تناسب عدالت وقدرت با تداومِ نظامِ سیاسی درکلام نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در دانشگاه شهید بهشتی

2 استاد علوم واندیشه سیاسی دانشکده علوم اقتصادی وسیاسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

 امتداد وحیات سیاسی، وابستگی ونسبت خاصی با کنشگران قدرت وعملکرد عادلانه ی  نظام سیاسی در زندگی اجتماعی دارد.هرگونه تسلط وتوزیع ناعادلانه ی قدرت در نظام سیاسی،می تواند مجالی برای لغزش در فضای خودکامگی وامکانی برای خشونت های سیاسی ایجاد کند. با توجه به این موضوع،چرخشِ یکجانبه ی قدرت، تمایل به فسادِسیاسی را تشدید کرده و قدرت سیاسی ناعادلانه می تواند بر زوال و عدمِ تداوم سیاسی عادلانه تأثیر بگذارد.اما از سوی دیگر، اگر قدرت سیاسی متمرکز،بصورت هوشمندانه به حالت تعدیل وبراساس عدالت میان ساختار وشبکه ی سیاسی جامعه تنظیم و بازپخش شود،با چنین توانمندسازی درحوزه ی قدرت،می توان هم برکارآمدی نظام سیاسی وهم برسلامتِ حیاتِ سیاسی جامعه افزود.براین اساس،تعدیل قوا وتنظیم قدرت در چرخه سیاسی، می تواند راهی برای کاهش خشونت های سیاسی و موضعگیری های افراد،علیه حاکمیت و بازیگران سیاسی در این حوزه باشد.دراین مقاله، با مطالعه ی گفتار ورفتارسیاسی امام علی علیه السلام درنهج البلاغه، درصدد فهم نسبت سه گانه مفاهیم: عدالت،قدرت ونظام سیاسی بوده و واین پژوهش تلاشی می‌کند تا با بررسی ارتباط این سه مفهوم،مسئله تداومِ نظامِ سیاسی را از طریق تنظیم رابطه ی عدالت وقدرت، موردبررسی قراردهد.ازدیدگاه نگارنده،امام علی علیه السلام ضمن تبیین نسبت عدالت وقدرت،تأثیرآنها را بر تداومِ نظامِ سیاسی توضیح داده،و از این طریق راهی برای برون رفت از خشونت واستبداد ِسیاسی و امکانی برای امتداد سیاسی عادلانه، دراندیشه ورفتارخود گشوده است.

