نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه پیام نور تهران.

2 دانشیار، عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س)

3 دانشیار، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق

چکیده

زندگی انسان‌­ها با حرکت تاریخی خود، تحت تأثیر عوامل مختلف، همواره دو مسیر متناقض را پیموده، به گونه­‌ای که تنازع، پیوسته جز لاینفک آن بوده است. مسیر هماهنگ با حرکت پیامبران الهی و مسیری که عامل انحراف از آن می­‌شود. با بررسی در نهج­‌البلاغه دیده می­شود، علی علیه السلام برای تحلیل تعارضات تاریخی، «شبهه» را که در منظومه فکری ایشان، (شباهت باطل به حق) است، عامل مشترک شکل­‌دهی به تضادهای صورت گرفته، ذکر می­‌کنند. نوشته حاضر با مبنا قرار دادن موضوع مورد نظر و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا دیدگاه امام علیه السلام دربارۀ حرکت تاریخ را جستجو و سپس این مسیر را بر پایه شبهه مورد تحلیل قرار داده آمده مؤید آن است که: حضرت، تاریخ را دارای حرکت فراز و فرود علت مدار که در ارتباط با اختیار انسان است، ذکر می­‌کنند و برای آن مسیرهایی خاص بر اساس تمایلات و خواسته­­‌های نفسانی، وساوس شیطانی، تسلط زورمداران، فتنه­‌انگیزی عالم­ نمایان و...  به تصویر می­‌کشند که به علت پوشاندن حقایق و وارونه­‌سازی واقعیت‌ها برای جامعه انسانی، در موارد متعددی حرکت متضاد تاریخی طی می­‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع:

    1. بحرانى، میثم ­بن ­على­ بن میثم‏، 1362ش، شرح‏ نهج ‏البلاغه، چاپ:دوم ، تهران: دفتر نشر الکتاب.
    2. پولارد، سیدنی ،1354ش، اندیشه ترقی در تاریخ و جامعه، ترجمه حسین اسدپور پیرانفر، چاپ اول، تهران:امیرکبیر.
    3. تاین­بی، آرنولد، 1343ش، فلسفه نوین تاریخ، ترجمه بهاالدین پازارگاد، تهران: انتشارات فروغی.
    4. جعفری،یعقوب، 1372ش، بینش تاریخی نهج ­البلاغه، تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    5. جعفری، محمد مهدی،1380ش، آموزش ­نهج­ البلاغه، تهران : سازمان­ چاپ ­و انتشارات­ وزارت ­فرهنگ­ و­ارشاداسلامی.
    6. جعفری­ تبریزی،محمدتقی، 1378ش، تاریخ از دیدگاه امام علی علیه‌السلام ، گردآوری، تنظیم و تلخیص:محمدرضا جوادی، تهران:پیام آزادی.
    7.  1357ش، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    8. حسنی،نبیل، 1430ق، حرکه ­التاریخ وسننه ­عندعلی ­و فاطمهعلیهما‌السلام ،کربلا: العتبه ­الحسینیه ­المقدسه.
    9. دلشادتهرانی، مصطفی، 1392ش، لوح ­بینایی؛ تحلیل­ تاریخ ­حکومت­ امام علی علیه‌السلام با تأکید بر نهج ­البلاغه، تهران: انتشارات دریا.
    10. ریمون، آرون، 1370ش، مراحل اساسی اندیشه در جامعه ‏شناسی، ترجمه باقر پرهام، چاپ دوم: تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
    11. زرین‏کوب، عبدالحسین، 1375ش، تاریخ در ترازو، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
    12. زمانی، مهدی، 1386ش، تاریخ فلسفه غرب(2)، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
    13. شمس‌الدین محمد مهدی، 1380ش، حرکت تاریخ از دیدگاه امام­ علی علیه‌السلام ؛ مترجم: محمدرضا ناجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    14. صدر،سیدمحمد باقر، 1381ش، سنت­های تاریخ در قرآن؛ ترجمه و تحقیق:سیدجمال ­الدین موسوی اصفهانی، تهران: تفاهم.
    15. طباطبایی، سیدمحمد حسین، 1389ش، تفسیر المیزان، مترجم: سیدمحمد باقر موسوی همدانی، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    16.  1397ق، بررسی های اسلامی، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم، نشر مرکز بررسی های اسلامی.
    17. مکارم شیرازى، ناصر،1380ش، امام امیر المومنین علیه‌السلام شرح‏ تازه‏ و جامعى ‏بر نهج ‏البلاغه، تهران: دارالکتب ‏الاسلامیة.
    18. وفا،جعفر، 1382ش، اهمیت تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج ­البلاغه؛ تهران:سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
    19. مجتهدی، کریم، 1381ش، فلسفه تاریخ، چاپ اول: تهران، سروش.

    مقاله ها

    1. جعفری،سیدمحمدمهدی، 1393ش، "بررسی تأثیر اخلاق در فلسفه نظری تاریخ با نگاه در نهج ­البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج ­البلاغه، سال دوم،شماره 7.
    2. داوری اردکانی، رضا، 1387ش، تاریخ و فلسفه تاریخ(در نهج ­البلاغه)؛ فصلنامه قبسات،شماره 19.
    3. سلیمانی جواد، 1386ش، قانون‏مندى تاریخ از منظر عقل و دین (1)، مجله تاریخ در آیینه پژوهش، شماره 15.