تحلیل گفتمان ادبی خطبه توحید (1)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینای همدان( نویسنده مسئول)

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

3 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

چکیده

گفتمان(discourse) به طور کلی به بافت زبان در مراحل بالاتر از جمله اطلاق می‌شود. تحلیل گفتمان، یکی از ابزارها‌ی تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارها‌ی‌ گفتمان مدار و دیدگاه‌ها‌ی اجتماعی حاکم بر تولید گفتمان را بررسی می‌کند، تحلیل گفتمان ادبی به عنوان یکی از فروع تحلیل گفتمان به بررسی و نقد متون ادبی از جنبه ساختارها‌ی زبانی و بافت متنی و هماهنگی آن‌ها با بافت موقعیتی می‌پردازد. پژوهشگران ادبیات عموما خطبه توحید (1)را با تمرکز بر واحدهای مستقل زبان و بدون در نظر گرفتن بافت موقعیتی ایراد خطبه بررسی نموده و به کشف ابزارهای زیباسازی این اثر ارزشمند همت گماشته اند. اما پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و از منظر تحلیل گفتمان ادبی به بررسی ساختارهای مختلف خطبه براساس بافت موقعیتی آن پرداخته است. نتایج نشان می دهد که متناسب با موقعیت ایراد خطبه ‌که سرگردانی در مسائل اعتقادی، و نیاز مردم به آموزش و تبیین مسائل معرفتی برای آنها می باشد، ساختارهای مختلف خطبه نه به عنوان صرفا ابزار زیباسازی متن بلکه به عنوان ابزاری درجهت آموزش مباحث پیچیده‌ی اعتقادی همچون توحید، آفرینش جهان و فرشتگانو انسان ونیز لزوم بحث نبوت و...به کار گرفته شده اند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن اثیر، ضیاء الدین (بی‌تا) المثل السائر فی الادب الکاتب و الشاعر به تعلیق: احمد الحوفی و بدوی طبانة، مصر، دار النهضة مصر للطبع و النشر.
  2. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414) لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دارصادر.
  3. ابن میثم، علی بن میثم بحرانی (1362) شرح نهج البلاغة، بی‌جا، دفتر نشر الکتاب.
  4. احمد حمدان، ابتسام (1997) الاسس الجمالیة للایقاع البلاغی (فی عصر العباسی)، بی‌جا، دار القلم العربی.
  5. بهنام، بیوک (1381) «جایگاه ادبی نهج البلاغة: تحلیل زبان شناختی گزیده‌هایی از کلام امام علی علیه السلام»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر 72، صص 61-79.
  6. جبر، محمد عبدالله (1998) الاسلوب و النحو (دراسة تطبیقة فی علاقة الخصائص الاسلوبیة ببعض الظواهرات النحویة) الطبعة الاولی، بی‌جا، دار الدعوة.
  7. الجرجانی، عبدالقاهر (2009) اسرار البلاغة فی علم البیان، تحقیق: رتیر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
  8. جرداق، جورج (1375) روائع نهج البلاغة، نوبت دوم، بی‌جا، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة.
  9. خوئی، ابراهیم بن حسین (بی‌تا) الدرّة النجفیة، بی‌جا.
  10. الزرکشی، بدر الدین محمد بن عبدالله (1984) البرهان فی علوم القرآن، به‌تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، الطبعة الثالثة، القاهرة، مکتبة دار التراث.
  11. سید، قطب (2003) النقد الادبی اصوله و مناهجه، الطبعة الثامنة، دمشق، دارالشروق.
  12. شعیری، حمید رضا (1389) تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناختی گفتمان، چاپ دوم، تهران، انتشارات سمت.
  13. شهیدی، سیدجعفر (1378) ترجمه نهج البلاغة، نوبت چهاردهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  14. الشهری، عبد الهادی بن ظافر (2004) استراتیجیات الخطاب مقاربة لغویة تداولیة، الطبعة الاولی، بیروت، دار الکتاب الجدیدة المتحدة.
  15. شاملی، نصر الله و جمال طالبی قره قشلاقی (2011) «الایقاع فی خطب نهج البلاغة»، مجلة العلوم الانسانیة الدولیة، العدد 18، صص 99-81.
  16. شیخ امین، بکری (1991) البلاغة العربیة فی ثوبها الجدید (علم البدیع)، الطبعة الثانیة، بیروت، دار العلم للملایین
  17. صلح جو، علی (1385) گفتمان و ترجمه، چاپ چهارم، تهران، نشر مرکز
  18. طالقانی،محمود، (1374)، پرتویی از نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
  19. طلیمات، غازی و عرفان اشقر (1992) تاریخ الادب العربی الادب الجاهلی، حمص، دار الارشاد.
  20. عباس، حسن (1998) خصائص الحروف العربیة و معانیها، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
  21. العسکری، ابوهلال (1952) کتاب الصناعتین الکتابة و الشعر، به تحقیق: علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم، الطبعة الاولی، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیة.
  22. عودة، خلیل و معین رفیق احمد صالح (2003) «دراسة اسلوبیة فی سورة مریم»، رسالة الماجستیر، جامعة النجاح الوطنیة، نابلس، فلسطین.
  23. فاضلی، مهسا (1383) جایگاه امام علی× در تفسیر و علوم قرآنی، تهران، انتشارات دستان.
  24. فضل، صلاح (1992) بلاغة الخطاب و علم النص، الکویت، عالم المعرفة
  25. قزوینی حائری، سید محمد کاظم (1337) شرح نهج البلاغة، نجف، مطبعة السلمان.
  26. قزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمن(بی تا)، التلخیص فی علوم البلاغة، الطبعة الثانیة، بیروت، دار الکتاب العربی
  27. محمود المسیری، منیر (2005) دلالات التقدیم و التأخیر فی القرآن الکریم دراسة تحلیلیة، القاهرة، مکتبة وهبة.
  28. مختار عمر، احمد (1998) علم الدلالة ،الطبعة الخامسة، القاهرة، عالم الکتب.
  29. مغنیه، محمد جواد (1358) فی ظلال نهج البلاغة، چاپ سوم، بیروت، دارالعلم الملایین.
  30. مکارم شیرازی، ناصر (1375) پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، نوبت اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  31. الملائکة، نازک (1967) قضایا الشعر المعاصر، الطبعة الثالثة، بی‌جا، مکتبة النهضة.
  32. موسوی، سیدعباس (1376) شرح نهج البلاغة، چاپ اول، بیروت، دارالرسول الاکرم صلی الله علیه و آله و سلم- دار المحجة البیضاء.
  33. الموسوی، محسن باقر (2002) المدخل الی علوم نهج البلاغة، الطبعة الاولی، بیروت، دارالعلوم.
  34. النوری، محمد جواد و عالیه محمود یاسین (2003) «الدرس الصوتی فی التراث البلاغی العربی حتی نهایة القرن الخامس الهجری»، رسالة الماجستیر، جامعة النجاح الوطنیة.
  35. هاشمی خوئی، میرزا حبیب الله (1358) منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (الخوئی)، به تصحیح: سید ابراهیم میانجی، نوبت چهارم، تهران، مکتبة الاسلامیة.
  36. الهاشمی، احمد (1383) جواهرالبلاغة، الطبعة الاولی، بی‌جا، انتشارات اسماعیلیان.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار