نقش جذب حداکثری و دفع حداقلی در جلوگیری از انحرافات دینی بر اساس آموزه‌های نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه علوم قرآن و حدیث، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.

2 استادیار دانشکده شهید محلاتی(ره)، قم، ایران.

چکیده

سیره عملی امامان معصوم علیهم السلام به ویژه امام علی علیه السلام یکی از مهمترین منابع برای دستیابی  به آموزه‌های دینی در زمینه  نقش جذب حداکثری و دفع حداقلی در جلوگیری از انحرافات دینی است. بدین سبب پی بردن به این عوامل از سوی علی علیه السلام به لحاظ برخورداری آن حضرت از فرصت تشکیل حکومت و مواجهه با گرایش‌های فکری و عقیدتی مختلف از اهمیت فراوانی برخورداراست. این مقاله با محوریت کتاب شریف نهج-البلاغه و به کارگیری روش کتابخانه‌ای در گردآوری ازمنابع دست اول، و شیوه توصیفی تحلیلی در تجزیه وتحلیل داده‌ها، به بررسی نقش جذب حداکثری و دفع حداقلی در اندیشه و سیره امام علی علیه السلام پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که عواملی همچون مهرورزی، انتقاد پذیری و مشورت، آزادی و کرامت انسانی، عدالت ورزی و مدارا در جذب حداکثری و دوری از فخرفروشی، طمع ورزی و تبعیض‌های مادی، تقلب و نفاق ، تعصبات  ناروای مذهبی و جهالت و بدبینی در دفع حداقلی جهت جلوگیری از انحرافات دینی نقش بسیار ویژه‌ای ایفا می‌کند. 

کلیدواژه‌ها


  1. .نهج البلاغه، 1414ق، تحقیق صبحی صالح، قم: دارالهجره.

    .نهج البلاغه، ١۳۸٤ش، محمد‌ بن حسین، شریف‌ رضى‌، ترجمه: مـحمد دشـتی، تهران،:مؤسسه تحقیقاتی امـیرالمؤمنین.

    .نهج البلاغه، 1392ش محمد‌ بن حسین، شریف‌ رضى‌، ترجمه: سیدجعفرشهیدی، چاپ سی و دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    ‏.نهج البلاغه، 1414 ق، محمد‌ بن حسین، شریف‌ رضى‌، تـرجمه: سید علینقی فـیض‌الاسلام‏، قـم‏: هجرت‏.

    1. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، 1378ش، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: داراحیاء الکتب العربیه.
    2. ابن ابی‌طاهر، احمد بن ابی‌طاهر، 1395ش، بلاغات النساء، قم:منشورات الشریف الرضی.
    3. ابن‌شهرآشوب مازندرانى، محمد بن على‏، 1379ش، مناقب آل أبی‌طالب علیهم السلام، قم: علامه‏.
    4. ابن‌فارس، ابوالحسین‌ احمد‌ بن‌ فـارس بـن زکریا، 1404 ق، معجم مقاییس اللغة‌، مصحح: عبدالسلام مـحمد هـارون‌، قـم: دفتر‌ تبلیغات‌ اسلامی حوزه علمیه قم‌.
    5. ابن‌منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، 1414 ق، لسان العرب، مصحح:‌ احمد‌ فارس‌ صاحب الجوائب‌، بیروت : دارالفـکر.
    6. ایازی، مـحمدعلی، 1379ش، آزادی در قـرآن، تهران: ذکر.
    7. بابایی، غلامرضا و بهمن آقایی، 1365ش، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: ویس.
    8. بلاذری، احمد بن یحـیی، ١۳۹۸ق، انـساب الاشراف، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت: دارالفکر.
    9. تستری، قاضی نـورالله مـرعشی، 1409‌ ق، إحـقاق الحق وإزهاق الباطل‏، قم: آیة‌الله مرعشی نجفی‏.‏
    10. آمدی، عبدالواحد بن محمد، ١۳۷۳ش، غـرر الحکم و دررالکلم، شـرح: جمال الدین محمد خوانساری، مقدمـه و تصحیح: جلال محدث حسینی ارمـوی، چاپ چهارم، تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
    11. ثقفی کوفی، ابـواسحاق ابراهیم‌ بن‌ محمد، 1353ش، الغارات، تحقیق: جلال‌الدین حسینی ارموی، تهران: انجمن آثار ملی.
    12. جعفری، سیدمحمدمهدی،1380ش، پرتوی از نهج البلاغه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    13. جوهری، اسماعیل بن حماد،1410‌ ق، الصحاح‌، مـصحح: احـمد عـبدالغفور عطار‌، بیروت: دار العلم.
    14. دلشاد تهرانی، مصطفی، ١۳۸۲ش، جمال دولت محمود،چاپ دوم، تهران: نشر دریا.
    15. دهخدا، علی‌اکبر، 1377ش، لغت‌نامه، زیر نظر محمدمعین و سیدجعفرشهیدی، تهران‌: دانشگاه‌ تهران‌.
    16. ذاکری، علی اکبر، 1386ش، سیمای کارگزاران علی ابن ابی طالبعلیه السلام، قم: بوستان کتاب.
    17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ١٤۰٤ق، المفردات فی غریب القـرآن، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر کتاب.
    18. رسول زاده ، سید اسماعیل، 1394ش، زندگانی حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، قم: دفتر نشر معارف اسلامی.
    19. رسول زاده ، سید اسماعیل، 1385ش، حکومت عدالتخواهی علی ابن ابیطالب علیه السلام، قم:انتشارات یاسین.
    20. رسولی محلاتی،سیدهاشم، 1378ش، غررالحکم و دررالکلم، تهران: دفتر نشرفرهنگ اسلامی.
    21. ساعدی، مـحمدباقر، 1374ش ،‏ ‏فـضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح شش‌گانه اهل سنت، قم: فیروزآبادی‏.
    22. سبحانی، جعفر، 1394ش ، فروغ ولایت، تاریخ تحلیلی زندگانی امیرمؤمنان علی علیه السلام، قم: موسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق علیه السلام.
    23. سبحانی، جعفر، بی تا، الالیهـات علـی هـدی الکتـاب و السنــه و العـقـل، قـم: مرکـز العـالی للدراسات الاسـلامیه.
    24. شـریفی، احمد حسن، ١۳۸۸ش، آئین زندگی، قم: دفتر نشر معارف اسلامی.
    25. صدوق ،محمدبن بابویه، 1380ش، علل الشرایع،ترجمه: سید محمد جواد ذهنى تهرانى‏،چاپ اول، قم: انتشارات مؤمنین.
    26. طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1417 ق ، المیزان‌ فی‌ تفسیر القرآن‏، قم:جامعه مدرسین حوزه عـلمیه قـم‏.
    27. طـبرسی، فضل بن حسن، 1372ش ، مجمع البیان فی‌ تفسیر‌ القرآن‏، تهران‏:انتشارات ناصر خسرو.
    28. طریحی،فخرالدین محمد، 1393ش، مجمع‌البحرین، تهران: مهرطاهر.
    29. طوسی، محمد بـن الحـسن، 1407 ق، تـهذیب الأحکام، مصحح‌ خرسان‌ سیدحسن الموسوی‏، طهران: دار الکتب الإسلامیة.
    30. عاملی، حر محمد بن حسن، ١۹۹١م ، وسائل الشیعه، بـیروت: داراحـیاء التراث العربی.
    31. فراهیدی، خلیل‌ بن‌ احمد، 1410 ق ‌ ، العین، تصحیح: مـهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی‌‌، قم‌: دارالهجرة.
    32. قرشی، باقرشریف، 1423 ق ، موسوعة الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبـی‌طالب علیه السلام، قم:مـؤسسة الکوثر‌.
    33. قرشی‌، سیدعلی‌اکبر، 1367ش ، قاموس قرآن، تهران‌: دار‌ الکتب الإسلامیة‌‌.
    34. کراجکی‌، محمد‌ بن على، 1410 ق ، کنز الفـوائد، ‌تحقیق:‌ عبدالله‌ نعمة‏، قم:دار الذخائر.‏
    35. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، 1407 ق ، الکافی‌، ‌تصحیح: عـلی‌اکبر غـفاری و محمد آخوندی، تهران‏‌: ‏دار الکتب الإسلامیة.
    36. لنکرانی، فاضل، 1385ش ، آئـیـن کشـورداری از دیـدگـاه امـام علی علیه السلام، چاپ هشتم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    37. مجلسی‌، محمدباقر، 1363ش ‌، ‏ بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار‌ الائمة‌ الاطهار، طهران‏: اسلامیة.
    38. محمدی ری شـهری، مـحمد، 1363ش ، میزان الحکمه، چاپ دوم، قـم: مکتب الاعلام الاسلامی.
    39. محمدی ری شـهری، مـحمد، 1382ش، دانشنامه علوی، قم:دارالحدیث.
    40. محمدی ری شهری،محمد، 1391ش ، سیاست نامه امام علی علیه السلام، قم: دارالحدیث.
    41. محمودی،محمدباقر، 1376ش ، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، طهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    42. مصطفوى، حسن، 1368ش ، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، طهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    43. مطهری، مرتضی، 1383ش ، سیری در نهج البلاغه، تهران: انتشارات صدرا.
    44. مطهری، مرتضی، 1389ش ، مجموعه آثـار، تهران:انتشارات صدرا.
    45. مطهری، مرتضی، 1393ش، جاذبه و دافعه امام علی علیه السلام، چاپ نوزدهم، تهران: صدرا.
    46. مـفید، مـحمد بن محمد، 1413 ق،‏ الجمل والنصرة لسید العترة فی‌ حرب‌ البصرة، قم‏: کنگره شـیخ مـفید‌.
    47. مکارم شیرازی، ناصر، 1386ش ، کتاب پیام امام امیرالمؤمنین علیه السلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    48. مـنقری‌، نصر‌ بن مزاحم، 1404‌ ق ، وقعة‌ صفین، ‌تحقیق: عبدالسلام محمد‌ هارون‌، قاهره: المؤسسة العربیة الحدیثة.
    49. ناظم زاده قمی، سیداصغر،1392ش ، تجلی امامت، تحلیلی از حکومت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    50. نراقی، مـلامحمد مـهدی، بـی‌تا، جامع السعادات‏، بیروت‏: اعلمی‏.‏
    51. هروی، ابوعبید قاسم بن سـلام، ١۳۹٦ق ، غـریب الحـدیث، بـیروت: دارالکـتب العـربی.

    مقالات

    1. امین ناجی،محمدهادی، قاضی زاده،کاظم،بهنام ،غلامرضا، 1395ش، «روش های مبارزه امام علی علیه السلام با انحراف های اجتماعی در نهج البلاغه»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش های نهج ­البلاغه . شماره 51،صص121-103.
    2. زیوری،معصومه، نوری، هادی، غلامی، محمدرضا، قاسمی روشن، ابراهیم، 1399ش، «تحلیل محتوای قیاسی رابطه دینداری و عدالت اجتماعی در نهج البلاغه»، پژوهشنامه نهج البلاغه، سال هشتم شماره32،صص 60-41.