الگوی ساختاری تفسیری نظارت بر مسئولان حکومت اسلامی در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

*.استادیار دانشکده عقیدتی سیاسی، گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: نظارت بر عملکرد مسئولان حکومتی از ابزارهای مهم سلامت و پیشرفت جامعه است. این موضوع در قالب‌های مختلفی همچون نامه‌ها، خطبه‌ها و سخنان حکیمانه امیرمؤمنان علی علیه السلام در نهج‌البلاغه و برخی کتاب‌های دیگر گردآوری شده است. در این تحقیق نظارت بر مسئولان حکومت اسلامی را در نهج‌البلاغه بررسی می­‌کنیم.
روش: مقاله حاضر با رویکرد کیفی و به روش ساختاری- تفسیری تدوین شد. در این راستا اطلاعات اولیه با بهره‌گیری از اسناد معتبری چون نهج‌البلاغه استخراج گردید و سپس مفاهیم مرتبط با نظارت بر امور مسئولان حکومتی در قالب روش تحلیل محتوا، استخراج و استنباط شده است.
یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در سیره مدیریتی امیرمؤمنان علی علیه السلام انتصاب مدیران اصلح در پست‌های کلیدی و نظارت آشکار بر فعالیت مسئولان از اصول مهم نظارت بر فعالیت مسئولان حکومتی است. تحقق این مهم منوط به انتخاب ناظران متعهد و امانت‌داری است که مصالح جامعه اسلامی را در نظر بگیرند. نظارت مستقیم حاکم و برخورد قاطع با مسئولان متخلف نقشی مهم در حرکت صحیح سیستم حکومتی دارد.
نتایج: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که: نظارت بر عملکرد مسئولان حکومتی در صیانت فردی و اجتماعی آنان نقش مهمی دارد. توجه به مواردی از قبیل خودنظارتی، شناختِ درستِ مسئولیت‌ها و ارائه بازخورد نظارت به مسئولان در بهبود عملکرد آنان مؤثر است. بر اساس نتایج تحقیق، اقدام‌های پیشگیرانه در انتصاب مسئولان و انتخاب افراد صالح مهم‌ترین مؤلفه است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    . قرآن کریم. ناصر، مکارم‌شیرازی، 1388ش، قم: انتشارات پژواک اندیشه.

    . نهج‌البلاغه، 1388ش، محمد بن حسین، شریف رضی، ترجمه: حسین، انصاریان، قم: دار العرفان.

    1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن‌ هبةالله. 1388ش،‌ شرح نهج‌البلاغه. ترجمه غلامرضا لایقی. تهران: نیستان.
    2. ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد. 1400ق، اُسدالغابة. ج2. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    3. اب‍ن‌‌ش‍ع‍به حرانی‌، ح‍س‍ن‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌، 1379ش، ت‍ح‍ف‌‌‌العقول ع‍ن‌ آل‌ال‍رس‍ول‌صلی‌الله علیه و آله. ت‍رج‍م‍ه:‌ م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر ک‍م‍ره‌ائ‍ی‌. ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر غ‍ف‍اری‌. ت‍ه‍ران‌: ک‍ت‍اب‍چ‍ی‌.
    4. آذر، عادل، فرزانه خسروانی و رضا جلالی، ۱۳۹۲ش، تحقیق در عملیات نرم. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
    5. بروجردى، حسین‏، 1388ق، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة). مترجمان: احمد اسماعیل تبار، احمدرضا حسینی، محمدحسین مهور، تهران: فرهنگ سبز.
    6. پاینده، ابوالقاسم، 1382ش، نهج‌الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله، تهران: دنیای دانش.
    7. دهخدا، علی‌اکبر، 1377ش، لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
    8. مجلسى، محمدباقر بن‌ محمدتقى، 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    9. معین، محمد، 1381ش، فرهنگ فارسی. تهران: اَدِنا.
    10. مغنیه، محمدجواد، 1427ق، فی ظلال نهج‌البلاغه - محاوله لفهم جدید. قم‏: کلمه‌الحق.
    11. میانجی، میرزا علی احمد، 1363ش، لزوم وزارت اطلاعات در حکومت اسلامی. قم: برگزیده.
    12. نوری، حسین بن محمدتقی، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام .

    مقالات

    1. اخوان‌کاظمی، بهرام. 1389ش، اهداف و کارکردهای نظارت در نظام سیاسی اسلام. فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، 2 (1): 1-22.

    قابل بازیابی از http://ensani.ir/fa/article/308894

    1. آی‍ت‌ال‍ل‍ه‌زاده‌، ص‍ادق‌،1380ش، ب‍ازرس‍ان‌ ح‍ک‍وم‍ت‌ ع‍ل‍وی‌. ص‍دای‌ ع‍دال‍ت‌: ۱۶.
    2. پژوهنده، محمد حسین، 1381ش، اطلاع‍ات‌ و ن‍ظارت‌ در ح‍ک‍وم‍ت‌ ع‍ل‍وی‌. مجله پژوهش های اجتماعی اسلامی. پیاپی 32 و 33 :148-165.
    3. جمشیدی، مسلم؛ غلام جمشیدی، محمدصادق؛ سیاح البرزی هدایت، 1388ش، تحلیلی نو و عملی از امر به معروف و نهی از منکر در انتظام اجتماعی. فصلنامه انتظام اجتماعی، 1 (4): 143-169.

    قابل بازیابی از https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=133483

    1. طاهری، حبیب‌اله، 1384ش، نظارت اصلی از اصول مدیریت از دیدگاه قرآن و سنت. فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی، 3 (3): 87-102.

    قابل بازیابی از https://jomc.ut.ac.ir/article_14253.html

    1. فلاح سلوکلایی، محمد، 1388ش، نظارت بر حکومت و سازوکارهای آن در اسلام. فصلنامه حکومت اسلامی، 2 (14): 159-192.

    قابل بازیابی از http://ensani.ir/file/download/article/20120419191220-8036-7.pdf

    1. نساجی زواره، اسماعیل، 1387ش، بایسته‌های مدیریت از منظر امام علی علیه‌السلام . درس‌هایی از مکتب اسلام، پیاپی 576: 47-55.

    قابل بازیابی از https://www.hawzahnews.com/news/247415