چرایی برجستگی قتل عثمان و انتساب آن به امیرمؤمنان(ع) با تأکید بر نگاه نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه قم

2 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

پس از رحلت پیامبراکرم(ص) هدایت جامعه از مسیر اصلی خویش خارج شد و زمامدارانی یکی پس از دیگری زمام حکومت را با شیوه‌های مختلف در دست گرفتند. مردم در سال 35ق در برابر زمامدار وقت به علت نابسامانی‌های مختلف شورش نمودند. شورش بر عثمان و در نتیجه قتل وی ازجمله مناقشه‌های نامبارک پس از رحلت پیامبر خاتم(ص) است که بر اثر خودکامگی عثمان، نارضایتی مردم، بی‌تابی مخالفان و فتنه‌گری فرصت‌طلبان رخ داد. امیرمؤمنان(ع) در این مناقشه به میانجی‌گری میان عثمان و شورش‌کنندگان پرداخت، اما بدعهدی‌های عثمان و شتاب مخالفان و فتنه‌افروزی فتنه‌گران سبب قتل وی گردید. مردم به خلاف روش‌های انتخاب زمامداران پیشین، خود سراسیمه به سوی علی(ع) شتافتد و زمام حکومت را به دست ایشان سپاردند. نااهلان با انتساب قتل عثمان به امام علی(ع) شورش بزرگی را تدارک دیدند. این مقاله در صدد است تا به چرایی برجستگی این قتل و انتساب آن به حضرت علی(ع) پاسخ دهد. نتایج به‌دست آمده از این تحقیق بیانگر آن است که فرار از مجازات، ریاست‌طلبی، عدالت‌گریزی و کینه‌ورزی برخی شورشیان و فتنه‌گران سبب برجستگی این قتل و انتساب آن به امیر‌مؤمنان(ع) شده است.

کلیدواژه‌ها


منابع و مآخذ

ـ قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
ـ نهج‌البلاغه، گردآوری سید رضی، ترجمه محمد دشتی، قم، دار البشاره.
ـ ابن‌ابی‌الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، 1404 ق، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ـ ابن‌اثیر جزری، عز الدین، 1385 ق، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر.
ـ ابن‌اثیر جزری، عز الدین، 1409 ق، اسد الغابة، بیروت، دار الفکر.
ـ ابن‌اعثم کوفی، أبو محمد أحمد، 1411 ق، الفتوح، بیروت، دار الأضواء.
ـ ابن‌حیون، نعمان بن محمد مغربی، 1385، دعائم الاسلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام .
ـ ابن‌شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، 1379، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه.
ـ ابن‌عبد البر، یوسف بن عبد الله، 1412، الاستیعاب، بیروت، دار الجیل.
ـ ابومخنف کوفی، لوط بن یحیی، 1417، وقعة الطف، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ـ امینی نجفی، عبدالحسین، 1372، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
ـ بحرانی، میثم بن علی بن میثم، 1427، شرح نهج البلاغه، قم، انوار الهدی.
ـ بلاذری، أحمد بن یحیی، 1417، انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر.
ـ دینوری، أبو محمد عبدالله بن مسلم بن‌قتیبة، 1410 ق، الإمامة و السیاسة (تاریخ الخلفا)، بیروت، دار الأضواء.
ـ ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، 1413 ق، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت، دار الکتاب العربی.
ـ طبرسی، احمد بن علی، 1403 ق، الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی.
ـ طبری، محمد بن جریر، 1387، تاریخ الطبری (تاریخ الأمم و الملوک)، بیروت، دار التراث.
ـ  1415 ق، المسترشد فی إمامة علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام ، قم، کوشانپور.
ـ لیثی واسطی، علی بن محمد، 1376، عیون الحکم و المواعظ، قم، دار الحدیث.
ـ مجلسی، محمد باقر، 1403 ق، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیه‌السلام ، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ـ مدنی، ضامن بن شدقم، ق1420، وقعة الجمل، قم، نشر محمّد.
ـ مسکویه رازی، ابو علی، 1379، تجارت الامم، تهران، سروش.
ـ  1413 الف، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، قم، کنگره شیخ مفید.
ـ مفید، محمد بن محمد، 1413 ب، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید.
ـ منقری، نصر بن مزاحم، 1382، وقعة صفین، قاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة.
ـ هاشمی بصری، محمد بن سعد، 1410 ق، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ـ هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، 1400 ق، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تهران، مکتبة الإسلامیة.
ـ یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، بی‌تا، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.