تصویرپردازی هنری نکوهش دنیا و دنیا‌طلبان در نهج البلاغه براساس نظریۀ ادبی سید قطب (بررسی موردی خطبۀ 113)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

تصویرپردازی هنری به عنوان یکی از تکنیک‌های زیر‌مجموعه بلاغت جدید، امروزه در تحلیل متون ادبی قدیم و جدید به‌ کار‌ می‌رود. سیدقطب از نویسندگان معاصر برای نخستین بار در کتاب «تصویرپردازی هنری در قرآن» تصویرهای برخی از آیات را بر اساس عناصر تصویرپردازی هنری مورد بررسی قرار داده ­است. از آن‌جا که تصویرپردازی و ترسیم زنده و گویای حقایق و مفاهیم، یکی از ویژگیهای اساسی خطبه­ های نهجالبلاغه نیز هست، مقالۀ حاضر با هدف تطبیق نظریۀ سید‌قطب در باب تصویر‌پردازی هنری، به روش توصیفی- تحلیلی، عناصر تصویرپردازی هنری نکوهش دنیا و دنیاطلبان را در خطبۀ 113 استخراج و تحلیل کرده است. یافته­ های پژوهش نشان می‌دهد که تخییل حسی از راه تشخیص، تجسیم، هماهنگی هنری و توصیف از عناصر تصویرپردازی هنری پرکاربرد در صحنه‌های مورد مطالعه است و این عناصر به زیبایی جنبه‌های نکوهیدۀ دنیا و دنیاطلبان را برای مخاطبان ترسیم‌ می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .قرآن کریم

    .نهج البلاغه،1379ش، ترجمه:محمد دشتی، چاپ اول، قم: مشهور.

    .نهج البلاغه، 1412ق، صبحی صالح، چاپ پنجم، قم: دار الهجره.

    1. ابن أبی الحدید، عزالدین ابوحامد، 1965م، شرح نهجالبلاغه. چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    2. القرطاجنی، ابو‌الحسن حازم (بی. تا): منهاج البلغاء وسراج الأدباء، تقدیم وتحقیق: محمد‌الحبیب ابن‌الخوجه، دار الغرب الإسلامی.
    3. بحرانی، میثم بن علی بن میثم ،1375ش، ترجمۀ شرح نهج البلاغه ، مترجم: قربانعلی محمدی مقدم، علی اصغر نوایی، یحیی‌زاده، چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    4. بستانی، محمود. ،1371ش، اسلام و هنر. ترجمۀ حسین صابری. چاپ اول. مشهد:بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
    5. تستری، محمد تقی ، 1376ش، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه،تحقیق و تصحیح: بنیاد نهج ­البلاغه، چاپ اول، طهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
    6. تهانوی، محمد علی بن علی ، 1996 م، موسوعه کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ نقل النص الفارسی الی العربیه: عبدالله خالدی، الترجمه الأجنبیه: جورج زیناتی؛ تقدیم اشراف ومراجعه:رقیق العجم؛ تحقیق: علی دحروج، بیروت: مکتبه لبنان.
    7. جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد. ( بی. تا). أسرار البلاغه. تحقیق: محمود محمد شاکر. قاهره: مطبعه المدنی؛ جده: دار المدنی.
    8. جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد. ، 2004م، دلائل الاعجاز، چاپ پنجم، قاهره: مکتبۀ الخانجی.
    9. جمعه، حسین ،1391ش، بررسی زیبایی شناختی و سبک‌شناسی تقابل در قرآن. ترجمه: سید حسین سیدی. چاپ اول. تهران: سخن.
    10. حمیداوی، خالد کاظم حمیدی ، 2011م، «أسالیب البدیع فی نهج البلاغه، دراسه فی الوظائف الدلالیه والجمالیه»، أطروحه قدمها إلى مجلس کلیه الآداب فی جامعه الکوفه لنیل دکتوراه فلسفه فی اللغه العربیه وآدابها، بإشراف: مشکور کاظم العوادی.
    11. خالدی، صلاح عبد‌ الفتاح ، 1989م، نظریة التصویر الفنی عند سید‌ قطب، چاپ سوم،جدّه: دار المناره.
    12. رمانی، ابوالحسن علی بن عیسى. (بی. تا). رساله الرمانی فی إعجاز القرآن، تصحیح : عبد العلیم. دهلی: مکتبه الجامعه الملّیه الإسلامیه.
    13. عبد‌المطلب، محمد ، 1995م، بناء الأسلوب فی شعر الحداثه- التکوین البدیعی، چاپ دوم، مصر: دار المعارف.
    14. فحام، عباس علی حسین ، 2010م، الأثر القرآنی فی نهج البلاغه دراسه فی الشکل والمضمون، چاپ اول، عراق: دار الرافدین.
    15. قاسمی، حمید‌محمد ، 1387ش، جلوه‌هایی از هنر تصویر‌آفرینی نهج‌البلاغه.چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    16. قطب، سید ، 1389ش، تصویرسازی هنری در قرآن. ترجمۀ زاهد ویسی. چاپ اول. سنندج: آراس.
    17. قطب، سید ، 2002م، التصویر الفنی فی القرآن. چاپ شانزدهم، بیروت: دار الشروق.
    18. مغنیه، محمد جواد ، 1358ش، فی ظلال نهج البلاغه، چاپ سوم، بیروت: دار العلم للملایین.
    19. مکارم شیرازی، ناصر ، 1390ش، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام ، شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، چاپ اول، قم: انتشارات امام­ علی بن ابی طالب علیه‌السلام .
    20. موسوی، سید عباس علی ، 1377ش، شرح نهج البلاغه، چاپ اول، بیروت: دار الرسول الأکرم صلی‌الله‌علیه و آله ؛ دار المحجه البیضاء.
    21. هاشمی خوئی، میرزا حبیب الله هاشمی ، 1358ش، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، چاپ چهارم، طهران: المکتبه الإسلامیه.