1
دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه پیام نور تهران.
2
دانشیار، عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س)
3
دانشیار، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق
چکیده
زندگی انسان‌ها با حرکت تاریخی خود، تحت تأثیر عوامل مختلف، همواره دو مسیر متناقض را پیموده، به گونه‌ای که تنازع، پیوسته جز لاینفک آن بوده است. مسیر هماهنگ با حرکت پیامبران الهی و مسیری که عامل انحراف از آن میشود. با بررسی در نهج‌البلاغه دیده میشود، علی علیه السلام برای تحلیل تعارضات تاریخی، «شبهه» را که در منظومه فکری ایشان، (شباهت باطل به حق) است، عامل مشترک شکل‌دهی به تضادهای صورت گرفته، ذکر می‌کنند. نوشته حاضر با مبنا قرار دادن موضوع مورد نظر و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا دیدگاه امام علیه السلام دربارۀ حرکت تاریخ را جستجو و سپس این مسیر را بر پایه شبهه مورد تحلیل قرار داده آمده مؤید آن است که: حضرت، تاریخ را دارای حرکت فراز و فرود علت مدار که در ارتباط با اختیار انسان است، ذکر می‌کنند و برای آن مسیرهایی خاص بر اساس تمایلات و خواسته‌های نفسانی، وساوس شیطانی، تسلط زورمداران، فتنه‌انگیزی عالم نمایان و... به تصویر می‌کشند که به علت پوشاندن حقایق و وارونه‌سازی واقعیت‌ها برای جامعه انسانی، در موارد متعددی حرکت متضاد تاریخی طی میشود.
منابع: 1. بحرانى، میثم بن على بن میثم، 1362ش، شرح نهج‌البلاغه، چاپ:دوم ، تهران: دفتر نشر الکتاب. 2. پولارد، سیدنی ،1354ش، اندیشه ترقی در تاریخ و جامعه، ترجمه حسین اسدپور پیرانفر، چاپ اول، تهران:امیرکبیر. 3. تاین بی، آرنولد، 1343ش، فلسفه نوین تاریخ، ترجمه بهاالدین پازارگاد، تهران: انتشارات فروغی. 4. جعفری،یعقوب، 1372ش، بینش تاریخی نهج‌البلاغه، تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی. 5. جعفری، محمد مهدی،1380ش، آموزش نهج البلاغه، تهران : سازمان چاپ و انتشارات وزارت -فرهنگ و ارشاداسلامی. 6. جعفری تبریزی،محمدتقی، 1378ش، تاریخ از دیدگاه امام علی علیه السلام، گردآوری، تنظیم و تلخیص:محمدرضا جوادی، تهران:پیام آزادی. 7. ---------، 1357ش، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. 8. حسنی،نبیل، 1430ق، حرکه التاریخ وسننه عندعلی و فاطمه علیها السلام،کربلا: العتبه الحسینیه المقدسه. 9. دلشادتهرانی، مصطفی، 1392ش، لوح بینایی؛ تحلیل تاریخ حکومت امام علی علیه السلام با تأکید بر نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات دریا. 10. ریمون، آرون، 1370ش، مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی، ترجمه باقر پرهام، چاپ دوم: تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. 11. زرینکوب، عبدالحسین، 1375ش، تاریخ در ترازو، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر. 12. زمانی، مهدی، 1386ش، تاریخ فلسفه غرب(2)، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. 13. شمس‌الدین محمدمهدی، 1380ش، حرکت تاریخ از دیدگاه امام علی علیه السلام؛ مترجم: محمدرضا ناجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 14. صدر،سیدمحمد باقر، 1381ش، سنت‌های تاریخ در قرآن؛ ترجمه و تحقیق:سیدجمال‌الدین موسوی اصفهانی، تهران: تفاهم. 15. طباطبایی، سیدمحمد حسین، 1389ش، تفسیر المیزان، مترجم: سیدمحمد باقر موسوی همدانی، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. 16. ------------------- ، 1397ق، بررسی های اسلامی، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم، نشر مرکز بررسی های اسلامی. 17. مکارم شیرازى، ناصر،1380ش، امام امیرالمومنین علیه السلام شرح تازه و جامعى بر نهج‌البلاغه، تهران: دارالکتبالاسلامیة. 18. وفا،جعفر، 1382ش، اهمیت تاریخ از دیدگاه قرآن و نهج‌البلاغه؛ تهران:سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. 19. مجتهدی، کریم، 1381ش، فلسفه تاریخ، چاپ اول: تهران، سروش. مقاله ها 20. جعفری،سیدمحمدمهدی، 1393ش، "بررسی تأثیر اخلاق در فلسفه نظری تاریخ با نگاه در نهج-البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال دوم،شماره 7. 21. داوری اردکانی، رضا، 1387ش، تاریخ و فلسفه تاریخ(در نهج‌البلاغه)؛ فصلنامه قبسات،شماره 19. 22. سلیمانی جواد، 1386ش، قانونمندى تاریخ از منظر عقل و دین (1)، مجله تاریخ در آیینه پژوهش، شماره 15
حسین پور اصل, اعظم, علیا نسب, سید ضیاءالدین, کریمی, محمود. (1400). نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های نهج البلاغه, 20(2), 181-206.
MLA
اعظم حسین پور اصل; سید ضیاءالدین علیا نسب; محمود کریمی. "نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های نهج البلاغه, 20, 2, 1400, 181-206.
HARVARD
حسین پور اصل, اعظم, علیا نسب, سید ضیاءالدین, کریمی, محمود. (1400). 'نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه', فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های نهج البلاغه, 20(2), pp. 181-206.
VANCOUVER
حسین پور اصل, اعظم, علیا نسب, سید ضیاءالدین, کریمی, محمود. نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج‌البلاغه. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های نهج البلاغه, 1400; 20(2): 181-206.
)