مؤلفه ها و آسیب های مهارت گفت و گو بر مبنای حکمت های نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث،واحد یزد دانشگاه آزاداسلامی یزد، ایران

2 استاد یارگروه معارف اسلامی،واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی،یزد،ایران(نویسنده مسئول).

3 استاد یار گروه معارف اسلامی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

انسان موجودی اجتماعی است. شاکله اجتماع از روابط فردی شکل می‌­گیرد که این روابط، آداب خاصی را می­‌طلبد تا تعامل مفید و مؤثری بین افراد جامعه برقرار شود. یکی از مهمترین این آداب در رشد فرهنگ اجتماعی آدمی، مهارت گفت و گو است. لازمه این مهارت آشنایی با مؤلّفه‌ها وآسیب‌های آن است که با بررسی و کنکاش در متون دینی به ویژه نهج البلاغه، می­‌توان به آن دست یافت. مقاله حاضر با هدف شناخت مؤلفه‌ها و آسیب‌های مهارت گفت و گو بر پایه حکمت­‌های نهج­‌البلاغه، می­‌کوشد با ساختاری توصیفی- تحلیلی، برخی مستندات و مصادیق این مهارت و آسیب­‌های آن را، به روش کتابخانه­‌ای از نهج­‌البلاغه استنباط و تبیین و تحلیل نماید. یافته­‌های پژوهشی حاکی از آن است که مهارت گفت و گو، زمانی به بالاترین سطح تأثیر خود می­‌رسد که سنجیده سخن بگوییم، به موقع سکوت کنیم، مخاطب و موقعیت خود را درک کنیم، جمله­‌های ما فصیح و بلیغ باشد، در صورت نیاز با پرسش، از معلومات، تجربه و مشورت دیگران بهره‌مند شویم و راز داری را  لازمه گفت و گوی سالم بدانیم. در این میان پرحرفی، دروغ گویی، چاپلوسی، ادعا داشتن، جدال و بدگمانی می­‌تواند آسیب جدی در مسیر گفت و گوی اثر بخش باشد. بنابراین اصل حاکم بر تمام مؤلّفه­‌ها و اساس دور بودن از آسیب­‌های گفت و گو که از حکمت­‌های نهج البلاغه به عنوان الگو و شاخص، قابل استنباط است، کنترل آگاهانه زبان است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .قرآن

    .نهج البلاغه، 1386ش، ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات ناظرین.

    1. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، ۱۴۰۴ق، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح محمدابوالفضل ابراهیم، قم:کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی.
    2. ابن فارس، احمد بن فارس، 1404ق، معجم مقاییسن اللغه، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
    3. ابن میثم بحرانی، میثم بن علی بن میثم، 1363ش، شرح نهج البلاغه، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم و دیگران، چاپ دوم،بی جا: دفتر نشر الکتاب.
    4. ایروانی، جواد، 1392ش، مهارت گفت و گو، چاپ دوازدهم، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    5. بهرامیان، مولود، 1395ش، گفت و گو بامخالف از منظر قرآن، تهران: انتشارات احسان.
    6. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، 1410ق، غررالحکم و دُررالکلم، محقق: رجایی، سید مهدی، چاپ دوم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    7. خویی، میر حبیب الله، 1378ش، منهاج البراعه فی شرح البلاغه، مترجم: کمری، محمد باقر، قم، نشر ایران.
    8. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412ق، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالعلم.
    9. رضوانی، علی اصغر، 1392ش، آداب گفت و گو و مناظره از دیدگاه قرآن و روایات، قم: انتشارات دلیل ما.
    10. سعدی، مصلح بن عبدالله، 1385ش، کلیّات سعدی، تصحیح: محمد علی فروغی، چاپ سیزدهم، تهران: نشر طلوع.
    11. طباطبایی، سید محمد حسن، 1374ش، المیزان فی تفسیر قرآن، سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    12. عمید، حسن، 1386ش، فرهنگ فارسی عمید، چاپ سی و پنجم، تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
    13. غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، 1402ق، احیای علوم الدین، بیروت: دارالمعرفه.
    14. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، 1415ق، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    15. فیض الاسلام اصفهانی، علینقی، 1365ش، ترجمه و شرح نهج البلاغه، تهران: چاپخانه سپهر.
    16. قرشی، سید علی اکبر، 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    17. کلینی، محمد بن یعقوب، 1393ش، الکافی، تهران: مبین اندیشه.
    18. لطفی، علیرضا، 1397ش، کارگاه گفت و گو با استناد به قرآن و فرهنگ اهل بیت علیهم‌السلام ، تهران: مؤسسه شرق رضوان.
    19. مصطفوی، حسن، 1430ق، التحقیق فی کلمات القرآن، چاپ سوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    20. مکارم شیرازی، ناصر،1390ش، پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه. چاپ اول، قم: انتشارات علی بن ابی طالب علیه‌السلام .
    21. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، 1374ش، تفسیر نمونه، چاپ دوازدهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    22. نظامی، الیاس بن یوسف، 1386ش، لیلی و مجنون، تصحیح: بهروز ثروتیان، تهران: انتشارات امیر کبیر.
    23. هاشمی، احمد،1383ش، جواهر البلاغه، مترجم: حسن عرفان، قم: نشر بلاغت.

    مقاله ها

    1. حرّ، سیّد حسین، 1393ش، «سبک مناظرات چهارده معصوم علیهم‌السلام »، مجله قرآنی کوثر، شماره‌ی 51، صص 51- 70.
    2. سیفعلی، فاطمه، 1397ش، شاخصه های انظباط گفتاری در قرآن، مجله مشکوه، شماره 137، صص88- 67.
    3. مهدیزاده، مرجانه، 1388ش، « گفتمان جدلی در قرآن کریم و مصادیق آن»، مجلّه نامه الهیات، شماره‌ 9، صص 95-110.