سیره امیرالمؤمنین علیه السلام درباره اقلیت‌ها

نویسنده

استادیار گروه سیره اهل بیت پژوهشکده تاریخ وسیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

یکی از مظاهر عدالت که در جوامع بشری مورد سنجش قرار می‌گیرد رعایت حقوق اقلیت‌ها است. و این نشانه‌ای از عدالت اجتماعی در آن جامعه دارد. در این مقاله بر آنیم سیره امیرمؤمنان علیه السلام را درباره اقلیت‌ها واکاوی کرده و به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به کتاب‌های معتبر به عملکرد ایشان دراین‌باره به پردازیم. آنچه از گفتار و رفتار و توصیه‌های امام استفاده می‌شود این‌که به همه افراد به‌عنوان یک انسان قابل احترام نگریسته و دستور رعایت حقوق اقشار مختلف را با هر دین و آئین و نژادی توصیه می‌کرد و دستوراتی بسیار شگفت‌انگیز و عالی و متفاوت با دیگران دراین‌باره دارد. عملاً خود نیز به آن پایبند بود. برای همه انسان‌ها با هر تفکری حق حیات قائل بوده و عدالت اجتماعی، قضائی و امنیت اجتماعی و توجه به رفاه و مهربانی در دریافت مالیات را برای همه مردم در نظر داشت. حق آزادی ابراز عقیده به مخالفان خود داده و آنان را از بیت‌المال محروم نمی‌کرد. درباره حقوق اقلیت ها در حکومت علوی مقالات متعددی نوشته‌شده که بر محور فقه است و امتیاز این مقاله در این است که با بیان نکاتی بدیع از سیره حضرت با آنچه دیگران دراین‌باره گفته و نوشته‌اند، متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    نهج‏ البلاغه، سیدرضی، محمد ‌‌بن ‌حسین‏ ، 1414ق، ، صبحى صالح، چ1، قم: هجرت.

