دانش آموخته دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه الزهرا سلام الله علیها، مدرس دانشگاه فرهنگیان.
چکیده
تربیت و عناصر آن از جمله اهداف و اصول به چیستی انسان، مرتبط است. بهره‌مندی از منابع علمی موثق، پایه و اساس اطمینان از یافته‌ها پیرامون چیستی انسان می باشد. در میان منابع موجود، اتکاء به نهج البلاغه به‌عنوان منبع اصیل، انکارناپذیر است. به‌ویژه آنکه این متن مقدس، سخنان ارزشمند امام علی(ع) را شامل میشود. در این پژوهش محقق به دنبال این هدف است که معناشناسی قلب را در نهج البلاغه مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و سپس دلالت‌های تربیتی آن را اشکار سازد. این مقاله با استفاده از روش تحلیل متن در علم «معناشناسی» با رویکرد «هم‌زمانی» و روش تحلیل مفهومی به کشف معنای قلب به عنوان یکی از کلیدی‌ترین واژه‌های حوزه انسان‌شناسی پرداخته است. این بررسی، بیشتر بر افعال، صفات و همنشینهای قلب تمرکز دارد. در ادامه دلالت‌های ناظر بر تربیت انسان بر اساس معناشناسی قلب، نتیجهگیری شده است؛ هدف تربیت قرب الی الله و د ستیابی به حیات طیبه و اصول تربیت؛ اصل هماهنگی با فطرت؛ اصل هدایتخواهی، اصل تعقل و تفکر و اصل جامعیت میباشند.
ابن منظور، محمدبن مکرم(1414). لسان العرب، ج 3، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
باقری، خسرو(1390). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. جلد اول، تهران: موسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه).
بحرانی، ابن میثم(1375). شرح نهج‌البلاغه ابن میثم، ترجمه قربانعلی محمدی مقدم، چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
جعفرزاده کوچکی، علیرضا و امامی غفاری، عبدالحمید (1394). «قلبهای هدایت پذیر و هدایت ناپذیر از دیدگاه قران»؛ با تاکید بر نقش مدیران در هدایت و اصلاح رفتار کارکنان در سازمان ها». مدیریت اسلامی. (1)1، صص 68-65.
حسن زاده، مهدی و مرتضوی، سیدمحمد (1395). «معناشناسی فواد در قران کریم». پژوهشهای زبانشناختی قرآن، (2)5، صص 114-105.
حسین‌زاده، محمد(1386). کاوشی در ژرفای معرفت‌شناسی؛ منابع معرفت. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی+.
خسروپناه، عبدالحسین( 1382). گستره شریعت. قم: نشر معارف.
دلبری، سیدمحمد (1395). «دلالت‌های تربیتی معناشناسی قلب در قرآن کریم». پژوهشنامه تفسیر و زبان قران، (1)5، صص106-81.
رمضانی، حسن و پارسانژاد، محسن (1391). «حقیقت قلب در عرفان اسلامی». حکمت عرفانی، (4)1، صص47-33.
شمخانی، اژدر؛ نورعلیان، یاور؛ عاشوری، مظاهر و مالمیر، سعید (1393). «اصول و روشهای تربیتی از دیدگاه امام خمینی+». بصیرت و تربیت اسلامی، (29)11، صص 136-113.
شهیدی، سیدجعفر (1380). ترجمه نهج‌البلاغه. چاپ بیست و یکم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
طباطبایی، سید محمد حسین(1363). المیزان. ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، ج 4 و 17، تهران: انتشارات محمدی.
فراهیدی، خلیل بن احمد(1410). العین. قم: موسسه دارالهجره.
فعالی، محمدتقی (1386). «قلب از دیدگاه امام علی×». فصلنامه قبسات، (19)5، صص 17-7.
قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
قنبری، بخشعلی(1384). «قلب در نهج‌البلاغه». نشریه دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، (10)1. صص 218-189.
کاردان، علی محمد (1380). درآمدی بر تعلیم و تربیت؛ فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: سمت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1394). اخلاق در قرآن. ج 1، تحقیق و نگارش: محمدحسین اسکندری، چاپ هشتم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى+.
معروف، یحیی(1388). «القلب فی القران، حقیقه ام مجاز؟» مجله العلمیه الایرانیه للغه العربیه و ادابها، شماره 12، صص 154-129.
نبی احمدی، محمد و حاج زین العابدینی، عباس(1391). «رمز و راز اژه قلب در قران کریم (حقیقت یا مجاز)». مجله العلمیه الایرانیه للغه العربیه و ادابها، شماره 22، صص 120-99.
نوید قراچه قیه، روح انگیز(1394). «معناشناسی قلب در نهج‌البلاغه». نشریه کتاب و سنت، (8)1، صص 88-65.
Given, L. M. (2008). Encyclopedia of Qualitative Research Methods. California & London: Sage Publications.
Crystal, D. (1992). An Encyclopedia Dictionary of Language and Language, Oxford: Blackwell.
نادری, مریم. (1402). تحلیلی بر معناشناسی واژه قلب در نهج‌البلاغه و استخراج دلالت‌های تربیتی آن. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه, 22(3), 123-143.
MLA
مریم نادری. "تحلیلی بر معناشناسی واژه قلب در نهج‌البلاغه و استخراج دلالت‌های تربیتی آن". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه, 22, 3, 1402, 123-143.
HARVARD
نادری, مریم. (1402). 'تحلیلی بر معناشناسی واژه قلب در نهج‌البلاغه و استخراج دلالت‌های تربیتی آن', فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه, 22(3), pp. 123-143.
VANCOUVER
نادری, مریم. تحلیلی بر معناشناسی واژه قلب در نهج‌البلاغه و استخراج دلالت‌های تربیتی آن. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای نهج البلاغه, 1402; 22(3): 123-143.
)