تحلیلی برمعناشناسی «علم خداوند» از راه نسبت سنجی مفاهیم همنشین آن در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد مدرس گروه معارف

چکیده

یکی از کاربردی­ترین مفاهیم در نهج البلاغه مفهوم علم خداوند است. یکی از روش­های کشف معنی علم خدا ، توجه به مفاهیم همنشین است که نقشی تعیین کننده و تکمیل کننده، در مقصود حضرت علیj در ارتباط با مفهوم علم الهی دارد. این رویکرد سعی دارد، با ملاحظه  سیاق و با توجه به مجاورت کلمات و تکیه بر مجموعه  کلی  نهج­البلاغه، انسجام و پیوستگی معارف آن را بیان کند. پژوهش پیش روی با روشی اسنادی- تحلیلی در نهج­البلاغه در پی پاسخ به این سؤال است که حضرت امیر j در تببین و تحلیل صفت ذاتی علم الهی از چه صفات همنشین و هم معنایی استفاده کرده است و در پایان به این نتیجه می­رسد که واژگان و صفاتی نظیر محیط، مبتدع، حکیم، سمیع و بصیر بیشترین فراوانی آماری و نقش همنشینی در صفت علم الهی را دارند. به دیگر سخن احاطه­ی باریتعالی بر همه­ی امور، نوآوری­اش در آفرینش، حکمت و دیدن و شنیدنش؛ نشانه­ای از آگاهی و علم ذاتی خداوند بر همه­ی اشیاء و موجودات است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .نهج البلاغه، 1427ق، صبحی صالح، قم: انوار الهدی.

    1. ابن سیده، علی بن اسماعیل، 1421ق، المحکم و المحیط الاعظم، بیروت : دارالکتب العلمیه.
    2. ابن فارس ، احمد بن فارس بن زکریا، 1409ق، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام اسلامی .
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1405ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    4. ازهری، محمد بن احمد،1421 ق، تهذیب اللغه، محقق: عمرسلامی و عبد الکریم حامد ، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    5. الله‌بداشتی، علی، 1392ش،توحید و صفات الهی(درس نامه کلام تخصصی)، قم: انتشارات دانشگاه قم.
    6. ایزوتسو، توشهیکو، 1376ش، خدا و انسان در قرآن، ترجمه: احمد آرام، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
    7. بحرانی، میثم بن علی بن میثم ، 1375ش، شرح نهج البلاغه، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی
    8. جرجانی، علی‌ بن محمد 1978م، کتاب التعریفات، بیروت:(بی نا)
    9. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412ق،مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، چاپ اول، دمشق:دارالعلم الدارالشامیة.
    10. رهبر، علی، 1399ش، بر شانه های اقیانوس، قم: انتشارات کتاب جمکران.
    11. شفیعی، حسین، 1386ش، سخن آشنا، اصفهان: نشر کانون پژوهش.
    12. طباطبایی، سید محمدحسین، 1374ش، تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم).
    13. طوسی، محمد بن محمد خواجه نصیرالدین ، 1358ش، تجرید الاعتقاد، تحقیق: محمدجواد حسینی جلالی، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی.
    14. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410ق، العین، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: انتشارات هجرت .
    15. فیض الاسلام، سید علی نقی، 1381ش، ترجمه و شرح نهج البلاغه، تهران: انتشارات فقیه.
    16. قرشی بنابی، علی اکبر، 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    17. مکارم شیرازی، ناصر، 1375ش، پیام امام امیر المؤمنین علیه‌السلام ، تهران: ناشر دار الکتب الاسلامیه.
    18. موسی، حسین یوسف، صعیدی، عبدالفتاح،1410ق، الافصاح فی اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.