السلام به ویژه جنگ‌های عصر ایشان و بررسی توصیه‌های آن حضرت درباره گروه‌های ناتوان یا خارج از جنگ، راهکارهای امیرالمؤمنین علیه السلام برای حفاظت از آنان را تبیین کرده و به این پرسش پاسخ دهد که سیره امام علی علیه السلام درباره حقوق زنان، کودکان و افراد ناتوان دشمنان در جنگ‌ها که امروزه از آن با عنوان حقوق بشردوستانه یاد می‌شود چگونه بود؟

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    نهج البلاغه

    1. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبۀ الله؛ 1385 ق / 1965 م ، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    2. ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی ، 1409ق/1989م.، اُسدالغابه فی معرفة الصحابة، بیروت: دارالفکر.
    3. ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی ، 1385ق/1965م.، الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر.
    4. ابن سلمه، احمد بن محمد، 1416ق/1996م.، شرح معانی الاثار، تحقیق محمد زهری النجار، چاپ سوّم، بیروت: دارالکتب العلمیه،
    5. ابن عبدربه، احمد بن محمد، 1404ق/1983م.، عقدالفرید، تحقیق عبدالمجید الترحینی، چاپ اول، بیروت :دارالکتب العلمیه
    6. بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، 1394ق/1974م.، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، چاپ اوّل، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات
    7. ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، 1353ش.، الغارات، تحقیق جلال الدین محدث ارموی،طهران: انجمن آثار ملی.
    8. جعفری تبریزی، محمدتقی، 1385ش، حقوق جهانی بشر مقایسه و تطبیق دو نظام: اسلام و غرب؛ تهران: موسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه محمدتقی جعفری.
    9. حرّ عاملی، محمد بن حسن، 1414 ق، وسایل الشیعه، چاپ دوّم، قم: مؤسسه آل البیت b.
    10. دبیر خانه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه ، 1383 ش، حقوق بین الملل ناظر بر نحوه هدایت مخاصمات (مجموعه کنوانسیون­ های لاهه و برخی اسناد دیگر) ، ترجمه مهرداد رضاییان ، چاپ سوم ، تهران : نشر سرسم .
    11. دبیرخانه کمیته حقوق بشر دوستانه ، 1383 ش، رعایت حقوق بشر دوستانه بین‏ المللى،چاپ اول ، تهران : نشر سرسم.
    12. طباطبائی، سید محمد حسین، 1366 ش، المیزان،ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم:دفتر انتشارات اسلامی(وابسته به جامعه مدرسین) .
    13. کنعانی، محمد طاهر و دیگران، 1385ش، حقوق بین‌الملل بشردوستانه ناظر بر حمایت از افراد در درگیری­های مسلحانه (مجموعه اسناد ژنو)، چاپ دوّم، تهران: کمیته ملی حقوق بشردوستانه.
    14. کلینی ، محمد بن یعقوب ، 1363 ش، الکافی ، تصحیح علی اکبر غفاری ، چاپ پنجم ، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
    15. مجلسی، محمدباقر، 1981 ق، بحارالانوار، چاپ ششم، بیروت.
    16. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، 1411ق/1991م.، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق عبدالامیر مهنا، چاپ اوّل، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات .
    17. منقری، نصربن مزاحم، 1382ق ، وقعة الصفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، چاپ دوّم، قاهره: مؤسسه العربیه الحدیثه .
    18. واقدی محمدبن عمر، 1409ق/1989م ، المغازی، تحقیق مارسدس جونس، چاپ دوّم، بیروت: مؤسسة الاعلمی.