به‌روزآوری فهم حدیث نمونه‌پژوهیِ خطبۀ 174 نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث ،دانشکدۀ الهیات، دانشگاه آزاد واحد تهران شمال

چکیده

دین اسلام از ادیان مبتنی بر وحی متن­محور است و پژوهش دربارۀ این دو میراث «ثقلین» در مطالعات اسلامی اهمیت ویژه‌­ای دارد چرا که این دو متعلق به جامعۀ انسانی بوده و از دل فرهنگ انسانی برآمده‌­اند و به نوبه خود فرهنگ آفرین شده­‌اند و اگر با بیان علمی و روزآمد مطرح شوند، می‌­توانند به تناسب نیازهای روز همچنان فکرساز و فرهنگ‌­آفرین باشند.باید توجه داشت مطالعۀ حدیث بدلیل ظنی الصدور بودن بخشی از آن­ها و آسیب­‌هایی که بدان رسیده، نیازمند دقت بیشتری است. بررسی سند و متن، دو عنصر نقد حدیث از قدیم تا امروز می‌­باشد و نیاز است ضمن آن­ها، از علوم یاری­گر حدیث و روش­های متن­‌پژوهی معاصر نیز کمک گرفت تا بتوان مفاهیم زندگی­‌ساز آنها را با بیانی نو برای مخاطبان بیشتری ارائه کرد.
یکی از متون تأثیرگذار اسلامی در حیطۀ فکری­ فرهنگی، نهج البلاغه است که برخی بدلیل مرسل بودن، ایرادهایی به آن گرفته­‌اند. پژوهش حاضر سعی دارد با نمونه­‌پژوهیِ خطبۀ 174 نهج البلاغه و نگاهی متمرکز به عناصر مؤثر در فهم حدیث، اعتبار آن را تحقیق کند و محتوایش را از نظر حدیثی و نیز از این منظر که متنی زبانی است بررسی نماید  تا مشخص شود برای این متن روایی، چگونه تعیین اعتبار می­‌شود و می­‌تواند ملاک عمل قرار گیرد تا بار دیگر در حوزۀ موضوعی خود، فرهنگ آفرین باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

     . قرآن کریم

    . نهج البلاغه، 1386ش، محمدمهدی، فولادوند، چاپ دوم، تهران: صائب.

    1. ابوزید، نصر، 1389ش، معنای متن، ترجمۀ مرتضی کریمی ­نیا، چاپ پنجم، تهران: طرح نو.
    2. ابن ابی‌‌الحدید، عبدالحمید، 1430ق، شرح‌ نهج‌ البلاغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    3. استیور، دان، 1380ش، فلسفۀ زبان دینی، ترجمۀ حسین نوری، تبریز: مؤسسۀ تحقیقاتی علوم اسلامی- انسانی دانشگاه تبریز.
    4. امامی، نصر اله، 1386ش، درآمدی بر هرمنوتیک در ادبیات، اهواز: رسش.
    5. پالمر، ریچارد ا، 1387ش، علم هرمنوتیک، چاپ چهارم، تهران: هرمس.
    6. پراودفوت، وین، 1377ش، تجربه دینی، ترجمۀ عباس یزدانی، قم: مؤسسۀ فرهنگی طه.
    7. جعفری، محمدتقی، 1398ش، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    8. جعفری، سید محمد مهدی، 1364ش، آشنایی با نهج البلاغه، تهران: امیر کبیر.
    9.  1380-1381ش، پرتوی از نهج البلاغه، ج1-5، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    10. زمانی، مصطفی، 1369ش، شرح نهج البلاغه، قم: انتشارات الزهرا علیها‌السلام .
    11. سروش، عبدالکریم، 1385ش، بسط تجربه نبوی، چاپ پنجم، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
    12. شمیسا، سیروس، 1388ش، کلیات سبک­ شناسی، چاپ سوم (ویراست دوم)، تهران: میترا.
    13.  1385ش، نقد ادبی، چاپ اوّل (ویراست دوم)، تهران: میترا.
    14. صالح، صبحی، 1388ش، علوم حدیث و اصطلاحات آن، تحقیق و ترجمۀ عادل نادرعلی، تهران: انتشارات اسوه.
    15. طوسی، محمد بن حسن، 1376ش، عدة الأصول، قم: نشر ستاره.
    16. عاملی، محمد بن حسین(شیخ بهایی)، 1429ق، مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین، چاپ دوم، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
    17. علایی، مشیت، 1387ش، جستارهایی در زیبا شناسی، تهران: اختران.
    18. فتوحی، محمود، 1395ش، سبک شناسی، چاپ سوم، تهران: سخن.
    19. کوزنز هوی، دیوید، 1385ش، حلقه انتقادی، ترجمۀ مراد فرهادپور، چاپ سوم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
    20. مجتهد شبستری، محمد، 1384ش، (الف)، تأملاتی در قرائت انسانی از دین، چاپ اوّل، تهران: طرح نو.
    21.  1384ش، (ب)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
    22.  1384ش، (ج)، هرمنوتیک، کتاب و سنت. چاپ ششم (ویرایش سوم)، تهران: طرح نو.
    23. مسعودی، عبدالهادی، 1393ش، آسیب­شناسی حدیث، چاپ دوم، تهران: سمت.
    24.  1396ش، روش فهم حدیث، چاپ یازدهم، تهران: سمت.
    25. معارف، مجید، 1394ش، شناخت حدیث، دو جلدی، چاپ سوم، تهران: نبأ.
    26. واعظی، احمد، 1386ش، درآمدی بر هرمنوتیک، چاپ پنجم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    27. هاشمی، احمد، 1384ش، حواهر البلاغة، ترجمۀ محمود خورسندی و حمید مسجد سرایی، قم: انتشارات حقوق اسلامی.

    مقاله ها

    1. مروی، هادی، 1389ش، «هفت نکته دربارۀ نبوت و امامت»، نشریۀ سفینه، سال هشتم، شمارۀ 29، زمستان، صص 81-108.
    2. مهریزی، مهدی، 1379ش، «قواعد فهم سیرۀ سیاسی امیرمؤمنان»، نشریۀ علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 18، صص2-23.
    3. نبوی، عبدالامیر، 1389ش، «جامعۀ در حال گذار؛ بازبینی یک مفهوم»، فصلنامۀ مطالعات میان­ رشته ­ای در علوم انسانی، دورۀ سوم، شمارۀ 1، زمستان، صص 193-213.

    منابع الکترونیک

    1. باب العلم (ویرایش دوم)، کتابخانة الکترونیکی حضرت علی علیه‌السلام ، 1384 ش، مرکز تحقیقات رایانه ­ای حوزۀ علمیه، اصفهان، [CD ROM].
    2. الصفار، حسن، رؤی الحیاة فی نهج البلاغة، چاپ چهارم، 1418ق، (قابل للرؤیة فی موقع (موسوعة دهشة)، 30 اردیبهشت 1390ش < www.dahsha.com/old/viewarticle.php>
    3. فتوحی، محمود، سبک شناسی در سطح نحوی، 1399ش، بلاگفا، تارنمای شخصی، (آخرین دسترسی این موضوع 10 مهر 1399ش. < http://karsi.blogfa.com >          

    منابع دیداری-شنیداری

    1. مختاری، ابوطالب، 1399ش، نهج البلاغه، درس ­گفتار کلاسی، دانشگاه آزاد تهران، 19 آبان.