«تبیین ولایت» درون‌مایه‌ی نامه‌های امام علی علیه السلام به مردم براساس روش تحلیل محتوای کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران

چکیده

ولایت جایگاه برجسته‌ای در کلام امام علیj دارد و ابعاد مختلف این مسأله، در کلام ایشان، تبیین شده است. ﻣﻘﺎﻟﻪ‌ی پیش‌رو با روش تحلیل‌محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ولایت در نامه‌های امام علیj به مردم پرداخته است. بررسی جایگاه ولایت از دیدگاه و مبانی نظری آن حضرت از خلال کلام ایشان می‌تواند راه‌گشای فهم عمیق در این موضوع باشد. داده‌های این پژوهش نامه‌های امام علیj به مردم است. انتخاب نامه‌ها از میان کلام حضرت از این‌روست که نامه‌ها اسنادی ثبت شده‌اند و از قابلیت اعتماد بالایی در  تاریخ‌نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن‌ها به عنوان جامعه‌ آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و.. اعتباریابی شده‌اند. این نامه‌ها در نرم‌افزارMAXQDA  کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. این مقوله‌ها همان روش‌های تربیتی اسلام در تحقق عدالت اجتماعی هستند. وجه اشتراک اکثر این مقوله‌ها تبیین ولایت است که این موضوع نشان از جایگاه و اهمیت مسئله ولایت از دیدگاه و مبانی نظری آن حضرت دارد. حضرت در تبیین ولایت، روش‌های تحکمی و برتری جویانه چون روش امر و نهی، تهدید و سرزنش را مناسب ندانسته‌اند و بیشتر از روش‌هایی که به ایجاد یا تقویت شناخت در مخاطب منجر شود  مانند روش آگاهی‌بخشی و استدلال بهره گرفته‌اند.
واژگان کلیدی
 

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. جوادی آملی، عبدالله. 1389ش، ولایت فقیه ولایت فقاهت وعدالت. چاپ اول. قم:اسراء.
    2. جوهری، اسماعیل بن حماد، 1404ق، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة. تحقیق: احمد عبدالغفور عطار ، بیروت: دار العلم للملایین.
    3. حسن‌زاده آملی، حسن،1383ش، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، قم: انتشارات الف، لام، میم.
    4. طریحی،1375ش، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، چاپ سوم،تهران: چاپخانه حیدری.
    5. فیومی،احمد بن محمدبن علی المقری،1414ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسة دار الهجرة.
    6. قمیحة، جابر،1986م، ادب الرسائل فی صدر الاسلام «عهد النبوة»، چاپ اول، القاهرة: دار الفکر العربی
    7. کریپندورف، کلوس،1393ش، تحلیل محتوا (مبانی روش شناسی)، مترجم: هوشنگ نایبی، چاپ هفتم. تهران: نشرنی.
    8. محمودی، محمدباقر، 1376ش، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة، تهران: وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
    9. مطهری، مرتضی، 1370ش، ولاء و ولایت‌ها، چاپ ششم،تهران:انتشارات صدرا.
    10. مکارم شیرازی، ناصر، 1386ش، آیات ولایت در قرآن، تهیه وتنظیم ابوالقاسم علیان نژاد، قم: نسل جوان.
    11.  پنجاه درس اصول عقائد برای جوانان.چاپ هجدهم. قم: نسل جوان.
    12. منصوری لاریجانی، اسماعیل، 1390ش، عقیق ولایت. تهران: انتشارات مشعر.
    13. مهرداد، ندا، اسکویی، سیده فاطمه وهمکاران، 1395ش، تحلیل محتوای کیفی، چاپ دوم، تهران: بشری مرکز نشر علوم پزشکی.

    مقالات

    1. ابرهیم زاده، نبی‌الله، 1381ش، «جایگاه ونقش سازنده ولایت». مجله حکومت اسلامی،شماره 24، ص 232-210.
    2. ایمان، محمدتقی؛ نوشادی، محمدرضا، 1390ش، «تحلیل محتوای کیفی». مجله پژوهش،سال سوم ، شماره دوم،ص44-15.
    3. بابایی، علی اکبر،1380ش،«پژوهشی درآیه مودت». مجله معرفت،شماره 48،ص 68-63.
    4. تبریزی، منصوره، 1390ش، «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبائی)، شماره 64، ص 105-138.
    5. زمانی محجوب، حبیب، 1386ش، «امام حسین ودفاع از جایگاه امامت و ولایت». مجله مربیان، شماره 23،ص 18-6.
    6. مومنی‌راد،اکبر؛ علی آبادی، خدیجه وهمکاران، 1392ش، «تحلیل محتوای کیفی درآیین پژوهش:ماهیت، مراحل واعتبار نتایج»، مجله اندازه گیری تربیتی،سال چهارم،شماره 14،ص 222-187.
    7. یوسف‌زاده‌ وفایی،اصغر؛ رهنمایی، سیداحمد، 1394ش، «روش‌های تربیتی اسلام درتحقق عدالت اجتماعی». مجله معرفت، شماره 25،ص 92-77.

    منابع نرم افزاری ودیجیتال

    1. بشری منال، خالد، 2016م،«حرف الراء» . http://www.bayanelislam.netآخرین بازنگری 10/10/1396