واکاوی چیستی و چرایی صبر اجتماعی بر مبنای سیره و کلام امام علی (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره).

2 استادیار و عضو هیأت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه لرستان (نویسنده مسئول).

چکیده

صبر از جمله ملکات نفسانی است که در دین مبین اسلام، به جهت تأثیر بالا بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی انسان­ها، بسیار مورد تأکید واقع شده است. با وجود نقش انکار ناپذیر صبر در مراودات جمعی و نقش آن در بهبود وضعیت زندگی اجتماعی، آنچه که بیشتر از جانب محققین و خطبای اسلامی مورد تبیین علمی و فرهنگ سازی واقع شده جنبه فردی صبر است. علی رغم اهتمام تک بعدی به مقوله صبر، سیره و کلام بزرگان دین اسلام برای باورمندان و پویندگان سبک زندگی اسلامی مشحون از آموزه­‌هایی است که هر دو بعد این فضیلت را به غایت مورد تأکید و پرداخت قرار داده‌­اند؛ که از این میان، صبر اجتماعی در سیره و کلام امیرالمؤمنین علی(ع) ، به جهت پیشوایی و رهبری امت نوپای اسلام درآن شرایط و برهه خاص تاریخی، تجلی و فروغ بیشتری داشته است.براین اساس در پژوهش حاضر، سیره و کلام امیرالمؤمنینj به عنوان نمونه­ای برجسته از بزرگان دین، در راستای تبیین صبر اجتماعی و برشماری مصادیق آن، مورد نظر واقع شده و با بهره­‌گیری از روش توصیفی – استنباطی، پاسخ به این سوالات پی­جویی گردیده است: «صبر اجتماعی به چه معناست؟ غرض از آن، و مصادیق آن بر پایه­ی سیره و کلام امیرالمؤمنین(ع) چیست؟».نتایج تحقیق حاضر نشان ازآن دارد که صبر اجتماعی در سیره و کلام امام علی(ع)، را می­توان در دو مقوله صبوری در تعاملات اجتماعی و صبوری در چالش‌­های اجتماعی خلاصه کرد؛ که صبوری در تعاملات اجتماعی، دربرگیرنده سه عنوان صبر مشفقانه، صبر مصلحانه و صبر مدبرانه بوده و صبوری در چالش‌­های اجتماعی مشتمل بر صبر در برابر دشواری اقدامات اجتماعی، صبر در راه دستیابی به اهداف دور و بلند مدت، صبر در برابر مشکلات و محرومیت‌­­های اجتماع، صبر در برابر دسیسه‌­ها و فشارهای روانی می­‌باشد.
 

کلیدواژه‌ها


  1. منابع:

    قرآن کریم

    .نهج­ البلاغه، 1378، ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    1. ابن بابویه ، شیخ صدوق، محمدبن علی، 1382ش، الخصال، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    2. احمدی، حبیب الله، 1378ش، امام علی علیه‌السلام ، الگوی زندگی، قم: فاطیما.
    3. انصاریان، حسین، 1389ش، سیری در معارف اسلامی، جلد اول، قم: دارالعرفان.
    4. بابازاده، علی اکبر، 1372ش، آفتاب ولایت، تهران: بدر.
    5. پژوهشکده تحقیقات اسلامی، بی تا، جلوه­ای از حکومت علوی، تهران: نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران
    6. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، بی تا، غرر الحکم و درر الکلم، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
    7. جمعی از نویسندگان، 1387ش، دانشنامه امام علی علیه‌السلام ، ج9 و 11، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    8. جوادی آملی، عبدالله ، 1389ش (الف)، جامعه در قرآن، قم: مؤسسه اسراء.
    9. جوادی آملی، عبدالله ، 1389ش (ب)، سیره پیامبران در قرآن، ج6، قم: مؤسسه اسراء.
    10. حسینی خامنه ­ای، سیدعلی، 1390ش، انسان 250 ساله، قم: مؤسسه ایمان جهادی.
    11. حموی جوینی، ابراهیم بن محمد ، 1398ق، فَرائدُ السِّمْطَیْن فی فَضائل المُرْتَضی و البَتول و السِّبْطَیْن و الأئمّة مِن ذُرّیتهم، بیروت: مؤسسه المحمودی.
    12. خمینی، سید روح ­الله، 1382ش، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    13. راغب اصفهانی، ابوالقاسم، 1372ش، مفردات الفاظ قرآن، ج2، به کوشش سیدغلامرضا خسروی حسینی، طهران: مکتبة المرتضوی.
    14. سیدعلوی، ابراهیم، 1390ش، تاریخ توصیفی تحلیلی صدراسلام، قم: دفتر نشر معارف.
    15. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر ، 1404ق، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    16. صادقی واعظ، علیرضا، 1391ش، صبر علی علیه‌السلام  نجات اسلام، قم: کتاب سعدی.
    17. طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1374ش، تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    18. طبرسى، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج‏4، طهران: انتشارات ناصرخسرو.
    19. طبرسی، علی بن الحسن ، 1965م، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، ج1، نجف اشرف: مکتبة الحیدریه.
    20. غضنفری، علی، 1393ش، جکومت اسلامی در نهج البلاغه، قم: نیلوفرانه.
    21. قرائتی، محسن، ، 1383ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن.
    22. قطبی، محمود، 1396ش، صبر و استقامت در نهج ­البلاغه، قم: انتشارات احمدیه.
    23. قمی، عباس بن محمدرضا، 1384ش، مفاتیح ­الجنان، قم: آیین دانش.
    24. کلینى، محمد بن یعقوب، 1377ش، کافی، ج2، تهران: گلگشت
    25. کراجکی، محمد بن علی ، ١٣٦٩ش، کنز الفوائد، قم: مکتبة المصطفوی.
    26. مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، 1403ق، بحارالانوار، ج41 و 68، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    27. مطهری، مرتضی، 1389ش، آشنایی با قرآن، ج 14، تهران: صدرا.
    28. مفید، محمدبن محمد، 1413ق، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
    29. مکارم شیرازى، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه‏، تهران‏: دارالکتب الإسلامی.
    30. منقری، نصربن مزاحم، 1404ش، وقعه صفین، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.

    مقاله

    1. ربانی، رسول و ارزانی، حبیب الله ، 1394ش، تبیین و تحلیل روایی فضیلت اخلاقی صبر در نهج ­البلاغه، مجله اخلاق، دوره 11، شماره 39، صص 37-65.
    2. نوروزی، رضا علی؛ رمضانی، فاطمه، یاوری، احسان، 1395ش، صبر اجتماعی در قرآن کریم، پژوهش­های اجتماعی اسلامی، دوره22، شماره 110، صص 159-174.