تنهایی و اقسام آن در آینه‌ی نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده‌ی الهیات دانشگاه شیراز

چکیده

«تنهایی» به معنای جداافتادگی و بی‏کسی، عمیق‏ترین و ریشه ‏ای ‏ترین احساسی است که در تجربه زیستی انسان‏ها وجود دارد و به اشکال مختلف از تولد تا مواجهه با مرگ با همه آدمیان همراه است. در مقاله­ی حاضر به بحث درباره­ی «تنهایی» و اقسام آن که از جمله مهمترین معضلات بشر امروز است، در آینه­ی نهج­ البلاغه پرداخته‏ ایم تا اقسام تنهایی مطلوب و نامطلوب را از نظر امام علی(ع) مورد واکاوی قراردهیم و جهت استخراج تعریف تنهایی و تقسیمات آن، به شیوه­ی کتابخانه ­ای و توصیفی تحلیلی، متن نهج­‌البلاغه را محور قرار گرفته است. از نظر امیرالمؤمنین(ع)، تنهایی گاهی سنجیده و از سر آگاهی است، گاه بر اثر باورها، نگرش­ها و شیوه­‌ی زندگی فرد است و گاه فراتر از وجوه مادی رفته و تا آگاهی از خویشتن و عدم غفلت از دورن خود ارتقاء می‏‌یابد. از نظر امام(ع) اقسامی از تنهایی نامطلوب و معلل­‌اند که برپایه گزینش و خواسته فرد نیست، و قسم دیگری که مطلوب و مدلل‎اند که فرد به صورت سنجیده با کناره‎گیری از مردم و با پیش‏گرفتن هدف­های اجتماعی و فردی خود آن را جستجو کرده و به پرورش روح و روان خویش می‎پردازد. در آخر نیز درمان برخی تنهایی­‌های اساسی از نظر امام علی(ع) از جمله انس با خدا، نیایش، کسب فضائل اخلاقی و دوری از رذائلی مانند عجب، کینه و دشمنی بررسی گردیده‎است.

کلیدواژه‌ها


  1.   

    منابع:

       . قرآن کریم

    1. ابن ابی ­الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، 1399ش، جلوه ­ی تاریخ در شرح نهج ­البلاغه، مترجم: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
    2.  1392ش، شرح نهج ­البلاغه ، مترجم: غلامرضا لایقی، تهران: نیستان.
    3. اسونسن، لارس، 1397ش، فلسفه­ ی تنهایی، مترجم: شادی نیک ­رفعت، تهران: نشر گمان.
    4. پاز، اکتاویو، 1381ش، دیالکتیک تنهایی، مترجم: خشایار دیهیمی، تهران: انتشارات لوح فکر.
    5. جرداق، جرج، 1351ش، امام علی علیه‌السلام صدای عدالت انسانیت، جلد ششم، علی علیه‌السلام و قومیت عربی، مترجم: احمد بهشتی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی فراهانی.
    6.  1344ش، علی علیه‌السلام و حقوق بشر، جلد اول، مترجم: سید هادی خسروشاهی، تهران: مؤسسه انتشارات فراهانی.
    7.  1348ش، امام علی علیه‌السلام  صدای عدالت انسانیت، جلد پنجم، علی علیه‌السلام  و حوادث عصر خود، مترجم: مصطفی زمانی، تهران: مؤسسه انتشارات فراهانی.
    8.  1379ش، علی علیه‌السلام منادی عدالت انسانیت، علی علیه‌السلام  و سقراط،ج 3، مترجم: سید هادی خسروشاهی، تهران: کلبه شروق/ سماط.
    9. جعفری، محمد تقی، 1376ش، ترجمه و تفسیر نهج ­البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    10. جوادی آملی، عبدالله، 1378ش، حکمت نظری و عملی در نهج ­البلاغه، قم: مرکز نشر اسراء.
    11. بشریه، حسین، 1378ش، تاریخ اندیشه­ های سیاسی در قرن بیستم، تهران: نشر نی.
    12. شهیدی، سید جعفر، 1387ش، ترجمه­ ی نهج ­البلاغه، چاپ بیست و هشتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    13.  1379 ش(الف)، علی از زبان علی یا زندگانی امیرمؤمنان علی علیه‌السلام ، چاپ هفدهم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    14.  1379 ش(ب). گزیده­ ای از سخنان امیرمؤمنان علی علیه‌السلام ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    15. سروش، عبدالکریم، 1388ش، شرح نامه­ ی امام علی به امام حسن علیهماالسلام ، دفتر نخست، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    16. شریعتی، علی، (بی­تا)، علی علیه‌السلام تنها است، بی­جا: بی­نا.
    17. معادیخواه، عبدالحمید، 1372ش، فرهنگ آفتاب، فرهنگ تفصیلی مفاهیم نهج ­البلاغه، تهران: نشر ذره.
    18. مکارم شیرازی، ناصر، 1385ش، با همکاری جمعی از فضلا و دانشمندان، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام شرح تازه و جامعی بر نهج ­البلاغه، تهران: درالکتب الإسلامیه.
    19. منتظری، حسینعلی، 1379ش، درس­هایی از نهج ­البلاغه، جلد 13، تهران: سرایی.
    20. نجابت شیرازی، حاج شیخ حسنعلی، 1398ش، کلمات قصار نهج ­البلاغه، شیراز: انتشارات حوزه علمیه شهید محمد حسین نجابت.
    21. یالوم، اروین دیوید، 1395ش، روان­درمانی اگزیستانسیال، چاپ هفتم، مترجم: سپیده حبیب، تهران: نشر نی.