میزان انتقال اسلوب‌های تعلیل متون نهج البلاغه در ترجمه‌های فارسی (با تکیه بر 30 نامه نخست نهج البلاغه و 6 ترجمه فارسی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه الزهراء (س)- دانشکده ادبیات، زبان ها و تاریخ- گروه عربی

2 دانشگاه الزهراء (س)- دانشکده ادبیات، زبان ها و تاریخ- گروه عربی.

چکیده

فرمایش‌های امام علی (ع) در نامه‌های نهج البلاغه با اسلوب‌های تعلیل فراوان همراه است و مترجمان اغلب از واژگانی محدود در مقابل این تنوع تعلیلی استفاده می‌کنند و گاه برای جلوگیری از تکرار این واژگان محدود، تنها برخی از تعلیل‌ها را منعکس می‌سازند. از آنجا که تعلیل از شیوه‌های اقناع مخاطب است، ضرورت دارد برابری تعلیلی نامه‌ها وترجمه‌ها تا حدّ امکان رعایت شده و از تکرار واژگان محدود پرهیز گردد؛ این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن بررسی ترجمه‌های آقایان جوینی، کاشانی، فیض الاسلام، امامی و آشتیانی، شهیدی و دشتی دریافته است که برابری تعلیلی در ترجمه‌های قدیمی‌تر بیشتر از ترجمه‌های جدید است و مترجمان جدید اسلوب‌های تعلیل را تا آنجا منعکس ساخته‌اند که ساختار کلی کلام دستخوش تکرار واژگان تعلیلی قرار نگیرد؛ حال آنکه تنوع واژگان تعلیلی زبان فارسی و مفید تعلیل بودن معادل‌های فارسی برخی اسلوب‌های تعلیل عربی، خود می‌تواند برابری تعلیلی متن مبدأ و مقصد را هرچه بیشتر فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها


  • منابع و مآخذ

    • قرآن کریم
    • ابن‌سراج، ابوبکر محمد، 1987م / 1407ق، الاصول فی النحو، بیروت، مؤسّسه الرساله.
    • ابن‌عاشور، محمد طاهر، 1424ق، تفسیر التحریر و التنویر، لیبی، الدار الجماهیریه.
    • ابن‌مالک، 2014م، تسهیل الفوائد وتکمیل المقاصد، مصر، دار الشفق.
    • ابن‌هشام، جمال الدین، 1977م / 1397ق، شرح اللمحه البدریه فی علم اللغه العربیه، بغداد، دار النهر.
    • ابن‌یعیش، 2008م، شرح المفصل، قاهره، مطبعه الهادی.
    • ابوحیان، محمد بن یوسف، 1989م / 1387ق، ارتشاف الضرب من لسان العرب، قاهره، مطبعه المدنی.
    •  1978م، تفسیر البحر المحیط، لبنان، دار الشرق.
    • انیس، ابراهیم، عبدالحلیم منتصر و عطیه صوالحی، 1988م، المعجم الوسیط، بیروت، دار الشروق.
    • آلوسی، محمود، 1425ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار إحیاء التّراث العربی.
    • أندلسی، عبدالرحمن بن عبدالله، 1970م / 1390ق، أمالی السهیلی فی النحو و اللغه و الحدیث و الفقه، مصر، مطبعه السعاده.
    • بیضاوی، ناصرالدین سعید، 1988م / 1408ق، تفسیر البیضاوی المسمی أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار الجیل.
    • جرجاوی أزهری، خالد بن عبدالله، 2000م / 1421ق، شرح التصریح على التوضیح أو التصریح بمضمون التوضیح فی النحو، بیروت، دار الکتب العلمیه.
    • جنابی، یونس عبدالمرزوک، 2002م، اسلوب التعلیل و طرائقه فی القرآن الکریم، بیروت، دار المدار الإسلامی.
    • دسوقی، محمد، 1428ق، حاشیه الدسوقی علی مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، بیروت، دار الکتب.
    • زرکشی، بدرالدین، 1980م / 1400ق، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دار الفکر.
    • زمخشری، جارالله، 1429ق، الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل، بیروت، دار المعرفه.
    • سامرائی، فاضل صالح، 1991م، معانی النحو، موصل، دار الحکمه.
    • شافعی، سلیمان بن عمر عجیلی، 1428ق، الفتوحات الإلهیه بتوضیح تفسیر الجلالین للدقائق الخفیه، مصر، مطبعه عیسی.
    • صغیر، محمود أحمد، 2001م، الأدوات النحویه فی کتب التفسیر، دمشق، دار العرب.
    • عکبری، ابوالبقاء عبدالله بن حسن، 1976م، التبیان فی إعراب القرآن، القاهره، دار الکتب العربیه.
    • مبرد، محمد بن یزید، 1423ق، المقتضب، دمشق، دار النهضه العربیه.
    • مرادی، حسن بن قاسم، 1976م / 1396ق، الجنی الدانی فی حروف المعانی، موصل، دار الطباعه.
    • سیبویه، ابوبشر عمرو بن عثمان، 1983م / 1403ق، کتاب سیبویه، بیروت، دار عالم الکتب.
    • شبلی، محمد مصطفی، 1981م، تعلیل الأحکام، بیروت، دار النهضه العربیه.
    • ارژنگ، غلامرضا، 1369، دستور زبان فارسی امروز، تهران، همگام.
    • خطیب رهبر، خلیل، 1366، حروف اضافه و ربط، تهران، سروش.
    • خیام پور، عبد الرسول، 1352، دستور زبان فارسی، تهران، کتابفروشی تهران.
    • درخشان، مهدی، 1369، درباره زبان فارسی، تهران، دانشگاه تهران.
    • طبیبیان، سید حمید، 1386، برابر‌های دستوری در عربی و فارسی، تهران، گلفام.
    • فرشید ورد، خسرو، 1371ش، دستور مفصل امروز، تهران، فرهنگ.
    • معین، محمد، 1370، اضافه، تهران، امیر کبیر.
    • هژبری، صادق، 1379، مفهوم بلاغت در زبان پارسی، تهران، گلریز.
    • همایون فرخ، عبدالرحیم، 1364، دستور جامع زبان فارسی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی.