ویژگی‌های عوام‌فریبان برمبنای آموزه‌های امام علی علیه السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، مدرس زبان انگلیسی

2 استاد، مدیرگروه رشته نهج البلاغه - دانشگاه علوم و حدیث

چکیده

فریب عوام توسط عوام‌فریبان, پدیده‌ای است که از دیر باز در کنش بین حکومت‌ها و اربابان قدرت با مردم, به عنوان یک واحد اجتماعی, دیده شده‌است. علوم جامعه‌شناسی جدید نیز با بررسی این مهم از دو منظر؛ محرک‌های عوام‌فریبان در جهت‌دهی توده و نیز قرار‌گرفتن توده در مسیر اهداف گروهی خاص, توجه ویژه‌ای به این پدیده اجتماعی با عنوان عوام‌فریبی نموده است. پژوهش حاضر به تبیین و شناخت ویژگی‌های عوام‌فریبان در جهت‌دهی عوام, بر اساس تاریخ حکومت کوتاه امام علی علیه السلام و آموزه‌های ایشان, پرداخته‌است. بر طبق شواهد تاریخی, مخالفان امام علیه السلام, با فریب عوام, سعی در به‌دست گرفتن قدرت و حذف امام علیه السلام از حکومت بوده‌اند و وجود این پدیده, زمینه‌ساز حذف حکومت علوی و انتقال قدرت به عوام‌فریبان گشته‌است. نتایج حاصل از این پژوهش با روش تحلیل محتوا و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و از دو منظر بنیادی و کاربردی, نشان‌دهنده این است که حاکمان قدرت و ارباب رسانه, با داشتن ویژگیهایی نظیر نفاق,آراستگی ظاهر و فساد باطن، انسجام و اتحاد بر باطل، دنیاطلبی, همدستی با شیطان و رهبر قراردادن او, شبهه افکنی و هیاهوگری در جامعه به عنوان خواص باطل, حضور دارند و جامعه را به سمت اهداف خاص خود هدایت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    . قرآن کریم

    .نهج البلاغه, 1379ش، ترجمه و شرح سید علی نقی فیض الاسلام, تهران: انتشارات فقیه.

