تأثیر جنسیت بر تصدی حاکمیت در نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد و عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پس از جنگ جمل و تلاش طلحه و زبیر برای به حاکمیت رساندن یکی از همسران پیامبر a امام علی j از این جریان تعبیر به « تحکیم النساء » فرمودند و زنان را با صفت « النواقص العقول » خطاب فرموده و به  شهادت دو زن در برابر یک مرد استناد نمودند، در مورد این عبارات و تعابیر مذکور، این سؤال مطرح می گردد که ارتباط نقص عقل زن با حکم شهادت دو زن در برابر یک مرد چیست و این مطالب چه تأثیری برتصدی حاکمیت زن دارد؟ عده ای نقص عقل را به گونه ای تفسیر می کنند که زن نسبت به مرد از هوش و یا قدرت فهم کمتری برخوردار است ، این مقاله با بررسی واژه های عقل و نقصان در لغت و قرآن و روایات به این نتیجه رسیده است که، عقل در لغت ، به معنای حفاظت و امنیت است وبا بررسی آیه شهادت مشخص گردید ، نسیان یا نقص عقل در معنای اصطلاحی قوه فهم، نمی تواند فلسفه  شهادت دو زن در برابر یک مرد باشد و ازاین جهت که این آیه ،دلیلی برای نقص عقل قرار گرفته ، کاربرد نقص عقل در معنای ضعف امنیت را تقویت می کند ، از این روبه موجب  این ویژگی  و ویژگی های جنسیتی  که مغایر با شرایط مدیران است و در نهج البلاغه بیان گردیده، تصدی حاکمیت جامعه متناسب با شاخصه های جنسیتی زن نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    قرآن کریم

    نهج البلاغه، شیخ محمد عبده ، 1374 ش ، مترجم :علی اصغر فقیهی، تهران: صبا. .

