واکاوی رویکرد اجتماعی شیخ محمدجواد مغنیه در شرح «فی ظلال نهج البلاغه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، مربی و مدرس حوزه.

2 . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی

چکیده

حلّ مسائل و مشکلات اجتماعی عصر حاضر، یکی از دغدغه‌های مهم اندیشمندان دینی به شمار می‌‌آید. در این میان، شیخ محمدجواد مغنیه از نویسندگان نواندیش لبنانی است که با رویکرد اجتماعی، شرح «فی ظلال نهج­ البلاغه» را با زبانی ساده و مختصر برای بهبود مسائل اجتماعی عموم مردم به نگارش درآورد. او در این شرح، سعی کرده است که کلام حضرت علی علیه السلام، را با مسائل عصر جامعه خود تطبیق دهد و راه حل‌هایی برای مشکلات جامعه به دست آورد. براین اساس، در این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی، برای تبیین رویکرد اجتماعی مرحوم مغنیه در «فی ظلال نهج البلاغه» تمام مباحث ذیل کلام حضرت علی علیه السلام مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است.
 در این پژوهش مشخص گردید؛ اگر چه مرحوم مغنیه به صراحت، بحث اصالت فطری بودن اجتماع را بیان نکرده است؛ امّا اجتماعی زیستن را امری فطری می‌داند. او مصلحت فرد و جامعه را کامل‏ کننده یکدیگر می‌داند و معتقد است رفتار فرد بر رفتار اجتماع و بالعکس تأثیر دارد و اصلاح فرد باعث اصلاح جامعه و بالعکس می‌شود. از نگاه ایشان مهم‌ترین مفاهیم اجتماعی؛ ویژگی‌های رهبر جامعه و همچنین ویژگی‌های اندیشمندان دین است. او در این بحث ستمگران معاصر را معرفی کرده و راهکارهای مبارزه با آنها را تبیین نموده است.

کلیدواژه‌ها


  1. . قرآن کریم

    . نهج البلاغه، 1432ق، چاپ اول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.

    . نهج البلاغه، 1397ق، سید رضی،  ترجمه: محمد جعفر امامی و محمد رضا آشتیانی زیر نظر آیت الله ناصر مکارم شیرازی، چاپ اول، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب علیه السلام.  

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
    2. احمدی، مهدی، بی تا، الشیخ محمد جواد مغنیه، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیه.
    3. آرون، ریمون، 1396ش، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، ترجمه: باقر پرهام، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    4. آمدی، عبدالواحد بن محمد، بی‌تا، غررالحکم و دُررالکلم، مجموعه کلمات قصار حضرت علی علیه السلام ترجمه: محمدعلی انصاری، قم: مؤسسه صحافی خلیج فارس.
    5. ایازی، محمد علی، 1414ق، المفسرون حیاتهم و منهجهم، چاپ اول، طهران: وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی.
    6. بابایی، علی اکبر 1392ش، مکاتب تفسیری، چاپ پنجم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    7. دهخدا، علی اکبر، 1338ش، لغت نامه، زیر نظر محمد معین، تهران: چاپ سیروس.
    8. ذهبی، محمدحسین،1961م، التفسیر و المفسرون، چاپ اول، القاهره: دارالکتب الحدیثه.
    9. رضائى اصفهانى، محمد علی، 1382ش، منطق تفسیرقرآن2، درسنامه روش­ها و گرایش­هاى تفسیرى قرآن‏، چاپ اوّل، قم: مرکز علوم اسلامى.
    10. رضایی اصفهانی، محمد علی، 1398ش، منطق تفسیر قرآن1، مبانی و قواعد تفسیر قرآن، چاپ ششم، قم: نشر المصطفی.
    11. ساروخانی، باقر، بی‌تا، روش های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    12. طباطبایى، سیدمحمدحسین، 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    13. علوى مهر، حسین،1381ش، روشها و گرایشهاى تفسیرى، چاپ اوّل‏، قم: نشر اسوه‏‏.
    14. کسار، جواد علی، 1420ق، محمد جواد مغنیه حیاته و منهجه فی التفسیر، چاپ اول، قم: نشردار الصادقین.
    15. گیدنز، آنتونی،1387ش، جامعه شناسی، با همکاری کارن بردسال، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
    16. محرقی، علی، 1376ق، محمد جواد مغنیه سیرته و عطاؤه، چاپ اول، بحرین: مکتبۀ فخراوی، دارالبحار.
    17. مغنیه، محمد جواد،1425ق، تجارب محمدجواد مغنیه، چاپ اول، قم: انوارالهدی.
    18.  1424ق، التفسیر الکاشف، چاپ اول، قم: دار الکتاب الإسلامی.
    19.  1378ش، ترجمه تفسیر کاشف،ترجمه: موسی دانش، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
    20.  1972 م، فی ظلال نهج البلاغة، چاپ اول، بیروت: دار العلم للملایین.
    21. 1387ش، در سایه سار نهج البلاغه، ترجمه: حسن بستان و سایر همکاران، چاپ اول، قم: دار الکتاب الإسلامی.
    22. ،1387ش، فلسفه الاخلاق فی الاسلام، چاپ اول، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    23.  ،1414ق، عقلیات اسلامیه، چاپ اول، بیروت: موسسة عزالدین.
    24.  ،1428ق، تفسیر المبین، چاپ اول، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    25. مطهری، مرتضی،،1384ش، جامعه و تاریخ، چاپ بیست و یکم ،تهران: انتشارات صدرا.
    26. مؤدب‏، سید رضا،1380ش، روشهاى تفسیر قرآن‏، چاپ اول، قم: نشر اشراق.
    27. ،1393ش، مبانی تفسیر قرآن، چاپ سوم، قم: انتشارات دانشگاه قم

    مقالات

    1. بهرامیان، مسعود،‌ ویسی، محمود و قنبری، بخشعلی، 1399ش، «ویژگی‌های عالم از نگاه امام علی علیه السلام، پژوهشنامه‌ی نهج البلاغه، سال هشتم، شماره‌ی، 30.