بررسی تطبیقی بنیادهای حکمت و حکومت زاهدانه در نهج البلاغه و جامعه سلیمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کوثر بجنورد

2 دانشیار گروه ادیان و فلسفه دانشگاه کاشان

چکیده

بررسی و ارزیابی جهان بینی زمامداران الهی و کردارهای آنان همواره در منظر پیروان ادیان بوده و جایگاه  ارزشی آنان، الگوی ارزنده‌ مؤمنان بویژه حاکمان دینی به شمار می رفته است. در نگاه یهودیان حضرت سلیمان و در نظر مسلمانان به ویژه شیعیان، امام علی‌ علیه السلام دو چهره شاخص حاکمان حکیم و پارسا به شمار می‌روند. آن دو در حکومت زاهدانه‌ی خویش‌ مشغول درگیری های بعضا متفاوت و تمام وقت اقتصادی و اجتماعی از یک سو، و در عین حال، عدم وابستگی به زخارف دنیوی از سوی دیگر بوده‌اند. این پژوهش بر آن است با بررسی تطبیقی الگوی حاکمیتی دو زمامدار آرمانی در دو سنت ابراهیمی، بخشی از جهان بینی ایشان را - بر اساس گفته‌‌های آنان در دو کتاب‌ نهج البلاغه امام علی علیه السلام و جامعه سلیمان ترسیم و مقایسه کند. روش جمع آوری مطالب در این پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده و روش پردازش  آن ها تطبیقی است. بر اساس واکاوی‌‌های این جستار، جز آن که در این دو اثر،‌ همانند دیگرکتب حکمی، شباهت‌های مضمونی‌ دیده می‌شود و همسویی درخداشناسی، فرجام شناسی و حکمت عملی نیز به چشم می‌خورد، ولی شگفتا همانندی‌‌های بسیار در جملات و عبارات‌ نیز یافت می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1.  . قرآن کریم، عثمان طه، 1389ش، مترجم: محمدمهدی فولادوند، ناشر: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.

    . نهج البلاغه، 1378ش، ترجمه: آیتی، عبدالمحمد، تهران: بنیاد نهج البلاغه و دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

    1. عهد عتیق کتاب مقدس، 2002م، (ترجمه قدیم) شامل کتب عهد عتیق و عهد جدید،چاپ سوم، بی نا: ایلام.
    2. ابن ابی‌الحدید معتزلی، 1404ق، شرح نهج البلاغه، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    3. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، 1404ق، تحف العقول، مصحح:علی اکبری غفاری، قم: جامعه مدرسین.
    4. ابن بابویه، محمد بن علی، 1413ق، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم).
    5. تمیمی، عبدالواحد بن محمد، 1410ق، غرر الحکم و در الکلم، قم: دارکتاب الاسلامی.
    6. سعدی، مصلح بن عبدالله، 1382ش، کلیات سعدی، تدقیق در متن‌‌ و مقدمه از حسن انوری، چاپ چهارم، تهران: قطره.
    7. طباطبایی، سید محمدحسین، 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین.
    8. علی‌آقایی، حامد، 1388ش، کتاب حکمت(کتاب ایوب، کتاب جامعه، غزل‌های سلیمان و گزیده مزامیر)، تهران: نگاه معاصر.
    9. عیاشی، محمد بن مسعود، 1380ش، تفسیر العیاشی، طهران، چاپخانه علمیه.
    10. کهن، ابراهام، 1382ش، گنجینه ای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانی، تهران: اساطیر.
    11. کلینی، محمد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، طهران: دارالکتب الاسلامیه.
    12. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، 1403ق، بحار الأنوار، بیروت‏: دارإحیاء التراث العربی‏.
    13. مکارم شیرازی، ناصر، 1386ش، پیام امام امیرالمؤمنین  علیه السلام، 15 جلد، قم: مدرسه امام علی ابن ابی طالب علیه السلام.
    14. ملکیان، مصطفی، 1389ش، درس‌گفتارهای «اخلاق قرآنی یا نظام اخلاقی در قرآن».
    15. هاکس، جیمز، 1383ش، قاموس کتاب مقدس، چاپ دوم، تهران:اساطیر.

    پایان نامه

    1. کریفت، پیتر، 1391ش، مترجم: بتول قزل بیگلو، سه فلسفه زندگی: کتاب جامعه، کتاب ایوب،غزل غزل‌‌ها، ترجمه و تحقیق، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا علیها السلام.

    مقالات

    1. اسلامی، سید حسن، 1386ش، دامنه معنایی حکمت در قرآن، اخلاق و حدیث، علوم حدیث، ش 43، ص29-57
    2. پرچم، اعظم، 1392ش، خاستگاه اخلاق یهودی در عهد عتیق، مهدی حبیب الهی، پژوهشنامه ادیان، ص 65-89
    3. حیدری، حسین، کاردوست فینی، خدیجه، 1392ش، حکومت و خطای سلیمان در عهد عتیق با نگاهی به دیدگاه قرآن کریم، معرفت ادیان، شماره 16، ص7-55
    4. علیزمانی، امیر عباس، 1392ش، مرگ و معنای زندگی، اطلاعات حکمت و معرفت، سال هشتم، شماره 9 از ص 4-5.
    5. قائمی، مرتضی، رحمتی، ابوالفضل، 1394ش، تصویر فنی ظلم در نهج البلاغه، پژوهش‌‌های نهج ­البلاغه، شماره 47، ص1-145