روش‌های مبارزه با فساد اقتصادی در حکومت علوی

نویسنده

عضو هیأت علمی و استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

پیشگیری و مبارزه با فساد از مولفه‌های اقتصاد سالم و روبه رشد است. تا زمانی که از وقوع فساد پیشگیری نشود و نظارت و کنترل بر اقتصاد وجود نداشته باشد، هر اقدام شایسته و اصلاحی سطحی و روبنایی نتیجه نخواهد داد. حضرت علی علیه السلام در نهج‌البلاغه برای مبارزه با فساد روش‌هایی را تبیین کرده و در حکومت از آن استفاده نموده است. این نوشتار به بررسی روش‌های علی‌بن‌ابیطالب علیه السلام در مبارزه با فساد اقتصادی در حکومت می‌پردازد. از اقدامات اساسی حضرت علیه السلام در نظام اقتصادی، کنترل و نظارت همه‌جانبه برای پیشگیری از وقوع فساد و روش‌های مقابله با آن بود. حضرت با برنامه‌ریزی، فرهنگ‌سازی، شایسته‌سالاری، شفافیت اطلاعات، نظارت و کنترل، جلوگیری از اختلاس، ممانعت از احتکار، رباخواری، رانت‌خواری، مبارزه با گران‌فروشی، کم‌فروشی، تثبیت  قیمت‌ها و تنبیه متخلفان با هرگونه فساد اقتصادی مقابله و مبارزه نمود. از آن‌جا که بدون داشتن الگوی مناسب و برنامه‌ریزی صحیح، امکان ریشه‌کنی فساد وجود ندارد، توجه به شایسته‌ترین حکومت می‌تواند الگوی مناسب و برنامه‌ای سازنده جهت یافتن روش‌های درست در راستای مبارزه با فساد باشد؛ لذا توجه به آموزه‌های علوی اهمیت و ضروت بیش از پیش می‌یابد. روش پژوهش در این نوشتار توصیفی تحلیلی است که با تکیه بر نهج‌البلاغه و منابع معتبر دیگر و استفاده از خانواده حدیث با استفاده از روش فقه‌الحدیثی و سنجش اعتبار روایات به دست آمده است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    القرآن­ الکریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند، 1418ق، تحقیق: هیئت­ علمی دارالقرآن­الکریم، تهران: دفترمطالعات تاریخ ومعارف اسلامی.

    ­­ نهج ­البلاغة، رضی، ابوالحسن ­محمد، 1378ش، ، ترجمه:سیدجعفر ­شهیدی. چاپ­ چهاردهم. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى‏.

    1. بناء ­رضوی، مهدی،1367ش، طرح تحلیلی اقتصاداسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
    2. تفضلی، فریدون، 1372ش، تاریخ عقاید اقتصادی(از افلاطون تا ارسطو)، تهران: نشر نی.
    3. تمیمى مغربى ، نعمان ‌‌بن ‌محمد ، 1385ق، دعائم الاسلام، تحقیق آصف بن علی أصغر فیضی ، چ2، قم : مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام .
    4. جعفری، سید محمد مهدی، 1381ش، پرتوی­ از نهج ­البلاغه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    5. حکیمی، محمدرضا و دیگران، 1387ش، الحیاة، ترجمه: احمد آرام. چاپ ­نهم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    6. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، 1371ش، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: سمت.
    7. دلشادتهرانی، مصطفی، 1390ش، تراز حیات، ساختارشناسی عدالت در نهج ­البلاغه. تهران: دریا.
    8.  1390ش، دلالت­ دولت، آیین­ نامه ­حکومت و مدیریت در عهدنامه مالک ­اشتر، چاپ ­سوم. تهران: دریا.
    9. رشاد، علی ­اکبر، 1386ش، دانشنامه امام­ علی علیه‌السلام ، چاپ ­چهارم، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
    10. علی­ اکبری، محمدحسین،1390ش، سیاست­های مالی امام­ علی علیه‌السلام ، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    11. میرمعزی، سیدحسین، 1391ش، نظام اقتصادی اسلام: مبانی، اهداف، اصول راهبردی و اخلاق، چاپ­ دوم. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

