فطری بودن زبان نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین

چکیده

امروزه مباحث نوین زبان‌شناسیِ جدید، مورد توجه و اهتمام اندیشمندان معاصر اسلامی در حوزه‌های متعددی قرار گرفته است، از جمله بحث مربوط به حوزه زبان دین و زبان متون دینی که خاستگاه اصلی آن دنیای غرب به شمار می‌رود. فطری بودن زبان، از جمله نظریات مهمی است که در بین مفسران و متکلمان در حوزه قرآن مطرح گردیده و تاکنون واکاوی آن در حوزه متون دینی دیگری همچون نهج‌البلاغه صورت نگرفته است. بر این اساس در این مقاله به دنبال آن هستیم تا با بررسی اصطلاحی زبان فطرت و بیان ویژگی‌های آن اثبات نماییم که زبان نهج‌البلاغه هم در حوزه محتوا و هم در حوزه روش، زبان فطری بوده و ویژگی‌های آن اعم از عمومیت و جهانی بودن، فراگیری، ثبات و ... را دارد. در همین راستا، تعریف لغوی و اصطلاحی «فطرت» و کاربرد آن در نهج‌البلاغه و بیان ویژگی‌های امور فطری، ابعاد گوناگون این نظریه در خصوص نهج‌البلاغه انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع:

    .قرآن کریم، ترجمه: محمد مهدى‏ فولادوند، 1418ق، تهران‏: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى‏.

    . نهج البلاغة، شریف الرضی، محمد بن حسین، 1414ق، تصحیح: صبحی‏ صالح، قم‏: هجرت‏.

    1. ابن‌فارس، أحمد، 1404ق،معجم مقاییس اللغة، قم:مکتب الاعلام الاسلامی.
    2. ابن‌أبی‌الحدید،عبدالحمیدبن‌هبة الله، 1404ق، شرح نهج البلاغة، تصحیح: محمدابوالفضل‏ ابراهیم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، تصحیح: جمال‌الدین‏ میردامادی، بیروت: دار الفکر - دار صادر.
    4. جرداق، جورج، 2010م، الامام علی علیه‌السلام صوت العدالة الإنسانیة، بیروت: مطبوعات دارالاندلس.
    5. جوادی آملی، عبدالله ، 1385ش، فطرت در قرآن، قم: نشر اسراء.
    6. حسینى خطیب، سید عبدالزهراء، 1405ق، مصادر نهج ­البلاغة و اسانیده، بیروت: دارالزهراء  علیها‌السلام .
    7. خسروپناه، عبدالحسین،1393ش، مسائل جدید کلامی و فلسفه دین، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفیa.
    8. راغب‌اصفهانى، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیة.
    9. ساجدی، ابوالفضل، 1383ش، زبان دین و قرآن، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
    10.  1392ش، زبان قرآن با نگاهی به چالش­های کلامی تفسیر، تهران: سمت.
    11. سبحانی تبریزی، جعفر، 1382ش، مدخل مسائل جدید در علم کلام، قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام .
    12. سبحانی، سید محمد جعفر، 1393ش، منابع علم امامان شیعه علیهم‌السلام ، تهران: مشعر.
    13. سعیدی روشن، محمد باقر، 1385ش، تحلیل زبان قرآن و روش­ شناسی فهم آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    14.  1389ش، زبان قرآن و مسائل آن، تهران-قم: سمت-پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    15. صفار قمی، محمد بن حسن، 1404ق، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی‌اللّه علیه و آله ، مصحح: کوچه باغى، قم: مکتب آیة‌الله مرعشی نجفی.
    16. صلواتی، محمود، 1376ش، شناخت نهج‌البلاغه، قم: نشر خرم.
    17. طباطبایى، سید محمدحسین، 1390ش، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت‏: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
    18.  1416ق، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    19. طبرسى، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: فضل ‏الله ‏یزدى طباطبایى، هاشم رسولى محلاتی. تهران: ناصر خسرو.
    20. علیقلی، محمد مهدی، بی تا، سیمای نهج ­البلاغه، اصفهان: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت علیهم‌السلام .
    21. فراستخواه، مقصود، 1376ش، زبان قرآن، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    22. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410ق، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
    23. مصباح یزدى، محمدتقى، 1381ش، پیش‌نیازهای مدیریت اسلامى، تحقیق: غلامرضا متقى فر. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
    24.  1384ش، به‌سوی خودسازی، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره).
    25. مطهری، مرتضی، 1376ش، فطرت، تهران: انتشارات صدرا.
    26.  1385ش، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا.
    27. مکارم شیرازی، ناصر، بی تا، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    28. ‏ 1385ش، پیام ‏امام ‏شرح ‏تازه ‏وجامعى‏ برنهج ‏البلاغه، تهران‏: دارالکتب‏ الاسلامیة.
    29. مؤدب. سیدرضا، 1393ش، مبانی تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم.
    30. نصری، عبدالله، 1394ش، مبانی انسان‌شناسی در قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    31. نکونام، جعفر، 1390ش، درآمدی بر معناشناسی قرآن کریم، قم: دانشکده اصول دین.

