اثرپذیری اشعار صائب از نهج‌البلاغه حضرت علی علیه ‎السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی.

چکیده

تاکنون پژوهش­‌های زیادی در زمینه تأثیر نهج­‌البلاغه بر اشعار شاعران انجام شده است. در این میان، در مورد شاعران دورۀ صفویه پژوهشی جامع مشاهده نمی‎شود. شاید یکی از دلایل آن این باشد که شاعران دوره صفویه بیشتر به صورت بینامتنی از سخنان علی علیه السلام بهره برده‎اند. در این مقاله، آثار صائب تبریزی یکی از شاعران معروف دورۀ صفویه بررسی شد تا مشخص شود که صائب تا چه حد از کلمات امیرالمؤمنین علی علیه السلام به صورت مستقیم یا بینامتنی تأثیر گرفته ‎است. به این منظور، با مطالعه کامل دیوان صائب و نهج­‌البلاغه و با موضوعی­ کردن اشعار وی، بررسی متأثر بودن آن­ها از نهج­‌البلاغه انجام شد. نتیجه این بررسی بنا بر موضوعات مشخصی که مورد نظر بود،  نشان داد که 80 غزل صائب را می­توان متأثر از سخنان علی علیه السلام دانست. موضوعات موردبررسی شامل شناخت خداوند، علم، انسان، عفو خدا، صبر، نعمت، رزق، قناعت، حسد، ریا و دنیا است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. منابع

    .قرآن کریم

    نهج البلاغه، 1326 ش، ترجمه و شرح نهج­ البلاغه، سید علی نقی فیض­ الاسلام،  تهران: آذربادگان.

    1. آمدی، عبدالواحد، 1337 ش، غررالحکم و دررالکلم، مترجم: محمدعلی، انصاری، قم: دارالکتاب.
    2. ابن ابی الحدید، عبدالحمیدبن هبة الله ، 1373 ق، شرح نهج­ البلاغه، جلد 11-12. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
    3. جعفری، سیدمحمدمهدی، 1380 ش، آموزش نهج­ البلاغه. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    4. صائب تبریزی، محمد علی، 1398، دیوان، جلد 1، به اهتمام: منصور جهانگیر، چاپ نهم، تهران: انتشارات نگاه.
    5. خضری، علی، 1394 ش، همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
    6. دشتی، محمد و محمدی، سید کاظم، 1380 ش، المعجم­ المفهرس لالفاظ نهج­ البلاغه. قم: انتشارات مشهور.
    7. راثی، محسن، 1383 ش، تأثیر نهج­ البلاغه و کلام امام امیر المؤمنین علی علیه السلام در شعر فارسی، چاپ اول. تهران: انتشارات امیر‎کبیر.
    8. صفا، ذبیح‌الله، 1399 ش، تاریخ ادبیات در ایران، جلد ۵. تهران: انتشارات فردوس.
    9. مکاریک، ایرناریما، 1398 ش، دانشنامه نظریه­‌های ادبی، مترجمان: محمد، نبوی، مهران، مهاجر، چاپ ششم. تهران: آگه.
    10. نامور مطلق، بهمن، 1394 ش، درآمدی بر بینامتنیت نظریه‎ها و کاربردها، چاپ دوم (ویرایش دوم). تهران: انتشارات سخن.

    مقالات

    1. پورهادی، آتنا، 1391 ش، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نهج­‌البلاغه و ادبیات، جلد 3. قم: نشراء.
    2. جعفری، سیدمحمدمهدی، 1384 ش، تأثیر نهج­‌البلاغه برادب فارسی. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، (42)22، 1-18.
    3. حجت، محمد، 1390 ش، نمود آموزه های عرفانی در اشعار بیدل دهلوی، زبان و ادب فارسی، 3(9)، 47-76.
    4. حسینی‎اجدادنیاکی، سیداسماعیل؛ رخشنده‎نیا، سیده اکرم؛ بانگ‎آور، سودابه، 1391 ش، چکیده مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نهج­‌البلاغه و ادبیات. قم: نشراء.
    5. خورانی، بهزاد؛ شریفی، غلام­حسین، 1389 ش،صائب تبریزی و هنجارهای اخلاقی: بازنمایی اخلاق در عصر صفویه. اخلاق، 22، 25-50.
    6. ساحلی زادگان، آسیه، 1397 ش، بررسی تطبیقی تأثیر نهج­‌البلاغه بر اشعار شاعران ایرانی و استاد شهریار، فصلنامه اورمزد، 44، 4-25.
    7. مختاری، قاسم؛ محبی، سحر، 1393 ش، بینامتنی قرآن و نهج­‌البلاغه در اشعار خیام نیشابوری و ابوالعلاء معرّی، پژوهش­‌های ادبی- قرآنی، 2(1)، 63-80.
    8. مهدوی، معصومه، 1391 ش، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نهج­‌البلاغه و ادبیات، جلد 4. قم: نشراء.
    9. همتی‎اویلق، خدیجه؛ محمدی، احمد، 1391 ش، چکیده مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نهج­‌البلاغه و ادبیات. قم: نشراء.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار