مفهوم‌شناسی «إعانة» در روایات با تأکید بر نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد(نویسنده مسئول)

2 استادیار، عضو هیات علمی دانشگاه قران و حدیث

چکیده

متن نهج‌البلاغه مانند هر متن حدیثی دیگر احتمال نقل معنا دارد. یکی از راه‌هایی که می‌توان به اصالت لفظ در نهج‌البلاغه پی‌برد کشف نظام معنایی الفاظ است. برای نمونه اعانه با هفت واژه دیگر هم معناست. برای دلالت‌یابی معنایی این واژه می‌توان از بررسی مترادفات همان واژه استفاده کرد. پرداختن به ظرایف و تفاوت معانی واژگان بر عهده دانش «فروق‌اللغه» است، این دانش، معنای دقیق‌تر و زوایای پنهان دلالی بیشتری را از واژگان ارائه می‌دهد. این پژوهش به بررسی «درخواست کمک» حضرت علی علیه السلام و دیگر معصومین علیهم السلام در ساختار «إعانة» و چرایی گزینش آن از بین مترادفات و تفاوت آن با دیگر مترادفات پرداخته و به روش تحلیلی-کتابخانه‌ای مبتنی است. برای این پژوهش از قرآن، نهج‌البلاغه، معاجم و... بهره گرفته شده‌است. دلالت این ساختار، امداد پی‌درپی و حمایت مستمر تا رسیدن کمک‌شونده به هدف خود می‌باشد. این در ‌حالی ‌است که مترادفات آن چنین دلالتی را نرسانده و هر یک به زاویه‌ای خاص از مفهوم یاری و کمک دلالت می‌کردند و با مفهوم اصلی «إعانة» تفاوت‌هایی از زوایای گوناگون داشتند.

کلیدواژه‌ها


منابع
قرآن کریم.
نهج البلاغه، 1382ش،شریف رضی، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، چاپ: سوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی و بنیاد نهج البلاغه.
نهج البلاغه، 1414ق، شریف رضی، تصحیح: صبحی صالح، چاپ اول، قم: دارالهجرة.
1. إبن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، 1377ق، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح: محمد أبوالفضل إبراهیم، چاپ دوم، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
2. إبن درید، محمد بن حسن، 1988م، ‏جمهرة اللغة، جلد اول، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
3. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمّد بن علی، 1379 ق، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، جلد سوم،چاپ اول، قم: مکتبةالعلامة.
4. إبن فارس، أحمد بن فارس، 1404ق، معجم المقاییس اللغة، تصحیح: عبدالسلام محمد هارون، مجلدات 3، 4 و 6 ، چاپ اول، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
5. إبن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، مجلدات 1، 7، 10، 11 و 15 ، چاپ سوم، بیروت: دار الصادر.
6. إبن میثم بحرانی، میثم بن على بن میثم، 1362ش، شرح ‏نهج ‏البلاغة، چاپ دوم، قم،: مکتبة نشر الکتاب.
7. أزهرى، محمد بن أحمد، 1421ق، تهذیب اللغة، جلد هفتم، جاپ اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
8. إسکافی، محمد بن همام بن سهیل،  1404ق، التمحیص، چاپ اول، قم: مدرسة الإمام المهدى عج الله تعالی فرجه الشریف.
9. بخاری، محمد بن إسماعیل جعفی، 1410ق، الجامع الصحیح المسند، چاپ دوم، مصر: لجنة الکتب السنة.
10. بهجت العطار، قیس، 1431ق، نهج البلاغه و هو ما اختاره الشریف الرضی من کلام سیدنا و مولانا أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب علیه السلام، چاپ اول، قم : الرافد للمطبوعات. 
11. جعفری ، محمد تقی، 1376ش، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، چاپ هفتم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
12. جعفری، سید محمدمهدی، 1380ش، پرتویی از نهج‌البلاغه، جلدهای دوم و چهارم، چاپ سوم، تهران: سازمان چاپ و انتشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
13. خوئی، حبیب الله، 1368ش، منهاج ‏البراعةفی ‏شرح ‏نهج البلاغة، چاپ چهارم، تصحیح: سید إبراهیم ‏میانجى‏، طهران: مکتبةالاسلامیة.
14. دلشاد تهرانی، مصطفی، 1396ش، پارسایی و زمامداری، چاپ اول، تهران: دریا.
15. راغب إصفهانى، حسین بن محمد ، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن‏، چاپ اول، بیروت: دارالقلم.
16. زبیدى، محمد بن محمد، 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، تصحیح: محمد شیری، جلدهای 10و 20، بیروت: دار الفکر.
17. زمخشرى، محمود بن عمر، 1979م، أساس البلاغة، چاپ اول، بیروت: دار صادر.
18. صاحب، إسماعیل بن عباد، 1414ق، المحیط فی اللغة، تصحیح: محمد حسن آل یاسین، جلدهای 4 و9 ، چاپ اول، بیروت: عالم الکتب.
19. صدوق، محمد بن على بن بابویه، 1362ش، الخصال، تصحیح: علی أکبر غفاری، جلد 2، قم: جامعة مدرسین.
20. طبری آملی، ابو جعفر محمد بن ابی القاسم محمد بن علی ، 1383ق، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى، چاپ دوم، نجف: مکتبة الحیدریة.
21. طوسى، محمد بن حسن، 1411ق، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، جلد دوم، چاپ اول، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
22. عسکرى، حسن بن عبدالله، 1400ق، الفروق فی اللغة، چاپ اول، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
23. فراهیدی، خلیل بن أحمد، 1409ق، کتاب العین، مجلدات: 2، 4، 5، 7، 8 و 9 ، چاپ دوم، قم: دارالهجرة.
24. فیروز آبادى، محمد بن یعقوب، 1415ق، القاموس المحیط، جلد اول،چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة. 
25. کلینى، محمد بن یعقوب، 1429ق، الکافی، تصحیح: دارالحدیث، جلد اول و سوم،چاپ چهارم، قم: دارالحدیث.
26. لیثى واسطى، على بن محمد، 1376ش، عیون الحکم و المواعظ، تصحیح: حسین حسنی بیرجندی،چاپ اول، قم: دارالحدیث.
27. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام، جلد 31 و 33 ، چاپ دوم،بیروت: دار احیاء التراث العربی.
28. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 1404ق، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول علیهم السلام، تصحیح: سید هاشم رسولی محلاتی، جلد نهم،  چاپ دوم،طهران: دار الکتب الإسلامیة.
29. مصطفوی، حسن، 1430ق، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، جلو 5 و 9 ، چاپ سوم، طهران: وزارت الثقافه والارشاد الاسلامی.
30. مفید، محمد بن محمد، 1413ق، المقنعة، چاپ اول، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید رحمه الله‏.
31. مکارم شیرازى، ناصر، 1375 ش ، پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام، چاپ اول،تهران: دارالکتب الاسلامیه.
32. مکارم شیرازى، ناصر، 1375 ش، تفسیر نمونه، جلدهای دوم و پانزدهم ، چاپ اول، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
33. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن واضح، 1382ش، تاریخ یعقوبی، ترجمه: محمد ابراهیم آیتی، چاپ نهم، تهران: نشر علمی و فرهنگی.