چیستی معرفت، منابع و ارزش گذاری آن در کلام امام علی -علیه السلام-

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام

2 دانشجوی دکتری کلام اسلامی، دانشگاه قم

چکیده

معرفت و شناخت از مفاهیم بدیهی و غیرقابل تعریف است. معرفت نزد امیرمؤمنان علیه السلام امری ممکن و مطلوب است و علم حد نهایی تمامی فضیلت­هاست و انسان در تمام کارهای خویش نیازمند معرفت است. کاوش در کلمات امیرمؤمنان علیه السلام در مصادری چون نهج البلاغه و غرر الحکم پژوهشگر را به واژه­‌های جانشین و هم نشین با علم و معرفت، رهنمون می­‌سازد. از منظر امیرمؤمنان علیه السلام نه تنها معرفت ممکن است بلکه می­توان به درجات مختلفی از معرفت، با ابزارهای متفاوتِ معرفتی دست یافت. بدین روی در نگاه امیرمؤمنان علیه السلام امکان معرفت ثابت و فراتر از امور مادی است و از طرق مختلفی چون حس، عقل، شهود و ... حاصل می­­‌شود. نوشته حاضر با روش کتابخانه­‌ای می­‌کوشد با رویکرد تحلیلی با نگاهی به فرمایشات امیرمؤمنان علیه السلام  بخشی از مهم­ترین مباحث معرفت­شناسی را از دریچه سخنان آن امام همام مورد کاوش قرار دهد. از این رو پس از تعریف معرفت، به بررسی امکان معرفت و انواع آن پرداخته شده، سپس از منابع معرفت و ارزش معرفتی آنها سخن گفته‌ایم.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع:

    نهج البلاغه، شریف الرضی، محمد بن حسین، تحقیق: صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.

    1. ‏ابن ابی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله،1404ق، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
    2. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، 1404ق، تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق علی اکبر غفاری، ، چاپ دوم، قم:جامعه مدرسین.
    3. ‏ابن فارس، احمد، 1404ق، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    4. ‏ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، تحقیق جمال الدین میردامادی،، چاپ سوم بیروت: دار الفکر ،دار صادر.
    5. ‏ ‏تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد،1410ق، غررالحکم و دررالکلم، تحقیق سیدمهدی رجائی،چاپ دوم، قم: دارالکتاب الإسلامی.
    6. ‏ 1366ش، مصطفی، درایتی، تصنیف غررالحکم و درر الکلم ، قم: دفتر تبلیغات.
    7. ‏جوادی آملی، عبدالله،1378ش، تفسیر موضوعی قرآن کریم (معرفت شناسی در قرآن)، ویراستارحمید پارسانیا، قم: اسراء.
    8. ‏حسین زاده، محمد،1393ش، مبانی معرفت شناختی علوم انسانی در اندیشه اسلامی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیu.
    9. ‏ 1390ش، معرفت شناسی دینی: نگاهی معرفت شناختی به وحی، الهام، تجربه دینی و عرفانی و فطرت، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    10. 1394ش، منابع معرفت، قم:موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی u.
    11. ‏ خوانساری، محمدبن حسین،1366ش، شرح غررالحکم و درر الکلم، تحقیق جلال الدین حسینی محدث ارموی ،ج1و3، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
    12. ربانی گلپایگانی، علی،1378ش، معرفت دینی از منظر معرفت شناسی، ویراستار رضا بابایی، تهران: کانون اندیشه جوان.
    13. شاکر، محمدتقی،1397ش، آموزه تحدیث در خوانش شیعه و اهل سنت، قم:موسسه امام خمینی.
    14. ‏فراهیدی، خلیل بن احمد،1409ق، کتاب العین‏، چاپ دوم،قم:انتشارات هجرت.
    15. ‏فیاضی، غلامرضا،1386ش، درآمدی بر معرفت شناسی، تدوین مرتضی رضایی و احمدحسین شریفی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) .
    16. ‏فیومی، احمدبن محمد،1414ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، موسسه دار الهجره.
    17. ‏‏مصباح، مجتبی؛ و محمدی، عبدالله،1394ش، سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی(۱)- معرفت شناسی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    18. ‏مصطفوی، حسن،1368ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، طهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
    19. ‏هاشمی خویی، میرزا حبیب الله،1400ق، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، طهران:مکتبه الاسلامیه.

    مقالات

    1. الهی، فاطمه؛ مهدوی نژاد، حسین؛ و دلشاد تهرانی، مصطفی،1394ش، «جایگاه عقل در معرفت دینی از نگاه امام علی علیه‌السلام ». پژوهش نامه علوی، شماره 2.
    2. ‏خسروپناه، عبدالحسین،1384ش، «تاریخچه معرفت شناسی». آینه معرفت، شماره 5.
    3. ‏عزیزی، عباس،1382ش، «درآمدی بر معرفت پژوهی در نهج البلاغه»، پژوهش و حوزه، شماره 12.
    4. مصباح یزدی، محمدتقی و دیگران،1379ش، «معرفت شناسی پیشینه و تعاریف»، نشریه ذهن، شماره 1، صص 4-28.