بررسی نقش صله رحم در حفظ پیوندهای اجتماعی و آسیب‌های ناشی از قطع آن از دیدگاه نهج‌البلاغه با رویکرد مقایسه‌ای با جوامع امروزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 .استادیار گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 .دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه پیام نور تهران (نویسنده مسئول)

چکیده

یکی از عناصر مهم و کلیدی سبک زندگی سالم، ارتباط سالم و مؤثر با خویشاوندان است که از آن به «صله رحم» تعبیر شده است؛ سنت حسنه‌ای که علی‌رغم اینکه در منابع مختلف به وفور و با تعابیر گوناگون بر رعایت آن تأکید و تصریح شده، بخصوص در جوامع امروزی مورد غفلت قرار گرفته است. این تحقیق درصدد است با رجوع به کتاب نهج‌البلاغه به این پرسش‌ها پاسخ دهد که صله رحم چه جایگاهی در نظام روابط اجتماعی دارد و آثار فردی و اجتماعی آن در فرو کاستن از آسیب­‌های اجتماعی چیست و پیامدهای قطع آن کدام است؟ اهمیت توجه به موضوع صله رحم و تقویت روابط خویشاوندی در حفظ وحدت اجتماعی و سلامت جامعه، ضرورت تحقیق حاضر را روشن می‌سازد. روش این پژوهش تحلیل محتوای متنی است و یافته‏های آن بیانگر اهمیت فوق‌العاده صله‏ رحم به ویژه نسبت به والدین در نهج ‏البلاغه است که با ارائه ضوابطی بر روابط خویشاوندی از قبیل محبت، بخشش و یاری ‏رسانی باعث استحکام روابط خویشاوندی شده، در نتیجه موجب تقویت ارکان جامعه و فقرزدایی می‌گردد و عدم توجه به آن واژگونی ارزش‏‌ها را در جامعه به دنبال دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. . قرآن کریم

    . نهج البلاغه، شریف الرضی، محمد بن حسین، 1381 ش، ترجمه: علی، شیروانی،  قم: نسیم حیات.

    . نهج البلاغه، شریف الرضی، محمد بن حسین، 1414ق، (صبحی صالح)، قم: مؤسسة دار الهجرة.

    .نهج البلاغه، شریف الرضی، محمد بن حسین، 1368ش. ترجمه و شرح: علی‌نقی، فیض‌الاسلام اصفهانی، قم: انتشارات فقیه.

    1. ابن حنبل، احمد. 1416ق، مسند احمد بن حنبل، جلد چهارم، چاپ اول، لبنان: مؤسسة الرسالة.
    2. ابن منظور، محمد بن مکرم، . 1405ق، لسان العرب،جلد پانزدهم، قم: نشر أدب الحوزه.
    3. ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی، 1375 ش، شرح نهج‌البلاغه، مجموعه 5 جلدی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامى آستان قدس رضوی.
    4. آمدی ، عبد الواحد، و درایتی مصطفی، 1381ش.: تصنیف غرر الحکم، ضریح آقتاب:مشهد.
    5. حر عاملی، محمد بن حسن، 1104ق، وسائل الشیعة،جلد شانزدهم، بیروت:مؤسسه آل­ البیت علیهم السلام.
    6. حرّانی، حسن بن علی، 1387 ش، تحف العقول، چاپ نهم، قم: انتشارات آل علی­ علیه السلام.
    7. دهخدا، علی اکبر، ۱۴۰۷ق، لغت نامه دهخدا، جلد هفتم و چهاردهم، تهران: مؤسسه نشر اسلامی.
    8. شیخ صدوق، 1404ق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم: موسسه نشر اسلامی،
    9. ‏‏شیخ صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه ، 1404 ق ، عیون اخبار الرضا علیه السلام، جلد اول، تهران: منشورات الاعلمی.
    10. صادقی تهرانی، محمد، 1388ش.: ترجمان فرقان، قم: شکرانه.
    11. طاهری خرم‌آبادی، سیدحسن، ۱۴۰۷ق، صلة الرحم و قطیعت‌ها، قم: موسسه النشر اسلامی.
    12. قمی، شیخ عباس، 1414ق، سفینة البحار، قم: انتشارات اسوه.
    13. کلینی، محمد بن یعقوب، 1369ش، اصول کافى، جلد دوم، طهران: علمیه اسلامیه.
    14. کیدری بیهقی، محمد بن حسین، 1375 ش، ‌حدائق الحقائق، جلد دوم، قم: بنیاد نهج‌البلاغه.
    15. گولد، جولیوس و ویلیام، کولب، 1376ش، فرهنگ علوم اجتماعی، به کوشش: محمدجواد زاهدی، تهران: مازیار.
    16. مجلسی، محمد باقربن محمدتقی، 1403ق، بحار الأنوار، جلد دهم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    17. معین، محمد، 1386ش، فرهنگ معین، چاپ سوم، تهران: نشر زرین.
    18. مفید، محمد بن محمد، 1413ق، الاختصاص، چاپ اول، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.
    19. مکارم شیرازی، ناصر ، 1375ش، پیام امام امیر المؤمنین علیه السلام،جلد نهم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

    مقالات

    1. رضوی طوسی، سید مجتبی، 1392ش.: «جایگاه روابط خویشاوندی و صله رحم در تعاملات خانوادگی روزمره: مطالعه شهروندان تهرانی»، مجله اخلاق زیستی، علمی پژوهشی، دوره3، شماره10 ص 113 - 160.
    2. شرف الدین سید حسین،1394ش: «جایگاه صله رحم در سبک زندگی دینی»، پژوهشنامه اخلاق، سال هشتم، شماره 27 ص 83 -102.
    3. هوشیاری، جعفر و همکاران،1397ش. «تحلیل فقهی و کارکردهای روان شناختی صله رحم»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال 6، شماره 12 ص 129-150.

    23.https://www.pasokhgoo.ir/node/53909