مدیریت تعارض از منظر نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیاردانشگاه علوم و معارف قرآن کریم شاهرود(،نویسنده مسئول).

2 استادیار،مدرس دانشکده علوم قرآنی شاهرود

چکیده

تعارض، جزء طبیعی و امری اجتناب ناپذیر در زندگی روزمره انسانهاست و هر انسانی از مواجهه با آن ناگزیر است. پدیده‌‌ای که دارای دو بعد مثبت و منفی است و به واسطه گستره کمی، کیفی و زمانی‌اش همواره مورد توجه بوده و دیدگاه‌های مختلفی نسبت به این مسأله و راهبردهای مدیریتی آن شکل گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با  استفاده از منابع کتابخان‌ه­ای با کلید‌واژه‌های معادل تعارض در نهج‌البلاغه شامل: اختلاف، نزاع، شقاق، تشتّت، بغض و تعارض تدوین، و بر اساس ارتباط موضوعی و محتوایی در دو محور منابع تعارض و شیوه‌های مدیریتی، طبقه‌بندی شده است. یافته‌ها نشان داد تعارض کارکردی و غیر‌کارکردی با دو وجهه مثبت و منفی راهبردهای مدیریتی متفاوتی چون ایجاب، اجتناب و حلّ را اقتضا می‌کند. هریک از روش‌های مدیریتی تعارض با انگیزه الهی، رعایت اصول اخلاقی و حقوقی و در راستای قوام اصول حاکم بر ارتباطات پیشنهاد شده‌است. این راهبردها با لحاظ چهار محور و بافت، گروه متعارض، موضوع، منبع، سطح تعارض و رعایت سلسله مراتب در آن، قابلیت عملیاتی شدن می‌یابد. البته میزان تأثیر بافت‌ها در تمام راهبردها  یکسان نیست؛ در برخی راهبردها اساسا نوع گروه متعارض تأثیرگذار است، در حالی که در برخی دیگر، بافت‌های موقعیتی یا نوع موضوع، تعیین کننده هستند. با توجه به گستره بحث مدیریت تعارض در نهج‌البلاغه و طراحی آن بر مبنای رعایت اصول اخلاقی و حقوقی، این موضوع می‌تواند پشتوانه و مبنایی مستدل برای ارائه نظریه‌های انسانی و کاربردی شدن آن­ها واقع شود.

کلیدواژه‌ها


  1. .قرآن کریم

    1. ابن اثیر، على بن محمد،، بی‌تا،، الکامل فى التاریخ،‏ بیروت‏: دار صادر. ‏
    2. ابن منظور، محمدبن‌مکرم ،1414ق، لسان العرب، بیروت‏: دار صادر. ‏
    3. ابن‌ابى‌الحدید، عز‌الدین ابو‌حامد، 1377ش، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.
    4. بحرانی، میثم‌بن‌علی‌بن‌میثم،1362ش، شرح ‏نهج ‏البلاغه، طهرانی: دفتر نشر الکتاب.
    5. برکو، روی ام و دیگران، 1378ش، مدیریت ارتباطات، ترجمه: سید محمد اعرابی، داود ایزدی، تهران:دفتر پژوهشهای فرهنگی.
    6. بلاذرى، احمد بن یحیى‏،بی‌تا،أنساب الأشراف، تحقیق: محمدباقر محمودى، دورى؛ عبدالعزیز، عباس، احسان؛ حمید الله، محمد، بیروت: موسسه الاعلمى.
    7. ابن شعبه حرّانی، حسن‌بن‌علی، 1404ق، تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق: علی اکبر غفّاری، قم: موسسه النشر الاسلامی.
    8. رابینز، استیفن پی، 1374ش، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه: علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
    9. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، بی‌تا، معجم مفردات الفاظ قرآن، طهران: مکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
    10. رضائیان، علی ، 1387ش، مدیریت تعارض و مذاکره، تهران: سمت.
    11. شوشتری، محمد تقی،،1376ش، بهج‌الصباغه فی‌شرح نهج‌البلاغه، طهران:موسسه انتشارات امیر کبیر.
    12. طباطبائی، سید محمد کاظم، 1393ش، منطق فهم حدیث، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    13. طبرسی، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغی، طهران: انتشارات ناصر خسرو.
    14. طریحی، فخرالدین، 1375ش، مجمع‌البحرین، طهران: کتابفروشی مرتضوی.
    15. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، 1409ق، العین، تحقیق: مهدی مخزومی، ابراهیم السامرائی، قم: موسسه دارالهجرة.
    16. فرهنگی، علی اکبری،1387ش، ارتباطات انسانی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
    17. فیومی، احمدبن‌محمد،1405ق، المصباح المنیر، قم: دار الهجره.
    18. قرشى، سید على اکبر ، 1377ش، مفردات نهج‌‌البلاغه، تهران: نشر قبله.‏
    19. قرشى، سید على اکبر، 1367ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیه. ‏
    20. محمودی، محمد باقر، 1376ش، نهج‏‌السعادة فی ‏مستدرک ‏نهج ‏البلاغة، طهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    21. مصطفوی، حسن،1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم، طهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    22. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا، 1375ش، پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    23. میرکمالی، سید محمد، 1378ش، رفتار و روابط در سازمان و مدیریت، تهران: رامین.
    24. نویرى، شهاب‏الدین احمد بن عبدالوهاب، بی‌تا، نهایة الارب فى فنون الادب، قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیة.

    مقالات

    1. درگاهی، حسین، موسوی، سیدمحمدهادی، عراقیه فرهانی، سمانه و شهام، گلسا،1387ش، مدیریت تعارض و راهبردهای مرتبط، مجله دانشکده پیرا پزشکی دانشگاه علوم پزشکی، تهران: پیاورد سلامت، 2،1و2،،63-72.
    2. سیدعامری، میرحسن، 1388ش، تبیین رابطه سبک­های مدیریت تعارض، بین فردی، با روحیه و رضایت شغلی مربیان ورزشی اداره تربیت بدنی شهر ارومیه، پژوهش در علوم ورزشی، 1،22،،67-80.
    3. مسعودی، عصمت، میرزایی، فرشته، 1388ش، بررسی تعارض از منظر مکتب اسلام و نظریه‌های مدیریتی، اندیشه مدیریت، 3،1، 133-164.