جامعه شناسی عدالت در نهج البلاغه و شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فرهنگیان

2 استاد بخش فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

یکی از ارزش‌ها و مفاهیم اجتماعی که در طول تاریخ بسیاری از صاحب نظران و منتقدان به آن توجّه نشان داده‌اند، مفهوم عدل‌پروری و عدل‌گستری است. با مشاهده پژوهش‌های پیشین به نظر می‌رسد با گسترش عدالت در جوامع گونا‌گون بسیاری از مشکلات فردی و جمعی کاسته شده و انسان به آرمان‌شهر خود نزدیک‌تر می‌شود. در بسیاری از متون به این مساله، چه از دیدگاه فردی و چه از جهان بینی جمعی، توجه نشان داده شده و زوایا و ابعاد مختلف آن از جمله عدالت الهی، عدالت اقتصادی، اجتماعی، قضایی و ... مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است. از جمله این آثار می توان به نهج‌البلاغه و شاهنامه فردوسی اشاره کرد. با توجه به پژوهش‌های پژوهشگران این مقاله تحلیلی و توصیفی در نهج البلاغه و شاهنامه فردوسی به اصل قدرت اشاره بیشتری شده که امکان سودخواهی و بی‌عدالتی حاکم را فراهم می­‌سازد که یکی از اصول مهم توجه به عدالت است. تعاریفی که در هر دو اثر بیان گردیده، مبین این مساله می‌تواند باشد که بینش حاکم بر نهج البلاغه و شاهنامه درمورد جامعه شناسی عدالت و چهارچوب مفهومی آن یکسان است. در این پژوهش سعی بر این گردیده با توجه به شواهد و مصادیق یافت شده مقوله عدالت و ابعاد آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ­ای.

    .نهج ­البلاغه، 1397ش، ترجمه سیّد محمد مهدی جعفری، چاپ هفتم، تهران: موسسه انتشارات ذکر.

    1. آزاد، نرگس، 1381ش، گزیده­ ای از معارف قرآن و نهج البلاغه در شاهنامه فردوسی، شیراز: انتشارات نوید.
    2. آشوری، داریوش، 1373ش، دانشنامه سیاسی، چاپ سوم، تهران: نشر مروارید.
    3. ابن هلال ثقفی، ابراهیم، 1371ش، الغارات، ترجمه عبدالمحمدآیتی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    4. باباپور گل افشانی، محمد مهدی، 1379ش، حاکمیت و حکمرانی در نهج البلاغه، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر مصطفی صلی‌اللّه علیه و اله .
    5. بشیریه، حسین، 1379ش، تاریخ اندیشه ­های سیاسی قرن 20، جلد سوم، تهران: نشر نی.
    6. پوپر، کارل، 1369ش، جامعه باز و دشمنان آن، ترجمه عزت الله فولاوند، تهران: نشر خوارزمی.
    7. جر، خلیل، 1384ش، فرهنگ لاروس، ترجمه:سید حمید طبیبیان، چاپ پانزدهم، تهران: امیرکبیر.
    8. جعفری، محمدتقی، 1369ش، حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران بنیاد نهج البلاغه.
    9. جرداق، جورج، 1322ش، امام علی علیه‌السلام ، ندای عدالت انسانیت، ترجمه ابوالحسن شعرانی، تهران:کتاب فروشی اسلامیه.
    10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1372ش، ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران: نشر احمدی.
    11. حمیدیان، سعید، 1383ش، درآمدی بر هنر و اندیشه فردوسی، تهران: ناهید.
    12. خالقی مطلق، جلال، 1396ش، شاهنامه فردوسی، ج1 تا 8، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
    13. راثی، محسن، 1383ش، تاثیر نهج البلاغه و کلام امیرالمومنین علیه‌السلام در شعر فارسی، تهران: امیر کبیر.
    14. سبحانی، جعفر، 1373ش، فروغ ولایت، تاریخ تحلیلی زندگانی امیر المومنین، قم: صحیفه.
    15. شاه کاظمی، رضا، 1388ش، عدالت و یاد خدا، آشنایی با روحانیت امام علی علیه‌السلام ، ترجمه:هدی شفیعیان، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام .
    16. شریعتی، علی، 1362ش، مجموعه آثار، جلد26،چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
    17. دلشاد تهرانی، مصطفی، 1379ش، اندیشه سیاسی و سیره حکومتی امام علی علیه‌السلام ، تهران:انتشارات دریا.
    18. صلیبا، جمیل، 1370ش، واژه ­نامه فلسفه و علوم اجتماعی، ترجمه کاظم برگ­نیسی و صادق سجادی، تهران:شرکت سهامی انتشار.
    19. لوونتال، لئو، 1386ش، رویکرد انتقادی در جامعه­ شناسی ادبیات، ترجمه محمدرضا شادرو، تهران: نشرنی.
    20. کاتوزیان، ناصر، 1395ش، فلسفه حقوق،تهران: انتشارات گنج دانش.
    21. مسعود، جبران، 1383ش، الراند، ترجمه:رضا انزابی ­نژاد، چاپ چهارم، مشهد: آستان قدس رضوی به نشر.
    22. مطهری، مرتضی، 1384ش، مجموعه آثار، جلد اول عدل الهی، چاپ دوازدهم، تهران: صدرا.
    23.  1354ش، سیری در نهج البلاغه، تهران: چاپخانه رودکی.
    24.  1358ش، بیست گفتار، قم: صدرا.
    25. منتظرالقائم، اصغر، 1384ش، تاریخ اسلام تا چهلم هجری، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
    26. منتصب مجابی، حسن، 1383ش، تاثیر قرآن و احادیث در شاهنامه فردوسی، کرمانشاه، دانشگاه رازی.

    ب) مقالات

    1. اویسی کهخا، عبدالعلی، 1391ش، حکمت های تعلیمی مشترک در نهج البلاغه و شاهنامه، پژوهش نامه ادبیات تعلیمی، تابستان 91، دوره 4، شماره 144.
    2. بشیریه، حسین، 1376ش، اقتراح در باب عدالت،نقد و نظر، سال سوم، شماره دوّم.
    3. حسینی، سیدرضا، 1382ش، سیره اقتصادی امام علی علیه‌السلام ، دانشنامه امام علی، جلد7، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    4. حکیم­ آبادی، محمدتقی، 1382ش، دولت و سیاست­های اقتصادی، دانشنامه امام علی، جلد7، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    5. عثمانی، مکیه، 1391ش، بررسی جامعه ­شناسی سیاسی و اجتماعی رمان سال­های ابری، پایان ­نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان.
    6. کرمی، محمد مهدی و دیرباز، عسکر، 1382ش، عدالت اقتصادی، دانشنامه امام علی علیه‌السلام جلد7، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    7. نیلسن،کای، 1382ش، واکاوی مفهوم عدالت، ترجمه علیرضا کاهه، راهبر، شماره 30.