بررسی و نقد روال‌های کشف مفاهیم نهج‌البلاغه در شرح محمدباقر لاهیجی اصفهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دانشگاه میبد، رشته علوم و معارف نهج البلاغه (نویسنده سئول).

2 . استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه مبید.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد نهج الیلاغه، دانشگاه میبد.

چکیده

کتاب شریف نهج‌البلاغه به دلیل اهمیت به سزایی که در منابع اسلامی دارد، همواره مورد توجه محققان قرار گرفته است و شروح زیادی به روشهایی گوناگون بر آن نگاشته شده‌است که شرح نهج‌البلاغه نواب لاهیجی از جمله‌ی این آثار به شمار می رود که با صبغه کلامی، فلسفی و عرفانی نگارش یافته‌است. 
نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به‌منظور بررسی روال‌های کشف مفاهیم نهج‌البلاغه در شرح نواب لاهیجی با نگاهی نقد محور انجام گرفته و بعد از بررسی‌ پیش‌زمینه‌های مؤلف در شرح، و روشن کردن این موضوع که جنبه‌های دینداری نواب در شرحش مؤثر بوده، به این نتیجه رسید، ایشان برای تشریح کلام حضرت علی علیه السلام از انواع روش‌ها جهت دریافت مضمون‌ها، از جمله دریافت زبانی، ادبی، تاریخی، جغرافیایی و فلسفی بهره گرفته که بعد از کشف این رویه‌های شارح با مقایسه شرح وی با دیگر شروح نواقص و مویدات آن نیز طرح گردید همچنین در شیوه‌ی بیان نیز نشان داده‌شد که شرح نواب برای مخاطب خاص، عام و محدود نگاشته‌است. تبیین نقاط قوت شرح مثل بیان علت، استفاده از نسخ صحیح، توجه اجمالی به اسناد روایات و همچنین توجه به موارد ضعف شرح نوّاب، بحث دیگری بود که در این تحقیق به آن پرداخته شد. برای نمونه ایشان در نقل آیات دچار اشتباه شده، سهل انگاری در ترجمه و شرح برخی تعبیرات، اشتباه در شناخت مصداق برخی لغات و اهمال در شناسایی ساختار برخی از واژگان نمونه‌های دیگری از این ضعف هاست.

کلیدواژه‌ها


  1. . قرآن کریم، ترجمه محمد فقیهی رضایی، انتشارات مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران.

    . نهج‌البلاغه، شریف ‌الرضی، محمد  بن‌ حسین، 1387، مترجم: محمد دشتی،چاپ 32 ناشر: الهادی.

