گونه شناسی تحلیلی جری و تطبیق در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهیدباهنر کرمان.

چکیده

یکی از مهم‌ترین رموز جاودانگی قرآن، تطبیق و سرایت‌دادن مفاد آیات بر مصادیق جدید در گذر زمان است؛ از این عمل، تحت عنوان قاعده جری و تطبیق یاد می‌شود. امیرمؤمنان علیه السلام در خطبه‌ها و نامه‌های خویش، قاعده یادشده را به کار بسته است؛ اما تاکنون مواردی که آن حضرت در نهج‌البلاغه به جری و تطبیق مفاد آیات بر مصادیق جدید در بستر زمان پرداخته، استخراج و تحلیل نشده است؛ بنابراین انجام این فعالیت پژوهشی اهمیت و ضرورت می‌یابد. در این پژوهش ابتدا انواع جری و تطبیق در روایات بررسی و تحلیل گردیده است. سپس به بررسی و تحلیل موارد جری و تطبیق در نهج‌البلاغه پرداخته شده و نوع جری و تطبیق آنها تعیین گردیده است. نتیجه تحقیق آن شد که سه گونه جری و تطبیق در نهج‌البلاغه وجود دارد که عبارتند از: مصداق باطنی آیه در گذر زمان، مصداق  اطلاق یا عموم آیه در گذر زمان و مصداق اتمّ  اطلاق یا عموم آیه در گذر زمان. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


   منابع
. قرآن کریم
. نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، شریف رضی، محمدبن‌حسین، تحقیق: صبحی صالح، قم: هجرت.
1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، ۱۴۰۸ق، لسان العرب، بیروت:دار احیاء التراث.
2. بحرانى، سیدهاشم‌بن‌سلیمان‏، ۱۴۱۵ق، البرهان فی تفسیرالقرآن‏، قم: مؤسسه بعثه‏.
3. برقی، احمدبن‌محمدبن‌خالد، ۱۳۷۱ق، المحاسن‏، قم: دار الکتب‌الإسلامیة.
4. جوادی آملی، عبدالله، ۱۳۷۸ش، تفسیر تسنیم، قم: نشر اسراء.
5. جوهری، اسماعیل بن حماد، ۱۴۰۷ق، الصحاح، بیروت: دار العلم.
6. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ۱۴۱۲ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم.
7. شاکر، محمد کاظم، ۱۳۷۶ش، روش‌های تأویل قرآن، قم: بوستان کتاب.
8. صفار، محمد بن ‌حسن، ۱۴۰۴ق‏، بصائر الدرجات، ‏قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی ‌النجفی.
9. طباطبایی، سیدمحمد حسین ، ۱۳۵۳، قرآن در اسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
10. طباطبایی، سیدمحمد حسین، ۱۳۹۰ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
11. طریحی، فخرالدین، ۱۳۷۵ش، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
12. عیاشى، محمد بن ‌مسعود، ۱۳۸۰ق، تفسیر العیاشی‏، تهران: مکتبة العلمیة ‌الاسلامیة.
13. فراهیدی، خلیل بن احمد، ۱۴۱۰ق، العین، قم: انتشارات هجرت.
14. فیض‌کاشانى، محمدمحسن ‌بن ‌شاه‌مرتضى، ۱۴۱۵ق، تفسیر الصافی، تهران: مکتبه الصدر‏.
15. قمى، على‌ بن ‌ابراهیم‏، ۱۳۶۳ش، تفسیر القمی‏، قم: دارالکتاب‏.
16. کلینى، محمد بن‌ یعقوب‏، ۱۴۲۹ق، الکافی، قم: دار الحدیث.
17. مجلسى، محمدباقر بن‌ محمدتقى‏، ۱۴۰۳ق، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء ‌التراث ‌العربی‏.
18. مصطفوی، حسن، ۱۳۶۰ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
19. مکارم شیرازى، ناصر، ۱۳۷۱ش، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب ‌الإسلامیة.
20. نصیری، علی ، ۱۳۸۵ش، رابطه متقابل کتاب و سنت، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه دینی.
21. نفیسی، شادی، ۱۳۸۴ش، علامه طباطبایی و حدیث، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22. هاشمی نشلجی، علی، ۱۳۹۸ش، معیارهای جری و تطبیق از نگاه علامه طباطبایی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
23. مقالات
24. راد، علی و مؤمن‌نژاد، ابوالحسن، ۱۳۹۶ش، «مبانی ادبی و زبان شناختی جری و تطبیق در تفسیر قرآن»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره ۳۳.
25. رضایی اصفهانی، محمد علی، ۱۳۸۶ش، «تجلی جاودانگی قرآن در قاعده جری و تطبیق»، فصلنامه اندیشه دینی، شماره ۲۵.
26. رضایی کرمانی، محمد علی، ۱۳۹۵ش، «روش های به کارگیری قاعده جری و تطبیق در حوزه فهم قرآن»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، شماره ۸۰.
27. سلیمی زارع، مصطفی، ۱۳۹۲ش، «جایگاه روایات جری و تطبیق در فرایند تفسیر قرآن»، فصلنامه پژوهش های قرآنی، شماره ۷۳.
28. لک‌زایی، صغری و قاسم‌نژاد، زهرا، ۱۳۹۴ش، «جری و تطبیق در احادیث امام رضا علیه السلام»، مجله بینات، شماره ۸۶ و ۸۷.
29. مسعودی صدر، هدیه، ۱۳۹۷، «کاربرد جری و تطبیق در تفسیر قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره ۳۴.
30. نصیری، علی، ۱۳۷۵، «جری و تطبیق در المیزان»، مجله علوم و معارف قرآنی، شماره ۲.
31. نفیسی، شادی، ۱۳۹۲ش، «مبانی جری و تطبیق از دیدگاه علامه طباطبایی»، مجله قرآن‌شناخت، شماره ۱۲.
32. نورایی، محسن، ۱۳۹۰ش، «بررسی قاعده تفسیری جری و تطبیق با تأکید بر به کارگیری آن در سیره معصومان علیهم السلام»، مجله آموزه های قرآنی، شماره ۱۴.
33. یزدان‌پناه، یدالله، ۱۳۹۱ش، «جری و تطبیق، روش ها و مبانی آن»، مجله حکمت عرفانی، شماره ۴.