صلح گرایی امام علی علیه السلام- نقد و بررسی (با تکیه بر نهج البلاغه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه دانشگاه پیام نور تهران جنوب

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث و نهج البلاغه دانشگاه پیام نور (نویسنده مسئول)

3 استادیار و هیئت علمی دانشگاه پیام نور تهران جنوب

چکیده

زندگی حضرت علی علیه السلام غالباً با جنگ و مبارزه سپری شده و ایشان از حدود 20 سالگی  پا به میدان جنگ گذاشته و در اکثر جنگهای صدر اسلام به عنوان قهرمانی بی نظیر حضور داشته و دهها قهرمان نام آور عرب بوسیله او کشته شدند و در دوران حاکمیّتشان نیز جنگهای خونینی اتفاق افتاد که افراد بسیاری بدست ایشان به هلاکت رسیدند. این در حالی است که در زمان خلفای قبل، جامعه در آرامش بود و خبری از جنگهای داخلی نبود. با این وضع صلح گرا بودن حضرت چگونه توجیه می شود؟ در این پژوهش، با اتکاء به نهج البلاغه، ضمن بررسی و نقد برخی انتقادات و بیان دلایل و شواهدی بر صلح جویی امام علی علیه السلام، مخصوصاً در جنگهای زمان خلافتشان، نگاه حضرت به جنگ و صلح، براساس آموزه های دین اسلام، به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف متعالی الهی، برسی شده و رویکرد امام به صلح و نفی جنگ و خشونت و مبانی و مقررات حضرت در این زمینه، به مخاطبین عرضه شده است.

کلیدواژه‌ها


منابع  
قرآن کریم 
1. ابن أبی الحدید،عبد الحمید بن هبة الله،1404ق، شرح نهج البلاغة، محقق؛ ابراهیم، محمد ابوالفضل، قم‏‏:مکتبة آیة الله المرعشی النجفی. 
2. ابن تیمیة، أحمد بن عبدالحلیم، 1406ق، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة، المحقق:محمد رشاد سالم،عربستان، ریاض، انتشارات دانشگاه محمد بن سعود. 
3. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی،1424ق، فتح الباری، مصحح؛ شاهین، محمد، بیروت دارالکتب العلمیه.
4. ابن فارس،أحمد، 1404 ق‏، معجم مقاییس اللغة، محقق / مصحح:هارون، عبد السلام محمد، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
5. ابن قتیبه، أبومحمد، عبدالله بن مسلم،1410ق، الإمامة و السیاسة، المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق؛ علی شیری، بیروت: دارالأضواء.
6.  ابن کثیر، أبوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقى، 1407ق، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر. 
7. ابن مزاحم، نصر، 1404ق، وقعة صفین، محقق، مصحح؛ هارون، عبد السلام محمد، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.‏
8. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع. 
9. ابن میثم، علی بن میثم بحرانی، 1375ش، شرح نهج البلاغه، ترجمه؛ قربانعلی محمدی مقدم، علی اصغر نوایی یحیی زاده. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. 
10. جعفری، محمدتقی،1388ش، حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران: بنیاد نهج البلاغه‌‏.
11.  خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه نشر حوزۀ علمیه قم، بی تا. 
12. دهخدا، محمد، 1385، فرهنگ متوسط، با نظارت جعفر شهیدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13. راغب اصفهانى، حسین بن محمد،1374، مفردات الفاظ قرآن‏، ترجمه و تحقیق، خسروى حسینى، غلامرضا ، تهران‏، ناشر: مرتضوی.
14. راوندى، قطب الدین، سعید بن عبداللّه، 1405ق، فقه القرآن، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى. 
15. رضی، سیدابوالحسن محمد بن حسین،1390ش، نهج البلاغه، ترجمه؛ علی شیروانی، قم: دفتر نشر معارف.
16. ری شهری، محمد محمدی،۱۳۹۰ش، سیاست ‏نامه امام علی علیه السلام ،ترجمه؛ مهدی مهریزی، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.
17. سبحانی‌، جعفر،1390، فروغ ولایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (ع).
18. شعیری، محمد بن محمد، 1388 ق، کاشف الأستار، ترجمه جامع الأخبار، تهران، کتاب فروشی اسلامیه‏. 
19. شهیدی، جعفر، 1377، علی از زبان علی، یا زندگانی امیرالمومنین علی علیه السلام  تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
20. طبری، أبوجعفر محمدبن جریر،1387ق، تاریخ الأمم و الملوک،( تاریخ الطبری) تحقیق؛ محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث. 
21. فاضل لنکرانی، محمد،۱۳۶۶ش، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
22. لیثى واسطى، على بن محمد، 1376ش، عیون الحکم و المواعظ، محقق و مصحح؛ حسنى بیرجندى، حسین، قم: دار الحدیث.
23. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام، 1405ق، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: موسسه الرساله.
24. معین، محمد، 1384، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیرکبیر. 
25. مکارم شیرازى، ناصر، 1374، تفسیر نمونه‏، تهران‏، دار الکتب الاسلامیه‏.
26. 1386، پیام امام ‏، تهران‏، دار الکتب الاسلامیه.
27. نویری، شهاب الدین احمد، 1364، نهایه الارب فی فنون الادب، ترجمه؛ محمود مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
28. یعقوبی، احمد  بن ابی یعقوب  بن جعفر، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی تا