بررسی ویژگی های سالک از منظر امام علی (ع) با تاکید بر خطبه 220

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ارشد مدرسی معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی گرایش اخلاق

2 دانشیار و عضو هیات علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه شهید بهشتی( نویسنده مسئول)

چکیده

مکاتب مختلف انسان شناسی  با توجه به مبانی نظری خود، تصویری از ماهیت ، حقیقت و گستره وجودی انسان ارائه نموده اند. این مبانی نظری نیز بر برنامه ، سبک زندگی و شیوه سلوک انسان در زندگی تاثیری مستقیم دارد. این مقاله با تکیه بر نهج­البلاغه به تحلیل و بررسی سلوک  آدمی در مسیر زندگی می­پردازد. بر اساس سخن حضرت امیرj ،  انسان حقیقتی پویا دارد« کُلُّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إلاّ وِعاءَ العِلمِ ؛ فإنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ » وبا توجه به این ساختار به سوی کمال مطلق و جاودانگی  در حرکت است. .اما انسانی که در این مسیر قرار نگرفته و  به معراج نرفته، قدرت تصور و ادراک ابدیت را ندارد ونهایت ادراک او نیز  شنیدن اوصاف ابدیت از کلام آنانکه به حقیقت رسیده­اند می باشد .  شوق باطنی تشنگان این مسیر در رسیدن به مقصوداز یک سو، و بی خبری انسان از خطرها وموانع طریق سلوک، و احیانا وجود رهزنانی که در این مسیر قرار دارند از سویی دیگر،  پیمایش این مسیر را دشوار می سازد. از این رو برای برون رفت از این موانع و راه یابی به صراط مستقیم، لازم است به منبع و تکیه گاهی مطمئن روی آورد. تا پاسخی در خور شوق باطنی انسان طالب رستگاری باشد. این نوشتار که با روش توصیفی- تحلیلی وبا استفاده از منابع کتابخانه ای گردآوری شده است، به واکاوی شاخصه های سالک از منظر امامj  با تکیه و تاکید برخطبه 220 نهج البلاغه همت گماشته  است. طبق یافته ها سالک باید از خودسازی شروع وتحت تعلیم استاد توانمند به پیراستن خود بپردازد و تا رسیدن به صراط مستقیم لازم است که پایش و مراقبت کامل از عقل و قلب و قوای خود را داشته باشد. تا در پیمایش مسیر سلوکی از حرکت باز نایستد.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    .قرآن

    .نهج البلاغه

    1. ابن ابی الحدید مدائنی ، عزالدین ابو حامد،1387ش، شرح نهج البلاغه، ج11، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی
    2. ابن سینا، حسین، 1379 ش، الاشارات و التنبیهات با شرح خواجه نصیرالدین طوسی ج3 ، طهران: حیدری.
    3. ابن شعبه،1376ش،رهاورد خرد ترجمه تحفل العقول،مترجم: پرویز اتابکی، تهران:فرزان روز.
    4. آمدی، عبدالواحد بن محمّد، 1366ش، تصنیف غررالحکم و دررالکلم. تحقیق: مصطفی‌ درایتی، ‌قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    5. بادپا، محمد کاظم،1397ش، سالک حقیقی کیست، تحریر ایقاظ النائمین( آیت‌الله جوادی آملی ؛ جلد دوم؛ صفحه ۴۳۶)مجله قرآن نور.
    6. بحرانی، ابن میثم1385ش، شرح نهج البلاغه، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
    7. جوادی آملی، عبدالله، 1388ش، تفسیر موضوعی قرآن،قم: اسراء.
    8.  1382ش، رحیق مختوم، ج 1،چاپ دوم،قم: اسراء.
    9.  1389ش، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء.
    10. حداد، هاشم،1427ق، روح مجرد، مشهد: نشر علامه طباطبایی.
    11. خمینی، روح الله بن مصطفی ، 1378ش، آداب الصلاه، تنظیم ونشر آثار امام، تهران.
    12. خمینی،روح الله بن مصطفی،شرح حدیث جنود عقل وجهل،1389ش، چاپ 13،قم:مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی،
    13. خویی، میرزاحبیب الله،1397ق، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج14،چاپ سوم،طهران: اسلامیه.
    14. دشتی ، محمد،محمدی، سیدکاظم 1364ش،المعجم المفهرس لالفاظ نهج البلاغه، قم:موسسه النشر الاسلامی، (جامعه مدرسین).
    15. رضایی، علی،1396ش، سیر وسلوک، قم،موسسه امام خمینی.
    16. شبستری، محمود،1382ش، گلشن راز به مصحح:کاظم دزفولیان،چاپ اول، تهران:طلایه.
    17. شیرازی، محمد(صدر المتألهین) ، الحکمة المتعالیة، پاورقی: محمدرضا الاهی قمشه ای، ج 1، قم:منشورات مصطفوی.
    18. صدوق، محمد بن على، 1362ش، الخصال، تحقیق و تصحیح: على اکبر غفارى، ج 1. .قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    19. عبده، محمد، بی تا، شرح نهج البلاغه، قاهره:المکتبه التجاریه الکبری.
    20. فیض کاشانی، محسن،1372ش، راه روشن، ترجمه محمد صادق عارف،چاپ اول، مشهد:بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
    21. قاشانی، کمال الدین عبدالرزاق،1370ش، اصطلاحات الصوفیه،چاپ دوم، قم:بیدارفر.
    22. کلینی ، محمدبن یعقوب، 1358ش، الکافی، مصحح علی اکبر غفاری،چاپ چهارم، طهران:دارالکتب الاسلامیه.
    23. مجلسی، محمدباقربن محمدتقی، 1403ق، بحارالانوار الجامعة لاخبار الائمّة الأطهارعلیهم‌السلام . چاپ سوم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    24. مصطفوى، حسن، 1360ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، طهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    25. موسوی، فرید،1396ش، میزان در حقیقت سلوک، قم:انتشارات ائمه علیهم‌السلام .
    26. مولوی، محمد، 1375ش، مثنوی،چاپ دوم، تهران:کتابچی.
    27. نسفی ، عزیزالدین بن محمد، 1377ش، انسان کامل ، ترجمـه و مقدمـه : ضـیاء الـدین دهشـیری، مصحح : ماریژان موله، تهران ، طهوری.

    مقاله

    1. کلبادی نژاد،علیرضا،1395ش، بررسی دیدگاه علامه دربارۀ معرفت نفس ورابطه آن باتهذیب اخلاق، اندیشه علامه طباطبایی، پاییز و زمستان 1395 - شماره 5،صص129 تا 150 .