    ­­­­­­کتابنامه عربی

    1. ابن ­شهرآشوب، محمدبن ­على،1379ق، مناقب ­آل ­أبی طالب علیهم ­السلام، قم: علامه.
    2. ابن ­ابی ­الحدید، عزالدین ­ابوحامد،656 ق، ، شرح نهج­ البلاغه،تصحیح: محمدابوالفضل ابراهیم.چ اول، قم: کتابخانه ­آیت ­الله مرعشی ­نجفی،1337ق.
    3. احمدى­ میانجى، على، 1419ق، مکاتیب الرسول  صلی‌اللّه علیه و آله ،قم: دارالحدیث‏.
    4. ­آمدى، عبدالواحدبن ­محمد، 1366ق، تصنیف ­غررالحکم و دررالکلم، تحقیق: مصطفى­ درایتی. قم: جامعه ­مدرسین حوزه­ علمیه قم‏‏.
    5. بلاذری، احمدبن­ یحیی،1394ق، انساب ­الاشراف،تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
    6. حرانى، حسن ­بن ­على، 1404ق، تحف­ العقول،تصحیح: علی ­اکبر غفارى، چاپ ­دوم. قم: جامعه­ مدرسین حوزه علمیه ­قم‏.
    7. حرعاملى، محمدبن­ حسن، 1409ق، تفصیل وسائل ­الشیعة الی تحصیل مسائل ­الشریعة، قم: موسسه آل ­البیت علیهم‌السلام .
    8. شوشتری، شیخ محمدتقی، 1376ش، بهج ­الصباغة فی شرح نهج­ البلاغة.تحقیق:مؤسسه نهج البلاغه، طهران: امیرکبیر.
    9. صدوق، محمدبن­ على، 1413ق، من لایحضره ­الفقیه، تصحیح: علی ­اکبرغفارى. چاپ­ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى‏.
    10. 1376ش، الأمالی. چاپ­ ششم. تهران: کتابچى‏.
    11. طبرسی، فضل ­بن­ حسن، 1372ش، مجمع ­البیان فی تفسیرالقرآن. چاپ­ سوم. طهران: ناصرخسرو.
    12. طوسى، محمدبن­ الحسن، 1414ق، الأمالی، تحقیق و تصحیح: مؤسسة البعثة. قم: دارالثقافه.
    13. فضل­ الله، محمد حسین، 1419ق، من وحى القرآن. بیروت: دارالملاک‏.
    14. التمیمی المغربى، نعمان بن ­محمد 1409ق، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهارعلیهم‌السلام ، تحقیق: سیدمحمدحسین حسینى­ جلالی. قم: جامعه مدرسین‏.
    15. قمى، شیخ عباس، ‏1414ق، سفینة البحار. قم: اسوه‏.
    16. کلینى، محمدبن ­یعقوب، 1407ق، الکافی. تصحیح: على­ اکبر غفاری و محمدآخوندى. چاپ­ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    17. لیثى­ واسطى، على بن محمد، 1376ش، عیون الحکم و المواعظ. تحقیق: حسین حسنى ­بیرجندى. قم: دارالحدیث‏.
    18. مجلسی، محمدباقربن محمد تقی،1403ق، بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الائمة­الأطهار. چاپ­ سوم. بیروت: دارالأحیاء التراث العربی.
    19. محمودی، محمدباقر، 1376ش، نهج ‏­السعادة فی ‏مستدرک ‏­نهج‏ البلاغة. تهران: سازمان­‏ چاپ‏ و انتشارات ‏وزارت ‏فرهنگ‏ و ارشاد اسلامى.‏
    20. مسعودی، علی ­بن ­الحسین، 1409ق، مروج ­الذهب و معادن­ الجوهر. تحقیق: اسعد داغر. چاپ­ دوم. قم: دارالهجرة.
    21. مفید، محمدبن­ محمد، الإختصاص. تصحیح: على ­اکبرغفاری و محمود محرمى. قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ­ المفید،‏1413ق.

    33 الجمل. تصحیح: سیدعلی میرشریفی. قم: کنگره شیخ مفید،1413 ق.

    1. یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب. (بی­تا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دار صادر.

     

    مقالات

    1. اکبری­ دستک، فیض ­الله؛ سعیدی، نرگس، 1393ش، «راهبردهای اصلاح­ رفتارهای اقتصادی با تأکید بر بازخوانی آموزه های اقتصاداسلامی در حکومت­ علوی». فصلنامه ­بصیرت­ و تربیت ­اسلامی. سال­ی ازدهم. شماره­ سی­ ام. صص19-49.