نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه پیام نور تهران.

2 دانشیار، عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س)

3 دانشیار، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق

چکیده

زندگی انسان‌­ها با حرکت تاریخی خود، تحت تأثیر عوامل مختلف، همواره دو مسیر متناقض را پیموده، به گونه­‌ای که تنازع، پیوسته جز لاینفک آن بوده است. مسیر هماهنگ با حرکت پیامبران الهی و مسیری که عامل انحراف از آن می­‌شود. با بررسی در نهج­‌البلاغه دیده می­شود، علی علیه السلام برای تحلیل تعارضات تاریخی، «شبهه» را که در منظومه فکری ایشان، (شباهت باطل به حق) است، عامل مشترک شکل­‌دهی به تضادهای صورت گرفته، ذکر می­‌کنند. نوشته حاضر با مبنا قرار دادن موضوع مورد نظر و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا دیدگاه امام علیه السلام دربارۀ حرکت تاریخ را جستجو و سپس این مسیر را بر پایه شبهه مورد تحلیل قرار داده آمده مؤید آن است که: حضرت، تاریخ را دارای حرکت فراز و فرود علت مدار که در ارتباط با اختیار انسان است، ذکر می­‌کنند و برای آن مسیرهایی خاص بر اساس تمایلات و خواسته­­‌های نفسانی، وساوس شیطانی، تسلط زورمداران، فتنه­‌انگیزی عالم­ نمایان و...  به تصویر می­‌کشند که به علت پوشاندن حقایق و وارونه­‌سازی واقعیت‌ها برای جامعه انسانی، در موارد متعددی حرکت متضاد تاریخی طی می­‌شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع:
1. بحرانى، میثم بن على بن میثم‏، 1362ش، شرح‏ نهج‏البلاغه، چاپ:دوم ، تهران: دفتر نشر الکتاب.
2. پولارد، سیدنی ،1354ش، اندیشه ترقی در تاریخ و جامعه، ترجمه حسین اسدپور پیرانفر، چاپ اول،  تهران:امیرکبیر.
3. تاین بی، آرنولد، 1343ش، فلسفه نوین تاریخ، ترجمه بهاالدین پازارگاد، تهران: انتشارات فروغی.
4. جعفری،یعقوب، 1372ش، بینش تاریخی نهج‌البلاغه، تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
5. جعفری، محمد مهدی،1380ش، آموزش نهج البلاغه، تهران : سازمان چاپ و انتشارات وزارت -فرهنگ و ارشاداسلامی.
6. جعفری تبریزی،محمدتقی، 1378ش،  تاریخ از دیدگاه امام علی علیه السلام، گردآوری، تنظیم و تلخیص:محمدرضا جوادی، تهران:پیام آزادی.
7.   ---------،  1357ش،  ترجمه و تفسیر نهج البلاغه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
8. حسنی،نبیل، 1430ق، حرکه التاریخ وسننه عندعلی و فاطمه علیها السلام،کربلا: العتبه الحسینیه المقدسه.
9. دلشادتهرانی، مصطفی، 1392ش،  لوح بینایی؛ تحلیل تاریخ حکومت امام علی علیه السلام با تأکید بر نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات دریا.
10. ریمون، آرون، 1370ش،  مراحل اساسی اندیشه در جامعه‏شناسی، ترجمه باقر پرهام، چاپ دوم: تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
11. زرین‏کوب، عبدالحسین، 1375ش،  تاریخ در ترازو، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
12. زمانی، مهدی،  1386ش،  تاریخ فلسفه غرب(2)، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
13. شمس‌الدین محمدمهدی، 1380ش، حرکت تاریخ از دیدگاه امام علی علیه السلام؛ مترجم: محمدرضا ناجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
14. صدر،سیدمحمد باقر، 1381ش،  سنت‌های تاریخ در قرآن؛ ترجمه و تحقیق:سیدجمال‌الدین موسوی اصفهانی، تهران: تفاهم.
15. طباطبایی، سیدمحمد حسین، 1389ش، تفسیر المیزان، مترجم: سیدمحمد باقر موسوی همدانی، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
16. ------------------- ، 1397ق،  بررسی های اسلامی، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم، نشر مرکز بررسی های اسلامی.
17. مکارم شیرازى، ناصر،1380ش، امام امیرالمومنین علیه السلام شرح‏ تازه‏ و جامعى ‏بر نهج‏البلاغه، تهران: دارالکتب‏الاسلامیة.
18. وفا،جعفر، 1382ش، اهمیت تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه؛ تهران:سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
19. مجتهدی، کریم، 1381ش، فلسفه تاریخ، چاپ اول: تهران، سروش.
مقاله ها
20. جعفری،سیدمحمدمهدی، 1393ش، "بررسی تأثیر اخلاق در فلسفه نظری تاریخ با نگاه در نهج-البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال دوم،شماره 7.
21. داوری اردکانی، رضا، 1387ش، تاریخ و فلسفه تاریخ(در نهج‌البلاغه)؛ فصلنامه قبسات،شماره 19.
22. سلیمانی جواد،  1386ش، قانون‏مندى تاریخ از منظر عقل و دین (1)،  مجله تاریخ در آیینه پژوهش، شماره 15

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار