اکتشاف الگوی رهبری امام علی (ع) از عهدنامه مالک اشتر(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مدیریت ،دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استادیار، دانشکده مدیریت ،دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف این تحقیق دستیابی به الگوی رهبری امام علی علیه السلام درعهدنامه مالک اشتر علیه السلام می باشدو به دنبال پاسخ به این پرسش مهم است که الگوی رهبری امام علی علیه السلام با توجه به متن عهدنامه چگونه الگویی است؟ برای یافتن پاسخ این سوال از روش تحقیق"متن پژوهی اکتشافی"استفاده شده است. بدین منظور نخست کل متن عهدنامه با توجه به محتوا و ارتباط موضوعی هربخش به79 فراز تقسیم شد و با بررسی دقیق، متن هر فراز نمودار مفهومی آن فراز استخراج و ترسیم گردید، به‌گونه ای که هر نمودار بیانگر رابطه بین مفاهیم و گفتارهای مختلف متن آن فراز باشد. سپس با چندین بار بررسی مجدد کل متن به همراه نمودار فرازها، الگوی نهایی کل متن استخراج گردید که بیانگر الگوی رهبری امام علی علیه السلام در عهدنامه می‌باشد.
یافته‌های حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد الگوی رهبری امام علی علیه السلام در عهدنامه الگویی جامع است که بر اساس آن کار رهبر از پیروی خداوند شروع شده و پس از آن خویشتن را رهبری می‌کند و این دو، نقطه عزیمت رهبر به رهبری دیگران است. رهبری مردم و زیردستان نیز در این الگو به دو روش رهبری بی واسطه و رهبری با واسطه (از طریق کارگزاران)انجام می‌گردد. همچنین بر اساس متن عهدنامه بیشترین میزان تاکید امام علی علیه السلام بر تبیین رابطه بین رهبر و مردم بوده و این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


  1. القرآن الکریم.

     نهج‌البلاغه ، 1388 ش، ترجمه حسین انصاریان: انتشارات آیین دانش.

    1. امیری،علی نقی، 1394ش، الگوی اداره در نهج‌البلاغه، چاپ اول، قم:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    2. دلشادتهرانی، مصطفی، 1390ش، رایت درایت:اخلاق مدیریتی درعهدنامه مالک اشتر، چاپ اول، تهران: انتشارات دریا.
    3. رستگار مقدم گوهری، هادی، 1389ش، روش فهم متن، قم: بوستان کتاب .
    4. شیخ زاده، محمد، 1392ش، رهبری خدمتگزار:پارادایم نوین رهبری از دیدگاه اندیشمندان مدیریت، جلد اول، چاپ اول،قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    5. شیروانی، علی، 1380 ش، مدیریت و مدارا در اسلام، قم: انتشارات دارالفکر.
    6. فاضل لنکرانی،محمد، 1376ش، آیین کشورداری ازدیدگاه امام علی علیه السلام، تدوین حسین کریمی، قم: دفترنشرفرهنگ اسلامی.
    7. فاضلی کبریا، حامد، دلشاد تهرانی، مصطفی، 1391 ش، سرمایه اجتماعی در نهج‌البلاغه: رویکردی مدیریتی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق  علیه السلام.
    8. قوچانی، محمود، 1374ش، فرمان حکومتی پیرامون مدیریت، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
    9. واثقی، قاسم، 1385 ش، مدیریت اسلامی، پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه قم، قم: انتشارات زمزم هدایت.

    مقالات

    1. ابراهیمی، سید احمد، 1379ش، مطالعه تطبیقی سبک رهبری امام علی  علیه السلام با سبک های رهبری موجود، اندیشه صادق، شماره1
    2. اسکندری، مجتبی؛ محمدی، ابوالفضل؛ علی اکبری، حسن؛ سیف، بهمن ، ۱۳۹۳ش، سبک رهبری فرماندهان نظامی از دیدگاه امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام در نهج‌البلاغه، فصلنامه مدیریت اسلامی، ۲۲(۱)، ۹.
    3. اسکندری،مجتبی؛ عابدی جعفری،حسن؛ بازرگانی، محمد؛ ثمنی، اسماعیل ،۱۳۹۰ش، گونه شناسی نظریه های پیروی، فصلنامه توسعه سازمانی پلیس، ۸(۲)، ۵۳.
    4. امیری،علی نقی، 1394ش، مدیریت عمومی مبتنی بر نهج‌البلاغه ( مورد مطالعه: نامه 53 )، فصلنامه مدیریت فرهنگ سازمانی،13(3)،907-924.
    5. بانشی، عباداله؛ خسروپناه، عبدالحسین؛ بیابانی، حسن ، ۱۳۹۸ش، تاملی بر منش رهبری امام علی  علیه السلام به استناد سیره حضرت در نهج‌البلاغه و تطبیق آن با مبانی فکری رهبری در قرآن کریم، دو فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، ۸(۱۷)، ۲۵-۴۲.
    6. تاجمیر ریاحی، جواد؛ صفری، علی ؛ شاملی، نصرالله، ۱۳۹۸ش، طراحی الگوی رهبری سازمانی با استفاده از آموزه های نهج‌البلاغه، مجله مدیریت فرهنگ سازمانی، ۱۷(۵۲)، ۲۳۵-۲۵۴.
    7. تاجمیرریاحی، جواد؛ صفری، علی؛ شاملی، نصرالله، 1396ش، تبیین ابعاد رهبری سازمانی بر مبنای نظام ارزشی اسلام با استفاده از آموزه های نهج‌البلاغه. فصلنامه مدیریت اسلامی. 25( 2)، 113-93.
    8. توکلی،عبدالله ، 1395ش، تبیین چهارچوبی برای پاسخ گوئی نظام اداری با نگاهی به نامه 53 نهج‌البلاغه.دو فصلنامه علمی تخصصی اسلام و پژوهش های مدیریتی ، 6(1)،39-58.
    9. دین پرور،سیدمحسن، 1382ش، کتابشناسی عهد نامه مالک اشتر.تهران،فصلنامه پژوهشهای نهج‌البلاغه(7و8) 212-248.
    10. رستمی ، بابک؛ کریمی ، فریبا؛ هادیان شیرازی، عبدالرسول ، ۱۳۹۷ش، شناسایی مؤلفه های رهبری اخلاقی در قرآن و نهج‌البلاغه، پژوهش نامه اخلاق، ۱۱(۴۱)، ۶۵.
    11. رفعت، محسن؛ مسعودیان، مصطفی ،۱۳۹۸ش، رفتارشناسی تحلیلی از رهبری اخلاق مدارانه امام علی علیه السلام در جنگ در پرتو آموزه های نهج‌البلاغه (مطالعه موردی: جنگ صفین)، پژوهش نامه ی علوی، ۱۰(۱)، ۹۷-۱۲۳.
    12. رفعت، محسن؛ سروریان، حمیدرضا ، ۱۳۹۹ش، رفتارشناسی تحلیلی از رهبری اخلاق مدارانه امام ­علی  علیه السلام مبتنی بر آموزه های نهج‌البلاغه؛ مطالعه موردی فتنه خوارج، فصلنامه پژوهش های نهج‌البلاغه، ۶۵، ۱۳۳-۱۵۹.
    13. زارعی،محمدامین؛افجه،سیدعلی اکبر؛خاشعی،وحید؛ دلشادتهرانی،مصطفی، 1398ش، طراحی الگوی رهبری استرتژیک اسلامی درسازمان؛براساس تحلیل محتوای عهدنامه مالک اشتر.فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، 3(2)،73-94.
    14. عابدی جعفری،حسن، 1372ش، نظریه رهبری ابرمرد،فصلنامه مصباح،سال دوم،شماره 7.
    15. عزیزآبادی، ابوالفضل؛ مرتضوی، سعید؛ انصاری اول، محمدعلی؛ رحیم نیا، فریبرز، ۱۳۹۵ش، مدخلی بر ویژگی های رهبری اخلاقی در نهج‌البلاغه، فصلنامه مدیریت اسلامی، ۲۴(۴)، ۱۱-۴۲.
    16. عطائی،امیرمسعود؛علامه،سیدمحسن؛صفری،علی؛طیب نیا،محمدصالح، 1399ش، طراحی وتبیین الگوی خودرهبری با استفاده ازتعالیم اسلامی درقرآن کریم ونهج‌البلاغه، پژوهش نامه مدیریت تحول، ۱۲(۱)، ۱۶۹-۱۹۶.
    17. کریمی ، محمود ؛ زارعی ، صالح، 1389ش، جایگاه عهدنامه امیرالمؤمنین علی علیه السلام به مالک اشتر در منابع اسلامی.مجله پژوهشهای قرآن و حدیث،سال چهل و سوم،شماره2، صص132-115.
    18. لطفی،جواد؛نقی زاده،حسن؛رحیم نیا،فریبرز؛ اسدی اصل،علی، 1396ش، قاعده مدیریتی رعایت تناسب مشاغل با توانمندی هادررهنمودهای امام علی علیه السلام. فصلنامه علمی تحقیقات علوم قران و حدیث . 14 ( 3 ) 1-18.
    19. محسنی آهوئی، صدیقه ؛ الوداری، حسن ؛ دلیر، مالک، ۱۳۹۸ش، واکاوی ریشه های تاریخی رهبری خدمتگزار از منظر امام علی علیه السلام در نهج‌البلاغه، پژوهش نامه ی علوی، ۱۰(۱)، ۱-۳۱.
    20. مرزوقی، رحمت الله؛ ترک زاده، جعفر؛ پیروی نژاد، زینب، 1394ش، تدوین و اعتبار یابی الگوی رهبری معنوی اسلامی در سازمان از منظر نهج‌البلاغه، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال سوم، شماره 12، صص70-43.
    21. موسوی داوودی سیدمهدی، حضوری محمدجواد، نجاری رضا، رستگار عباسعلی، 1395ش، طراحی و تبیین مدل ارزش های سازمانی مبتنی بر آموزه های نهج‌البلاغه. مدیریت سازمان های دولتی،5(۱)، 33-47.
    22. نصر اصفهانی، علی؛ حاجیان، طالب؛ کریمی، مهدی؛ رضوانی، سید مرتضی ، ۱۳۹۱ش، بررسی تحمل و مدارا در رهبری سازمان با تکیه بر دیدگاه نهج‌البلاغه، فصلنامه مدیریت اسلامی، ۲۰(۲)،113-130.