تبیین مولفه های تربیت معنوی از دیدگاه امام علی(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی (نویسنده مسئول)

2 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف این پژوهش تبیین مؤلفه های تربیت معنوی از دیدگاه امام علی علیه السلام است. روش از حیث هدف، کاربردی و از لحاظ رویکرد، کیفی می باشد. در جمع آوری داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی (قیاسی_استقرایی) استفاده گردید. جامعه آماری این پژوهش، کتب نهج البلاغه و غررالحکم که به صورت هدفمند نمونه گیری شد. روش گردآوری داده ها روش اسنادی و ابزار آن فیش برداری بود. در روش تحلیل داده ها پس از مطالعه روایات، مقوله های اصلی مرتبط با تربیت معنوی دسته بندی وبراساس کدگذاری اولیه، کدهای مشابه زیر هر مقوله ، ایجاد و در مراحل بعد، این مقوله ها با هم مقایسه و براساس مقوله های کلی یک مقوله اصلی تکمیل گردید. براساس یافته های پژوهش مؤلفه های تربیت معنوی از دیدگاه امام علیه السلام برچهار مؤلفه صبر، یقین، عدل و جهاد و هرکدام بر چهار خرده مؤلفه استوار است. صبر حالتی فعال دارد که در محورهای ملاک، نوع، هدف، ابزارو راهبرد دسته بندی گردید. یقین، از بین برنده شک ،فعالیتی تلاش گرایانه ، نور و روشنایی، تکیه گاه معنویت و اساس بردباری می‌باشد. عدل شامل احقاق حقوق، اصلاح امور، اجرای حدود، انصاف، تقوا، رسیدگی به مردم، مبارزه با ستم و مساوات می شود. جهاد به معناى قلبی، زبانی، عملی ، درمیدان نبرد و در عرصه های مختلف، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بیان شده است. از منظر امام مؤلفه‌ها  و خرده مؤلفه‌های تربیت معنوی در پرتو نگاه توحیدی تبیین می­‌شوند.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .قرآن کریم

    . نهج البلاغه، شریف الرضی محمد بن حسین; ،1379ش، مترجم: محمد دشتی، قم: مشهور.

    1. آمدی ،عبدالواحد بن محمد ، 1378ش، غررالحکم و دررالکلم ، مترجم: سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    2.  1384ق، شرح غررالحکم و دررالکلم، مصحح : سید جلال‌الدین محدث، چاپ ششم،تهران: دانشگاه تهران.
    3. ابن ابی‌الحدید معتزلی، عبدالحمید بن هبه الله.1404 ق، شرح نهج‌البلاغه. تحقیق: محمدابوالفضل ابراهیم.چاپ دوم، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    4. ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمدبن مکرم، 1410ق، لسان العرب، ج 2، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر.
    5. جبران، مسعود، 1381ش، فرهنگ الفبایی الرائد، مترجم: رضا انزابی‌نژاد، مشهد: آستان قدس رضوی ، به نشر.
    6. دشتی، محمد، 1396ش، امام علی علیه‌السلام و مباحث تربیتی، قم: موسسه امیرالمؤمنین علیه‌السلام .
    7. راغب اصفهانی، 1412ق، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، ، دمشق: دارالقلم.
    8. طباطبائی،سید محمد حسین، 1363ش، تفسیر المیزان، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی و دیگران،جلد دوم، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی ، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
    9. فیروز آبادی ،مجد الدین محمد بن یعقوب، 1426ق، القاموس المحیط ، تحقیق: محمد نعیم عرقسوسی، چاپ هشتم، دمشق: مؤسسة الرسالة.
    10. فیض الاسلام، سیدعلی نقی، 1389ش، ترجمه و شرح نهج البلاغه،خطبه ها، نامه هاوسخنان کوتاه امیرالمؤمنینعلیه‌السلام  ، تهران:انتشارات فقیه.
    11. مطهری، مرتضی، 1394ش، سیری در نهج البلاغه، تهران: صدرا.
    12. معلوف، لویس ، 1384ش، المنجد، مترجم:محمد بندرریگی،چاپ اول، تهران،بی جا.
    13. معین، محمد، 1386ش، فرهنگ معین (یک جلدی)،چاپ سوم، تهران: زرین.
    14. ملکی، حسن، 1396ش، هویت دینی برنامه درسی، جستاری در نظریه اسلامی برنامه درسی، تهران: آییژ.
    15. نصر، سید حسین، 1386ش، دین و نظام طبیعت (مجموعه سخنرانی های ادوارد کدبری در دانشگاه بیرمنگام 1994)، مترجم: محمد حسن فغفوری، تهران: حکمت.
    16. نقیب زاده، میر عبدالحسین، 1393ش، نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش، تهران: طهوری.
    17. گنون، رنه، 1384ش، سیطره کمیت و علائم آخر زمان، مترجم: علیمحمد کاردان، چاپ سوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    مقالات

    1. سلحشوری، احمد،1390ش، حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، تابستان، دوره دوم، شماره دو پیاپی(6) ، 56-41.
    2. سلحشوری،احمد. طارسی خنکدار، معصومه، 1392ش، چالش ها و افق های نظریه پیچیدگی برای تربیت دینی، فصلنامه راهبرد فرهنگ،شماره 24، زمستان،139-117.