    مقالات

    1. اعرابی، غلامحسین؛ جعفری، اسمر، 1395ش، «چیستی، چرایی و چگونگی زبان قرآن»، مجله پژوهشنامه قرآن و حدیث، شماره 18، بهار و تابستان.
    2. باباپور گل‌افشانی، محمدمهدی؛ اسفندیار، قدیر ،1392ش، «معناشناسی واژگان عقل و تفکر در ارتباط با مفهوم فطرت در قرآن»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، تهران: دانشگاه شهید بهشتی. تابستان.
    3. باستانی، زینب، 1385ش، «زبان قرآن». مجله بیّنات، مؤسسه معارف اسلامی امام رضاj . شماره 51. پاییز.
    4. پروینی، خلیل، 1380ش، «نگاهی به متن ادبی و اجزای تشکیل‌دهنده آن»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز.
    5. ترکمانی، حسینعلی؛ محمدی، جواد؛ آشناور، مهدی،1392ش، «بررسی تحلیلی خاستگاه‌ های ادبی و زبان شناختی بحث«زبان قرآن» در دوره معاصر». فصلنامه پژوهش‌های ادبی-قرآنی، اراک: دانشگاه اراک. دوره 1، شماره 2، تابستان.
    6. جوادی آملی، عبدالله، 1380ش، حیات عارفانه امام علی علیه‌السلام . فصلنامه قبسات، شماره 19، زمستان.
    7. حاجی صادقی، عبدالله، 1384ش، «فطری بودن گرایش به دین». نشریه قبسات، شماره 36.
    8. خوش‌منش، ابوالفضل، 1392ش، فطری بودن زبان قرآن. مجله پژوهش نامه تفسیر و زبان قرآن، سال دوم، شماره اول، پاییز و زمستان.
    9. سجادی، سید ابراهیم، 1378ش، «شهید مطهری و دیدگاه‌های تربیتی قرآن». مجله پژوهش های قرآنی، شماره 17 و 18. بهار و تابستان.
    10. صبوحی، حسین، 1379ش، «فطرت ام‌المعارف اسلامی». مجله کیهان فرهنگی، سال هفدهم. شماره 164. خرداد
    11. طباطبایی، سید عبدالعزیز،1414ق، فی رحاب نهج ­البلاغة(4): ما قیل فی نهج البلاغة من نظم و نثر. مجله تراثنا، شماره 34، محرم و صفر و ربیع­الاول.
    12. فاضلیان، سیدجواد، 1392ش، هماهنگی زبان نهج ­البلاغه با زبان قرآن. مجله پژوهش علوم انسانی، شماره 34، پاییز و زمستان.
    13. لسانی فشارکی، محمد علی؛ اکبری راد، طیبه، 1385ش، «کاربرد روش های معنا شناسی در قرآن کریم». مجله صحیفه مبین، شماره 39 – زمستان و بهار 1386ش.
    14. محمدقاسمی، حمید، 1386ش، «هنر تصویرآفرینی در نهج‌البلاغه». مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال چهارم. شماره اول.

    نویسندگان، 1379ش، نهج‌البلاغه از نگاه متفکران جهان. مجله گلستان قرآن، شماره 2، اردیبهشت.