    1. آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن ، 1385، طبقات اعلام الشیعه: الکرام البرره فی القرن الثالث بعد العشره،چاپ اول، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
    2.  ، 1404ق، طبقات اعلام الشیعه، تعلیقات: عبدالعزیز الطباطبائی ، مشهد: دارالمرتضی للنشر.
    3. ، 1975م، الذریعة الی تصانیف شیعه، بیروت: دارالاضواء.
    4. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبةالله،1367ش، جلوه تاریخ در شرح نهج‌البلاغه ابن ابى الحدید، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
    5. ابن منظور، محمد بن مکرم‏، 1414ق، لسان العرب، محقق و مصحح: جمال الدین میر دامادی ،چاپ سوم، بیروت: دار الفکر.
    6. ابن میثم بحرانی، میثم بن علی، 1385ش، شرح نهج‌البلاغه، مترجم :محمدی مقدم، قربانعلی، چاپ سوم، مشهد:بنیاد پژوهش های اسلامی.
    7. استادی، رضا ، 1371ش، فهرست نسخه های خطی کتابخانه ی مدرسه‌ی مروی تهران، قم:چاپخانه خیام.
    8. امین عاملی، سید محسن، ۱۴۲۱ ق، اعیان الشیعه، بیروت:دارالتعارف.
    9. پاکتچی، احمد، بی‌تا، درس گفتار: روال‌های کشف روش تفسیری، به­ کوشش: یحیی میر حسینی، تهران: انجمن علمی الهیات دانشگاه امام صادق علیه السلام.
    10. پیترسون مایکل و همکاران، 1379ش، عقل و اعتقاد دینی: در آمدی بر فلسفه دین، احمد نراقی و ابراهیم سلطانی،چاپ سوم، تهران: طرح نو.
    11. تنکابنی، محمد،۱۳۸۰ق، قصص العلماء، تهران: علمیه اسلامیه.
    12. دانش پژوه، محمد تقی، منزوی، علی‌نقی،1340ش، فهرست کتابخانه مدرسه سپهسالار، تهران:چاپخانه دانشگاه تهران
    13. رمضانی، خسرو، 1379ش، روان‌شناسی تربیتی، چاپ اول، یاسوج: فاطمیه.
    14. سجادی، جعفر، 1393ش، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ دهم، تهران: انتشارات طهوری.
    15. صدرایی‌خویی، علی، 1379ش، آشنای حق شرح احوال و افکار آقا محمد بیدآبادی، قم:نشر نهاوندی
    16. فرشیدورد، خسرو، 1382ش، دستور مفصل امروز، چاپ اول، تهران، نشر سخن
    17. قمی، شیخ عباس، 1385ش، فوائد الرّضویّه، قم: بوستان کتاب.
    18. کاشانی، ملافتح‌الله، 1378ش، تنبیه الغافلین و تذکره العارفین، تصحیح: محمد جواد ذهنی، چاپ اول، تهران: پیام حق.
    19. کاظمی، علی‌اصغر، 1374ش، روش و بینش در سیاست، چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
    20. کتابی، محمدباقر، 1376ش، رجال اصفهان (در علم و عرفان و ادب و هنر)، چاپ اول،اصفهان:انتشارات گلها.
    21. کحاله، عمر رضا ، 1408ق، معجم المؤلفین، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
    22. کزازی، میرجلال الدین، 1373ش، بدیع، زیبایی شناسی شعر پارسی، تهران: نشر مرکز
    23. مدرس تبریزی، محمدعلی، 1369ش، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، چاپ سوم، تهران: انتشارات خیام.
    24. معین، محمد، 1382ش، فرهنگ جیبی معین، تهران‌: انتشارات زرین.‌
    25. مقدسی، انیس، 1981م، المختارات السائره من روائع العربی، چاپ پنجم، بیروت: دارالعلم الملایین.
    26. مکارم شیرازی، ناصر ، 1375ش، پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    27. مولانا، بلخی، جلال الدین محمد، 1362ش، فیه‌مافیه‌، ‌ تصحیح: محمدحسن فروزانفر، بدیع‌الزمان، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
    28. مهدوی، مصلح الدین، ،1384ش، دانشمندان و بزرگان اصفهان، تصحیح: رحیم قاسمی، محمدرضا نیلفروشان، اصفهان : گلدسته.
    29. نصیریان، یدالله،1380ش، علوم بلاغت و اعجاز قرآن، تهران: سمت.
    30. نواب لاهیجانی، محمد باقر بن محمد، 1379ش، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح: سید محمدمهدی جعفری محمدیوسف نیری، تهران: میراث مکتوب.
    31. نواب لاهیجی، میرزا محمد باقر، بی‌تا، شرح نهج‌البلاغه، تهران: اخوان کتابچی.
    32. هاشمی، احمد،1435ق، جواهر البلاغه، قم: دارالفکر.
    33. همایی، جلال الدین، 1380ش، فنون و صناعات ادبی، چاپ هجدهم، تهران: نیما.

    مقالات

    1. فضائلی، احمد ، 1389ش، گامی برای بهره‌گیری از محتوای دین اسلام در پژوهش دینداری، راهبرد فرهنگ، ش12و13، (صص17-32).
    2. بروجردى، مصطفى،١٣٨٠ش، نگاهى به شرح هاى نهج‌البلاغه، قبسات، ش١٩، (صص١٢۶-١٣٧).
    3. کریمی‌نیا، مرتضی، 1372ش، تشابه و تمایز علم کلام و فلسفه، فلسفه و کلام(کیهان اندیشه)، ش47، (صص94-98).