کلیدواژه‌ها


  • فهرست منابع

    قرآن کریم

    نهج البلاغه

    • ابن اثیر،(1385هـ ق)،الکامل فی التاریخ،بیروت: لبنان،دار صادر
    • ابن شهرآشوب،(1376ق)،مناقب آل ابی طالب، عراق ،حیدریه،نجف اشرف،و ایران ،قم،مصطفوی
    • ابن اعثم کوفی،ابو محمد احمد،(1398هـ ق)،الفتوح، هند،دارالاضواء
    • ابن المغازلی)1394هـ ق)،مناقب الامام علی ابن ابی طالب علیه‌السلام ،ایران،تهران،
    • ابو النصر، عمر،(1956م)،الخوارج فی الاسلام،بیروت
    • ابی یعقوب،احمد(1385هـ ق)،تاریخ یعقوبی،بیروت: دار صادر،بی تا
    • العقاد،عباس محمود(1353)،شخصیت حضرت علی علیه‌السلام ،تهران،انتشارات ماه نو،
    • بغدادی، خطیب(1422ق)،تاریخ بغدادی،دارالکتاب العربی،بیروت،لبنان
    • پالمر،ریچارد(1390)،علم هرمنوتیک،ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی،تهران،انتشارات هرمس
    • جرداق،جرج(1970م)،الامام علی  علیه‌السلام صوت العداله الانسانیه،بیروت:دارمکتبه الحیاه
    • حنبلی،ابن کثیر(1966)،البدایه والنهایه،بیروت:لبنان،مکتبه المعارف
    • حموی،یاقوت(1388هـ ق) ،معجم البلدان،بیروت:لبنان،دار صادر
    • حاکم نیشابوری(1422ق)،المستدرک علی الصحیحین،بیروت:دارالفکر
    • دنیوری،ابن قتیبه(1388هـ ق)،الامامه والسیاسه،مصر،دارالاضواء
    • شیخ مفید،ابوعبدالله محمدبن محمدبن نعمان(1413هـ)،الجمل،عراق:مطبعه حیدریه،نجف اشرف ،ودفتر تبلیغات اسلامی،ایران،قم
    • شهیدی،جعفر(1379)،علی از زبان علی یا زندگانی امیرمؤمنان علی علیه‌السلام ، تهران،دفتر نشر فرهنگ اسلامی
    • شمس الدین،محمد مهدی(1364)،جنگ وصلح از دیدگاه امام علی علیه‌السلام ،بنیاد نهج البلاغه ونشر روشنگر،
    • صدر،حسن(1379)،سیاست امیرالمؤمنین علیه‌السلام ،تهران،بنیاد نهج البلاغه
    • طبری،محمدبن حریر(1375)،تاریخ طبری،ترجمه ابوالقاسم پاینده،تهران،انتشارات اساطیر
    • (1967م)،تاریخ الامم والملوک،تحقیق،محمدابوالفضل ابراهیم،بیروت: روائع التراث العربی
    • طباطبایی،محمدحسین،المیزان،ترجمه موسوی همدانی،محمدباقر،قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه،بی تا
    • (1354)،شیعه در اسلام، قم،انتشارات کتابخانه بزرگ اسلامی، با مقدمه حسین نصر
    • عاملی،جعفر مرتضی(1378)،امام علی و خوارج،ترجمه محمدسپهری،تهران ،نشرپژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی
    • عامری،ابوالحسن(1366)،السعاده والاسعادفی سیره الانسانیه،به کوشش مجتبی مینوی،تهران،انتشارات دانشگاه تهران
    • علیخانی وهمکاران(1388)،درآمدی بر نظریه ی سیاسی عدالت،تهران،پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی،وزرات علوم ،تحقیقات وفناوری
    • علمی،محمدجعفر(1386)،مقاله«بررسی ونقد نظریه فضل الرحمن در بازسازی اجتهاد در دین»،فصلنامه علوم سیاسی،سال دهم،شماره37،بهار،صص71-112
    • (1389)،درآمدی برنظام سیاسی عدالت در اسلام،تهران،پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی،وزرات علوم ،تحقیقات وفناوری
    • فاروقی،فؤاد(1362)،25سال سکوت سیاسی علی علیه‌السلام ،تهران،مؤسسه مطبوعاتی عطایی
    • فاضل لنکرانی(1368)،آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه‌السلام ،به تقریروتنظیم،کریمی،حسین،تهران،نشردفتر فرهنگ اسلامی
    • قائمی نیا،علیرضا(1380)،متن از نگاه متن،قم،انجمن معارف اسلامی
    • قزوینی،عبدالکریم بن محمدیحیی(1371)،بقا و زوال دولت در کلمات سیاسی امیرالمؤمنین علیه‌السلام ، به کوشش رسول جعفری،قم،کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی
    • کواکبی،عبدالرحمن(1378)،طبایع الاستبداد(سرشتهای خودکامگی)،ترجمه:عبدالحسین میرزا قاجار،نقد وتصحیح محمدجواد صاحبی، قم، نشر مرکز تبلیغات دفتر تبلیغت اسلامی حوزه علمیه قم
    • گالبرایت،جان کِنت(1390)،آناتومی قدرت،ترجمه:محبوبه مهاجر،چاپ چهارم،انتشارات سروش
    • گر،تِد رابرت(1379)،چرا انسانها شورش می کنند؟،ترجمه،مرشدی زاد،علی،تهران،انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
    • گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه ودانشگاه(1390)،تاریخ تشیع،قم، انتشارات پژوهشگاه حوزه ودانشگاه ومراکز مدیریت حوزه علمیه خواهران،معاونت پژوهش
    • منقری،نصربن مزاحم(1366)،پیکارصفین،به تصحیح وشرح،عبدالسلام،محمدهارون،ترجمه،اتابکی،پرویز،تهران سازمان انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی
    • محمدی ری شهری،محمد(1389)،حکمت نامه پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه وآله،قم،چاپ ونشردارالحدیث
    • مطهری،مرتضی(1377)،جاذبه ودافعه ی علی علیه‌السلام ،تهران،انتشارات صدرا
    • (1377)،سیری در نهج البلاغه،تهران،انتشارات صدرا
    • محمدی،حیدر(1380)،قدرت سیاسی از دیدگاه امام علی علیه‌السلام ،قم،دفترنشر وپخش معارف
    • منتسکیو(1395)،روح القوانین، ترجمه ونگارش،علی اکبر مهتدی،تهران،چاپ چهاردهم،نشر امیر کبیر
    • ولهوزن،جولیوس(1378هـق)،الخوارج والشیعه،کویت:وکاله المطبوعات
    • واعظی،محمدعلی(1393)،مقاله«نقدوبررسی نظریه دوگانه فضل الرحمن»،فصلنامه مطالعات فلسفی کلامی،دوره سوم،شماره سوم،پاییز،صص43-63
    • هروی،جواد(1382)،امام علی علیه‌السلام وایران،مشهد،انتشارات پژوهش توس
    • هوی،دیویدکوزنز(1385)،حلقه انتقادی،ترجمه،فرهادپور،مراد،انتشارات روشنگران ومطالعات زنان