    1. ابن ابی الحدید, عزالدین ابو حامد, 1337ش، شرح نهج البلاغه, جلد 10، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    2. ابن اثیر, عزالدین, تاریخ کامل, 1371ش، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی, جلد 9، تهران:مؤسسه مطبوعاتی علمی.
    3. ابن اثیر، مبارک بن محمد،1367ش، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر,جلد 3، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
    4. ابن اعثم, ابو محمد احمد بن اعثم الکوفی, 1411ق، الفتوح, تحقیق علی شیری, جلد 2، بیروت: دارالاضواء.
    5. ابن درید، محمد بن حسن، 1988م، جمهرة اللغة, جلد1، بیروت. بی نا.
    6. ابن فارس، احمد بن فارس، 1404ق، معجم مقاییس اللغه, جلد 3و 5، قم. بی نا.
    7. ابن منظور، محمد بن مکرم‏, 1414ق، لسان العرب‏, جلد6, بیروت: دار صادر.
    8. ابن میثم، میثم بن على بن میثم بحرانى، 1375ش، شرح‏ نهج‏ البلاغه ، ج1 ،ترجمه قربانعلى ‏محمدى‏ مقدم، على ‏اصغرنوایى‏ یحیى‏ زاده، مشهد: بنیاد پژوهشهاى ‏اسلامى ‏آستان ‏قدس‏ رضوى.
    9. ابن هلال ثقفى، ابراهیم بن محمد بن سعید ‏, الغارات, 1374ش، ترجمه عبدالمحمد آیتى‏, تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    10. بای، هورن و سیدنی, آلبرت, 1381ش، دیکشنری آکسفورد,جلد4، تهران: نشر اندیشه.
    11. جعفری, سید محمد مهدی, 1374ش, پرتوی از نهج‌البلاغه, تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    12. دلشاد تهرانی, مصطفی, 1387ش، کاخ تباهی, ریخت شناسی خودکامگی در نهج‌البلاغه, تهران: انتشارات دریا.
    13. لوح بینائی, 1392ش، تحلیل تاریخ حکومت امام علی علیه‌السلام با تاکید بر نهج‌البلاغه, تهران: انتشارات دریا.
    14. دهخدا, علی‌اکبر, 1341ش، لغت‌نامه, ج 29و 45، تهران: دانشکده ادبیات، سازمان لغت‌نامه.
    15. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات ألفاظ القرآن, بیروت:بی نا.
    16. سید رضی، محمد بن حسین, 1380ش، نهج البلاغه, ترجمه مصطفی زمانی, جلد 1و2، قم: انتشارات فاطمه الزهرا علیها‌السلام  .
    17. شوشتری, محمدتقی,1376ش، بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه,جلد10،تحقیق:بنیاد نهج البلاغه، طهران: انتشارات امیرکبیر.
    18. صاحب، اسماعیل بن عباد، 1414ق، المحیط فی اللغة, جلد 7 و10، بیروت.
    19. طالقانی, سید محمود, 1389ش، مجموعه آثار, به کوشش سید هادی خسروشاهی, جلد1، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و شهراداری تهران.
    20. طباطبائی, سید محمد حسین,1374ش، المیزان فی تفسیر القرآن, ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی, جلد 9، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه ‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
    21. طبرسی, فضل بن حسن,1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن, جلد5، طهران: انتشارات ناصرخسرو.
    22. طبری, ابوجعفر محمد بن جریر طبری,1387ق، تاریخ طبری, تاریخ الامم و الملوک, ,جلد2،تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
    23. فراهیدى، خلیل بن احمد,1409ق، کتاب العین, جلد1 و7، قم: انتشارات هجرت.
    24. کلینی، محمد بن یعقوب،1429ق، الکافی، جلد 4، قم: انتشارات دارالحدیث.
    25. کواکبی, سید عبدالرحمان, 1378ش، طبایع الاستبداد, مترجم: عبدالحسین میرزای قاجار, قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    26. ماکیاولی, نیکولو, 1366ش، شهریار, ترجمه داریوش آشوری, تهران: نشر پرواز.
    27. مکارم شیرازی, ناصر,1375ش، پیام امام امیر المؤمنین علیه‌السلام , شرح تازه‌ و جامعی بر نهج البلاغه, تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    28. نائینی, محمدحسین, 1386ش، درآمدی بردینداری مردم به همراه متن اصلی کتاب تنبیه الامة و تنزیه الملة, بازنویسی و گردآوری محسن هجری و پی‌نوشت محمود طالقانی, تهران: صمدیه.
    29. هاشمی خوئی, میرزا حبیب الله, 1358ش، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه, جلد12، طهران: مکتبة الاسلامیة.
    30. یعقوبی, احمد بن ابی یعقوب ابن واضح, 1371ش، تاریخ یعقوبی, جلد2، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
    31. حق شناس، محمد علی، سامعی، حسین، انتخابی، نرگس، 1398ش، فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی – فارسی تهران: انتشارات فرهنگ معاصر
    32. بابایی، پرویز، 1390ش، فرهنگ اصطلاحات فلسفه، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

     

    مقالات

    1. امام جمعه‌زاده, سید جواد, 1381ش، آسیب‌شناسی جامعه و حکومت اسلامی در نهج البلاغه, فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی, شماره 17, ص 179-190.
    2. آخوندی, محمدباقر, پاییز و زمستان 1393ش، سنخ‌شناسی نفاق در قرآن(بررسی جامعه شناختی پدیده نفاق), ، آموزه‌های قرآنی دانشگاه علوم اسلامی رضوی, شماره 20،ص53 – 76.
    3. مرتضوی, ‌سید ضیاء, زمستان 1379ش، اصول‌گرائی علوی در چالش با ماکیاولیسم اموی, فصلنامه حکومت اسلامی, شماره 18. ص 2-16.