    1. ابن ابی الحدید ، 1337ش ، شرح نهج البلاغه، قم:کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    2. ابن شعبه ، حسن بن علی، 1382 ش ، تحف العقول ،ترجمه: صادق حسن زاده ، قم: انتشارات آل علی علیه‌السلام .
    3. ابن فارس ، احمد بن زکریا ، 1399ق ، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبد السلام محمد هارون ، بیروت: دارالفکر.
    4. ابن منظور ،محمد بن مکرم ، 1375ق ، لسان العرب، بیروت:دارصادر.
    5. ابن میثم ، میثم بن علی ، 1375 ش ، شرح نهج البلاغه،مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
    6. آل غازی ، ملا حویش سید عبدالقادر، 1382 ق ، بیان المعانی ،دمشق: مطبعة الترقی.
    7. امامی ، جعفرو آشتیانی ، محمدرضا ، زیر نظر آیت الله ناصر مکارم شیرازی ، بی تا ، ترجمه گویا و شرح فشرده ای بر نهج البلاغه، قم: انتشارات هدف.
    8. بحرانی ،هاشم بن سلیمان ، 1416 ق ، البرهان فی تفسیر القرآن ، تهران: بنیاد بعثت.
    9. پاک نژاد، سید رضا ، 1376 ش ، ازدواج ، قم:انتشارات اخلاق.
    10. جعفری ، محمد تقی ، 1376 ش ، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    11. حسنی بیرجندی ،حسین ، 1378ش ،غریب الحدیث فی بحارالانوار، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    12. حسینی شیرازی ، سید محمد ، بی تا ، توضیح نهج البلاغه، تهران: دار تراث الشیعه.
    13. حسینی زبیدی ، محمد مرتضی ، 1414 ق ، تاج العروس فی جواهر القاموس ،تحقیق: علی هلالی و علی شیری ، بیروت:دارالفکر.
    14. داور پناه ، ابوالفضل ، 1357ش، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران : انتشارات صدر.
    15. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد؛ بی تا ، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالقلم.
    16. راوندی ،قطب الدین ، 1405 ق ، فقه القران، قم:کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    17. سلیمان پناه ، سید احمد؛ 1384 ش ، پزشک خانواده :شناخت قاعدگی و اختلالات آن، تهران : شهروند.
    18. سمرقندی ، نصربن محمد بن احمد ، بی تا ، بحرالعلوم ، بیروت:دارالفکر.
    19. سیوطی ، عبدالرحمن بن ابی بکر؛1404 ق ، الدر المنثور فی تفسیر الماثور،قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
    20. شهید ثانی ،زین الدین بن علی، 1413ق ، مسالک الافهام، قم:مؤسسه المعارف الاسلامیه.
    21. صاحب بن عباد ، اسماعیل ، 1414ق ، المحیط فی اللغه،بیروت: عالم الکتاب.
    22. صافی ، محمود بن عبدالرحمان ، 1418 ق ، الجدول فی اعراب القران، بیروت: دارالرشید مؤسسه ایمان.
    23. صدوق ،محمد بن علی بن بابویه ، 1386 ق ، علل الشرایع ، قم: مکتبة داوری.
    24.  1362 ش ، الخصال ، قم ، جامعه مدرسین.
    25. طباطبایی ، سید محمد حسین ، 1417 ق، المیزا ن فی تفسیر القرآن ،قم ،انتشارات اسلامی.
    26. طبرسی ، فضل بن حسن ، 1372 ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طهران:انتشارات ناصر خسرو.
    27. عبدالباقی، محمد فؤاد،1364ق، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم ،قاهره: دارالکتب المصریه.
    28. عسکری ، حسین بن عبدالله ، 1400 ق ، الفروق فی اللغه، بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
    29. فراهیدی ،خلیل بن احمد؛ 1409ق ، کتاب العین ، قم:انتشارات دارالهجرة.
    30. فیض کاشانی ، محسن ، 1418 ق ، الاصفی فی التفسیر،قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    31.  1415ق، التفسیر الصافی، تهران: انتشارات صدر.
    32. فیروز آبادی ، محمد بن یعقوب ، 1426 ق ، القاموس المحیط، بیروت: مؤسسه الرساله
    33. فیومی ، احمد بن محمد ، 1414ق ، مصباح المنیر، قم:دارالهجرة.
    34. کلینی ، محمد بن یعقوب ، 1369 ش ، اصول الکافی، تهران :انتشارات علمیه اسلامیه.
    35. مجلسی ، محمد باقر، بی تا ، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    36. محقق حلی، نجم الدین، جعفربن حسن؛ 1408 ق ، شرایع الاسلام ، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    37. مرتضوی ، سید محمد، 1393 ش ، شرح سیاسی ، اجتماعی نامه های نهج البلاغه،چاپ اول مشهد:انتشارات ترجمان خرد.
    38. مصطفوی ، حسن؛ 1360ش ، التحقیق فی کلمات القران،تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    39. مکارم شیرازی ، ناصر ، 1421 ق ، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل،قم ، مدرسه الامام علی بن ابیطالب علیه‌السلام .
    40. هاشمی خویی ، میرزا حبیب الله ، 1358 ش ، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، تهران : مکتبة الاسلامیه.
    41. هواری ، هود بن محکم؛ 1426 ق ، تفسیر کتاب الله العزیز،الجزایر:دار البصائر.

     

    مقالات

    042.اویس ، سعید ، 1389ش ، «سندرم پیش از قاعدگی ، چالشی ماهانه برای خواب »، بهداشت روان و جامعه،شماره 20.

    43.پورمولا، سید محمد هاشم و افسر دیر، حسین ،1393 ش ، معناشناسی «عقل »در روایات « ان النساء نواقص العقول»، پژوهش نامه علوی ، شماره دوم.

    44.سلحشور، ماندانا ، 1385 ش ،« طبیعت بلوغ دختران را بهتر بشناسیم »، پیوند ، شماره 321.

    45.صادقی، افلاطون، 1395 ش ،«حوزه معنایی واژه «عقل» در قرآن کریم» ،دوفصلنامه کتاب قیم ، شماره چهاردهم.

    46.ظهیر الدین ، علیرضا و جاریانی ، مژگان ، 1382ش ، مقایسه اثرات لیتیم و پیریدوکسین در اختلال ملال پیش از قاعدگی؛ مجله پزشکی قانونی ، شماره 20

    47.غفاری ، فاطمه و پور غزنین ، طیبه ، 1385 ش، «ارتباط شدت سندرم قبل از قاعدگی با خشم در دختران نوجوان »، مجله زنان ، مامایی و نازایی ،شماره 1.

    48.موسی نسب ، سید مسعود و طوبایی ، شعله ، 1378ش ،« بررسی نشانگان پیش از قاعدگی در گروهی از زنان در شهر شیراز »، مجله اندیشه و رفتار، شماره 19.