    1. ابن شعبه حرانى، حسن بن على،1404 ق، تحف العقول عن آل الرسول صلی‌اللّه علیه و آله ، چ2 ، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    2. ابن‌ابی‌شیبه، عبداللّه‌‌ بن ‌محمد کوفى عبسى ، 1409ق، المصنّف فى الاحادیث و الآثار، تحقیق کمال یوسف حوت، چ1، بیروت: دار‌التاج.
    3. ابن‌ابى‏ الحدید،عزالدین عبدالحمید بن هبةالله ،1404ق، شرح نهج ‏البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چ1، قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی.
    4. ابن‌اثیر عزالدین على ‌‌بن ‌محمد جزرى ،1385ق، الکامل فى التاریخ، بیروت: دار‌صادر.
    5. ابن‌جوزی، ابو‌الفرج عبدالرحمان بغدادی، 1412ق، المنتظم فى تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد و مصطفی عبدالقادر عطا، چ1، بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
    6. ابن‌حجر، ابو‌الفضل احمد ‌‌بن ‌علی عسقلانى، 1415 ق، الإصابة فی معرفة الصحابه، چ1، بیروت: دارالکتب‏ العلمیه.
    7. ابو‌عبید، قاسم ‌‌بن ‌سلام ، 1408ق، الأموال، تحقیق محمد خلیل هراس، بیروت: دارالفکر.
    8. امین،سید محسن ، 1403ق، أعیان الشیعه، تحقیق حسن امین،ج 11، بیروت: دارالتعارف.
    9. بخاری، ابو‌عبداللّه محمّد ‌‌بن ‌اسماعیل (بی تا)، تاریخ الکبیر، دیار بکر: مکتبة الاسلامیه.
    10. بلاذُری، احمد ‌‌بن یحیى ، 1394ق، أنساب الأشراف؛ تحقیق محمدباقر محمودى؛ ج2، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
    11. بیهقی، على بن زید، 1365ق ، تاریخ حکماء الاسلام، چ1، دمشق: مطبعة الترقی.
    12. تمیمى مغربى ،قاضی نعمان ‌‌بن ‌محمد ، 1409ق، شرح ‏الأخبار فی فضائل الإئمة الأطهار، تحقیق سیدمحمدحسینى جلالى، چ1، قم: مؤسسة النشر الإسلامى.
    13. تمیمى مغربى ، نعمان ‌‌بن ‌محمد ، 1385ق، دعائم الاسلام، تحقیق آصف بن علی أصغر فیضی ، چ2، قم : مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام .
    14. ثقفی، ابواسحاق ابراهیم ‌‌بن ‌محمد ، 1407ق، الغارات، تحقیق: سید عبدالزهراء حسینى خطیب، چ 1، بیروت: دار‌الاضواء.
    15. حر عاملی، محمد‌‌بن ‌حسن ، 1409ق، وسائل ‏الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام .
    16. خربوطی، علی حسنی، 1959م ، العراق فی ظل الحکم الاموی، قاهره: دارالمعارف.
    17. ذاکری، علی اکبر، 1380ش، تقوا و سیاست، چ1، قم: دفترتبلیغات اسلامى.
    18. ذاکری، علی اکبر، 1387ش، سیماى کارگزاران على ‌‌بن ابى‏طالب امیرالمؤمنین علیه‌السلام 3ج، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
    1. صدوق، ابو‌جعفر محمد ‌‌بن ‌على ، 1376 ش، الأمالى، چ6، تهران: کتابچی.
    2. طبری، ابو‌جعفر محمد ‌‌بن ‌جریر ، 1387ق، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ الطبرى)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چ2، بیروت: دارالتراث.
    3. طریحی، فخرالدین، 1416ق، مجمع ‏البحرین؛ تحقیق سیداحمد حسینی؛ چ3، تهران: مکتبة المرتضویه.
    4. طوسی، ابو‌جعفر محمد ‌‌بن ‌حسن ، 1351ش، المبسوط فى فقه الإمامیه، تصحیح محمدباقر بهبودى، تهران: مکتبة المرتضویه.
    5. طوسی، ابو‌جعفر محمد ‌‌بن ‌حسن ، 1365ش، تهذیب‏ الأحکام، تحقیق سیدحسن موسوى خرسان، چ4، تهران: دار‌الکتاب الاسلامیه.
    6. حلى، ابو منصور حسن ‌‌بن ‌یوسف‌ ، 1420ق، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیه، تحقیق ابراهیم بهادرى،چ1، قم: مؤسسة الامام الصادق علیه‌السلام .
    7. فخر رازی، ابوعبدالله محمد ‌‌بن ‌عمر بن حسین ، 1421ق، التفسیر الکبیر، چ1، بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
    8. کلینی، محمد ‌‌بن ‌یعقوب ، 1407ق، الکافى (أصول، فروع، روضه)، تحقیق على‌اکبر غفّارى، چ4، طهران: دار‌الکتب الاسلامیه.
    9. ماوردی، ابو‌الحسن على ‌‌بن ‌محمد ‌، 1414ق، الحاوى ‏الکبیر، تحقیق شیخ على محمد معوض، چ1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    10. مجلسی، محمدباقربن محمدتقی ، 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
    11. مشکینی، میرزا علی ، 1377ش، مصطلحات الفقه، قم: الهادی.
    12. معزی، اسماعیل ، 1380ش ، جامع احادیث الشیعه، چ1، قم: مطبعة مهر.
    13. منقرى، نصر ‌‌بن ‌مزاحم ، 1404ق، وقعة صفّین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، چ2، قم: کتابخانه آیت‌اللّه العظمى مرعشی نجفى.
    14. نورى، میرزاحسین ، 1407ق، مستدرک ‏الوسائل، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام .
    15. هاشمی خوئى، میرزا حبیب‏ اللّه هاشمى ، 1400ق، وحسن حسن‏ زاده آملى و محمدباقر کمره‌ای، منهاج البراعه فى شرح نهج‏ البلاغه، تهران: انتشارات اسلامیه.
    16. یعقوبی، احمد ‌‌بن ‌ابى ‏یعقوب (بی تا)، تاریخ الیعقوبى، بیروت: دار‌صادر.

    مقالات

    1. پیام یونسکو،مجله، سال24، شماره 277، تیر1372ش، انتشار اردیبهشت 1373ش.