تحلیلی بر سازوکارهای عملی اقتصاد مقاومتی در نهج البلاغه با تکیه بر وظایف دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه اصفهان

2 مدرس حوزه علمیه خواهران آران و بیدگل و دانشگاه پیام نور.

چکیده

اقتصاد مقاومتی آرمان ملی و شعاری فراگیر است که نخستین بار توسط مقام معظم رهبری مطرح گردید. با توجه به وجود فشار اقتصادی و اعمال تحریم بر کشور، زمان آن فرارسیده که این آرمان از مرحله شعار بیرون رفته و جامه اقدام و عمل به تن کند. اجرایی شدن این آرمان نیازمند همکاری «همه افراد جامعه است. ارائه راهکارهای عملی و اجرایی در این راستا، کمک مناسبی برای محقق شدن این شعار ملی است. یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین راهکارها شناخت وظایف دولت در جهت تحقق این آرمان است. در این مقاله وظایف عملی دولت از دیدگاه امیرمؤمنان(ع) در نهج‌البلاغه برشمرده می‌شود. از بررسی مجموع خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه می‌توان این‌گونه استنباط نمود که مهم‌ترین وظایف عملی دولت شامل: اجرای عدالت اقتصادی، حمایت از فعالان اقتصادی، ایجاد امنیت اقتصادی، ایجاد رفاه معیشتی و اقتصادی برای عموم مردم و بازیابی جایگاه زهد در ساختار اقتصاد است.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

الف) کتاب‌ها
ـ قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
ـ نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، تصحیح صبحی صالح، ترجمه محمد دشتی، قم، صفحه نگار.
ـ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، 1404 ق، شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج 7، قم، مکتبة آیة الله مرعشی النجفی.
ـ ابن‌بابویه، محمد بن علی، 1413 ق، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ـ ابن‌شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، 1379، مناقب آل ابی‌طالب علیه‌السلام ، ج 2، قم، علامه.
ـ ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1414، لسان العرب، ج 3، بیروت، دار صادر.
ـ ‌پیغامی، عادل، 1394، درس‌گفتارهای اقتصاد مقاومتی.
ـ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، 1410 ق، غرر الحکم و درر الکلم، قم، دار الکتاب الإسلامی.
ـ ثقفی، ابراهیم بن محمد، بی‌تا، الغارات، ترجمه عبدالمحمد آیتی، بی‌جا، بی‌نا.
ـ حسینی، سیدرضا، 1380، دانشنامه امام علی علیه‌السلام ، ج 7، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412 ق، المفردات فی غریب القرآن، ج 1، دمشق و بیروت، دارالعلم و الدار الشامیة.
ـ طوسی، محمد بن حسن، 1407 ق، الخلاف، ج 4، 7 و 10، قم، موسسه نشر اسلامی.
ـ فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410 ق، کتاب العین، ج 4، قم، هجرت.
ـ فرهنگ، منوچهر، 1371، فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی، تهران، البرز.
ـ‌ فیض کاشانی، محمدمحسن، 1406 ق، الوافی، ج 2، اصفهان، کتابخانه امام أمیرالمؤمنین علی علیه‌السلام .
ـ کلینی، محمد بن یعقوب، 1407 ق، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، ج 5، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
ـ ماوردی، ابوالحسن، بی‌تا، الأحکام السلطانیة والولایات الدینیة، بی‌جا، بی‌نا.
ـ مصطفوی، حسن، 1360، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 4، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، 1382، تفسیر نمونه، برگزیده احمدعلی بابایی، ج 1، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
ـ منتظر ظهور، محمود، 1381، اقتصاد، خرد، کلان، تهران، دانشگاه تهران.
ـ نجفی، محمدحسن، 1981، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، ج 21 و 23 بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ـ نوری همدانی، حسین، 1386، بیت‌المال در نهج‌البلاغه، تهران، بنیاد نهج‌البلاغه.
ب) مقاله‌ها
ـ اسدی، علی، 1393، «نظام اقتصاد اسلامی الگویی کامل برای اقتصاد مقاومتی»، سیاست‌های راهبردی و کلان، ش 5، ص 39 ـ 25، تهران، کمیسیون نظارت دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام.
ـ جمالی، یعقوب و علی جابری، 1394، «اقتصاد مقاومتی از دیدگاه اسلام؛ مفهوم، اصول و سیاست‌ها»، معرفت، ش 213، ص 106 ـ 91، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ـ حیدری، منصور و سید محمدجواد قربی، 1395، «پژوهشی در معنا و مفهوم اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران»، سیاست دفاعی، ش 97، ص80 ـ 37، تهران، دانشگاه امام حسین علیه‌السلام .
ـ رضوی، مهسا و ندا، مهرزاد، 1392، «اقتصاد مقاومتی و ملزومات دستیابی به آن؛ رهیافت اصلاح الگوی مصرف»، همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی، دوره 1.
ـ سیف، اله مراد، 1391، «الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران (مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری)»، آفاق امنیت، ش 16، ص 22 ـ 5، تهران، دانشگاه امام حسین علیه‌السلام .
ـ سیفلو، سجاد، 1393، «مفهوم شناسی اقتصاد مقاومتی»، دو فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره10، ص173-151، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ـ عزیزی، سعید، 1390، «بررسی ارتباط بین مالیات اسلامی و مالیات جدید»، مجموعه مقالات سومین همایش مالیات‌های اسلامی، قم، دانشگاه مفید.
ـ عیسوی، محمود، 1391، مبانی نظری اقتصاد مقاومتی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ معلمی، مهدی، 1391، «مفهوم و اصول اقتصاد مقاومتی در آموزه‌های اقتصاد اسلامی»، اولین همایش ملی اقتصاد مقاومتی، مشهد، دانشگاه پیام نور خراسان رضوی.
ـ میلانی، جمیل، 1394، «اقتصاد مقاومتی و خودباوری ملی، فرصت‌ها و چالش‌های تحقق آن»، مجله اقتصادی، سال پانزدهم، شماره 7 و 8، ص22 ـ 5، تهران، معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی.
ـ وصالی، سعید و امیر محمدیان خراسانی، 1393، «رفاه از دیدگاه علی ابن‌ابیطالب علیه‌السلام  در نهج‌البلاغه»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش 20، ص 92 ـ 69، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.