تبیین نقش و کارکرد ساخت‌واژه‌ها در ترجمه خطبه‌های نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

2 دانش‌آموختۀ دکتری دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان.

چکیده

اگر ترجمه و برداشت معنا از متن را به مثابه فرآیندی سلسله­وار در نظر گرفته شود، شناخت و تحلیل معنای واژگانی متن به­عنوان گام نخست در این حوزه شناخته می­شود. در این مرحله، متناسب با نوع و غنای امکانات زبانی، تغییر و تحولاتی که در ساختار واژگان به وقوع می­پیوندد، بر پویایی و در عین­حال کارایی زبان صحّه می­گذارد. این تغییرات ساختاری موجود در بین واژگان یک زبان، نویدبخش تولید معانی متنوعی است که افزون بر اینکه در رشد زبان تأثیر مثبت می­گذارد، راهگشای چالش­های پرشماری است که صاحبان یک زبان در فرآیند بیان تأملات و افکار خود با آن مواجه هستند. در این میان، شناخت تأثیر تغییرات ساختاری واژگان بر دامنۀ معنایی آن و در نتیجه فهم معنای دقیق متن، مسئله­ای است که از ضروریات فن ترجمه به­شمار می­رود. در این جستار تلاش شده تا با واکاوی برخی از مؤلفه­های ساختاری واژگان خطبه­های نهج­البلاغه به تغییرات معنایی حاصل از این مولفه‌ها پرداخته شود. تحلیل پنج ترجمه فارسی از این خطبه­ها، حاکی از آن است که در برخی موارد، به دلیل نادیده­ گرفتن چنین تغییراتی از سوی مترجمان، شاهد برابرنهادهای غیردقیق و نادرست در ترجمه­های نهج­البلاغه هستیم.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

ـ قرآن کریم.
ـ ابن ابی الحدید، عزالدین أبوحامد، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1337.
ـ ابن حاجب، جمال الدین ابوعمرو عثمان، الشافیة، بیروت، عالم الکتب، 1984 م.
ـ ابن عقیل، عبدالله بن عبدالرحمن، شرح ابن عقیل بر الفیه محمد بن عبدالله بن مالک، ترجمه سید حمید طبیبیان، تهران، امیرکبیر، 1390.
ـ ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، قم، ادب الحوزه، الطبعة الثانیة، 1363.
ـ ابن هشام، جمال الدین، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قم، مکتبة آیة الله مرعشی نجفی، 1405 ق.
ـ آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، تهران، نی، چاپ دوازدهم‌، 1389.
ـ بحرانی، میثم بن علی، شرح نهج‌البلاغه، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، 1375.
ـ بیکر، مونا، به عبارت دیگر، ترجمه علی بهرامی، تهران، نشر مرکز، 1393.
ـ‌ جعفری، محمدتقی، شرح و ترجمه نهج‌البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1358.
ـ حسن، عباس، النحو الوافی، قاهرة، دار المعارف، الطبعة الرابعة، 1997 م.
ـ‌ دشتی، محمد، ترجمه نهج‌البلاغه، قم، مشرقین، 1379.
ـ سامرایی، فاضل صالح، معانی النحو، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 2007 م.
ـ سیوطی، عبدالرحمن، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، 1386.
ـ شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران، علمی و فرهنگی، 1373.
ـ شیخ رضی، محمد بن حسن استرآبادی، شرح الکافیة فی النحو، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1395 ق.
ـ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، بی‌جا، بی‌تا.
ـ فقیهی، علی‌اصغر، ترجمه نهج‌البلاغه، تهران، مشرقین، 1381.
ـ فیض الاسلام، سید علی‌نقی، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، تهران، بی‌نا، 1331.
ـ معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه، 1369.
ـ مغنیه، محمدجواد، فی ظلال نهج‌البلاغه، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ سوم، 1358.
ـ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام ؛ شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، قم، مدرسه امام علی ‌ابن‌أبی‌طالب علیه‌السلام ، 1390.
ـ موسوی، سید عباس، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، دار الرسول الأکرم صلی‌الله علیه و آله ، 1376.
ـ هاشمی خویی و دیگران، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم، 1358.