بینامتنی نظریهای به منظور خوانش عمیقتر متن ادبی و دستیابی به ناگفتههای آن است. و بیانگر این واقعیت است که متون همواره به نوعی در تعامل با یکدیگرند. کشف این تعامل ما را به خوانشی نو از متون دعوت مینماید. نهج البلاغه از متونی است که با مفاهیم قرآن ارتباطی تنگاتنگ دارد. امام علیj در بیانات خود در موارد بسیاری به آیات وحی تصریح نمودهاند. سایر کلمات حضرت نیز برگرفته از مکتب وحی بوده و روح معنوی و الهی قرآن در آن متجلی است. این مقاله با هدف بیان رابطه عمیق قرآن و بیانات امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه، به روش تحلیلی توصیفی انجام شده و بیان میدارد که بیشترین جلوههای بینامتنی آیات قرآن در حکمتهای نهج البلاغه از نوع مضمون و مطابق با قاعده نفی متوازی است. در مراحل بعد نفی کلی و نفی جزیی قرار دارد که امام علی علیه السلام برای بیان مقاصد و اهداف خویش به طور غیر مستقیم از الفاظ و عبارات قرآنی بهره گرفتهاند و روح قرآن در سراسر کلام آن حضرت جاری و ساری است. نتیجه آنکه قرآن کریم به عنوان متن غایب در حکمتهای نهج البلاغه از پردازش کاملاً مطلوبی برخوردار بوده و در اغلب موارد حضوری آشکار و بیواسطه در سخنان امام علی علیه السلام دارد. امام علیه السلام در بهره گیری از قرآن کریم به صورت مستقیم و عینی محدود نمانده و با ایجاد تعدیلات و تغییرات جزئی یا کلی در متن غایب و یا حتی با برقراری ارتباط معنایی و مضمونی به مقتضای مقام سخن به ارائه مفاهیم و اهداف قرآنی در قالبی متفاوت پرداختهاند.
عزام، محمد، 2001م، النص الغایب، دمشق: اتحاد الکتاب العربی.
قائمی نیا، علیرضا، 1389ش، بیولوژی نص، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قائمی، مرتضی، 1388ش، سیری در زیباییهای نهج البلاغه، قم: ذوالقربی.
کاشانی، ملا فتح الله، 1336ش، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: علمی.
کریستوا، ژولیا، 1381ش، کلام، مکالمه و رمان، ترجمه: پیام یزدان جو، تهران: نشر مرکز.
مکارم شیرازی، ناصر، 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
موسی، خلیل، 2000م، قرآئات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر، دمشق:اتحاد الکتاب العرب.
نامور مطلق، بهمن، 1390ش، درآمدی بر بینامتیت: نظریه ها و کاربردها، تهران: سخن.
وعدالله، لیدیا، 2005م، التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصره، دار المندلاوی
مقالات
امانی، رضا، نبی احمدی، محمد، شادمان، یسرا ، 1392ش، بررسی چگونگی ارتباط قرآن و شعر جاهلی با رویکرد بینامتنیت، مطالعات ادبی قرآنی، شماره 1.
حلبی، احمد طعمه، 2007م، اشکال التناص الشعری، شعر البیانی نموذجأ، شماره 43.
ساسانی، فرهاد، 1384ش، تأثیر روابط بینامتنی در خوانش متن، مجله زبان و زبان شناسی.
شعیری، حمیدرضا؛ رحیمی جعفری، مجید؛ مختاباد امرایی، سید مصطفی، 1390ش، از مناسبات بینامتنی تا مناسبات بینارسانهای، پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 2.
عباس زاده، حمید، 1389ش، اقتباسهای قرآنی در نهج البلاغه، فصلنامه مطالعات تفسیری، شماره 1.
فدوی، طیبه، باوان چوری، مسعود، و لرستانی، نرگس، 1392ش، بینامتنیت قرآنی در شاهنامه فردوسی، مجله مطالعات انتقادی ادبیات، شماره 2.
قائمی، مرتضی، 1390ش، بینامتنی قرآنی در مقامات ناصیف یازجی، دوفصلنامه تخصصی پژوهشهای میان رشته ای قرآن، شماره 5.
لوشن، نورالهدی، 1422ق، التناص بین التراث و المعاصره، مجله جامعة ام القری لعلوم الشریعة و اللغة العربیة و آدابها، شماره 11.
مسبوق ، سیدمهدی، 1392ش، روابط بینامتنی قرآن با خطبه های نهج البلاغه ، دو فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 20.
مسبوق، سیدمهدی، و حسین بیات، 1391ش، روابط بینامتنی قرآن با نامه سی و یکم نهج البلاغه، مشکات، شماره 114.
میرزایی، فرامرز و واحدی، ماشاالله، 1388ش، روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 25.