طبق شواهد تاریخی وبنا به عللی، از بدو پیدایش نهج البلاغه تا کنون شبهاتی از ناحیه منتقدان با اهداف مختلف در باره انتساب نهج البلاغه به امام علی علیه السلام مطرح شده واز قرن ششم با درج در منابع، شیوع بیشتری یافته. مجموع شبهات مطرح شده زیر مجموعه دو نوع شبهه اساسی است، نوع اول شبهات مربوط به گردآورنده نهج البلاغه است که با توجه به پاسخهای شبهات از نوع دوم ضرورتی در پرداختن به آنها دیده نمی شود. اما شبهات نوع دوم که مربوط به انتساب نهج البلاغه به امام علی علیه السلام است ازآن رو که هر کدام چالشی برای اعتبارنهج البلاغه محسوب میشوند از دیر باز تا کنون مورد توجه قرار گرفته و نسبت به آنها واکنش‌هایی نشان داده شده است . در این جستار تلاش براین است علاوه بر تفکیک و دسته بندی نظام یافته گونه های مختلف شبهات - که کمتر مورد توجه قرار گرفته - به نقد آنها پرداخته شود تا در راستای نمایاندن و رد شبهات، برانتساب علمی نهج البلاغه به امام علی علیه السلام نیز تاکید گردد.
منابع: .قرآن کریم .نهج البلاغه ،1373ش، تدوین: سید رضی رحمه الله، تعلیق و تصحیح:صبحی صالح ، قم: دار الاُسوه. .نهج‌البلاغه،1326ش، تدوین: سید رضی رحمه الله، ترجمه و شرح: سید علینقی، فیض الاسلام، ، تهران: آفتاب. 1. ابراهیم السید، صبری، 1406ق، توثیق نهج البلاغه، دوحه: دارالثقافه. 2. ابن ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد، 1387ق، شرح نهج‌البلاغه ، تحقیق: محمد، ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی. 3. ابن حجرعسقلانی، احمد بن علی، 1406ق، لسان المیزان، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات. 4. ابن خلدون، عبدالرحمن، 1421ق، تاریخ ابن‌خلدون، بیروت: دار الفکر. 5. ابن ندیم،بی تا، الفهرست، تحقیق: رضا تجدد، طهران: دانشگاه تهران. 6. ابن‌خلکان اربلی، احمد بن محمد ،بی‌تا، وفیات الاعیان، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار صادر. 7. امین، احمد، 1975م، فجر الاسلام، بیروت: دار الکتب العلمیه. 8. اندلسی، عبد ربه محمد،بی‌تا، العقد الفرید، تحقیق: احمد الزین و ابراهیم الأبیاری، بیروت: دار الاندلس. 9. جاحظ، عمروبن بحر،1405ق: البیان والتبیین، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قاهره: مکتبه الخانجی. 10. حسینی خطیب، سید عبد الزهراء ،1409ق، مصادر نهج البلاغه واسانیده، بیروت: دار الزهراء علیها السلام. 11. دشتی، محمد،1368ش، مجموعه آشنایی با نهج البلاغه، قم: نشر امام علی علیه السلام. 12. ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، بی تا، میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت: دارالمعرفه. 13. زکی صفوت، احمد،1932م، ترجمه علی بن ابی طالب علیه السلام، قاهره: مطبعه العلوم. 14. شهرستانی، سید هبة‌الدین،1352ق، ما هو نهج‌البلاغه، بیروت: مطبعة العرفان . 15. عرشی، امتیاز علی‌خان، 1363ش، استناد نهج‌البلاغه، ترجمه:سید مرتضی آیت‌آلله‌زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر. 16. عقاد، عباس محمود ، 1974م، عبقریة الامام علی علیه السلام، بیروت: دار الکتاب اللبنانی. 17. ------------- ، بی‌تا، مجموعة العبقریات الاسلامیه الکامله، بیروت: المکتبة المصریه. 18. فروخ، عمر ،1320ق، تاریخ الفکر العربی الی ایام ابن‌خلدون، بیروت: بی‌جا،. 19. ------- ، 1997م، تاریخ الادب العربی، بیروت: دار العلم للملایین. 20. کاشف الغطاء، هادی، 1354ق، مدارک نهج‌البلاغه و دفع الشبهات عنه، نجف: مطبعة الراعی. 21. ------------- ،1354 ق، مستدرک نهج‌البلاغه، نجف: مطبعة الراعی. 22. کیلانی، محمد سید، 1947م، اثر التشیع فی الادب العربی، قاهره: لجنة النشر للجامعیین. 23. کرد علی؛ محمد،،1969م، امراء البیان، بیروت: دار الامانه. 24. مبارک، زکی ،بی‌تا، النثر الفنی فی القرن الرابع، قاهره: دار الکتب المصریة. 25. معرفت، محمدهادی،1414ق، التمهید، قم: مؤسسه نشر اسلامی. 26. نادم، محمد حسن ، 1395ش، علم غیب از نگاه عقل و وحی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان ومذاهب. 27. ------------ ،1388ش، نهج البلاغه نقدها وپاسخها، قم: نشر ادیان. 28. ------------ ،1391ش، در آستانه نهج البلاغه، قم: نشر معارف. 29. ------------ ،1398ش، جستارهای اعتقادی(علم امام)، قم: موسسه معارف اهل بیت علیهم السلام. 30. ------------ ، 1383ش، خاستگاه فرهنگی نهج‌البلاغه، قم: نشر ادیان.
)